کتاب کتاب فرشتگان

کتاب فرشتگان نوشتهٔ خورخه ‌لوییس بورخس و ترجمهٔ احمد اخوت است. نشر افق این کتاب را منتشر کرده است. این اثر از مجموعهٔ «مطالعات»‌ است.

درباره کتاب فرشتگان

هیولا (Monster)، برگرفته از یونانی، در زبان عربی به‌معنای ماده، مادهٔ اولی و اصل هرچیز و در زبان فارسی به معنی صورت و هیکل است. در زبان فارسی اطلاق هیولا برای فرشته شاید عجیب به نظر برسد، اما مطابق تعریف خورخه ‌لوییس بورخس که هیولا را موجودی ترکیبی می‌دانست، می‌توانیم بگوییم فرشته هیولایی است متشکل از بدن آدمی با بال‌های پرنده. هر موجود ترکیبی نوعی عنصر هیولایی در خود دارد. خورخه ‌لوییس بورخس در کتاب فرشتگان از فرشته‌ها سخن گفته و آن‌ها را از منظر اسطوره‌شناختی بررسی کرده است.

بورخس پس از نوشتن مقالهٔ «سرگذشت فرشته‌ها» در سال ۱۹۳۵ به‌دنبال آشنایی بیش‌تر دربارهٔ آن‌ها رفت، تعدادی‌شان را شناسایی کرد، مطالبی در وصف‌ آن‌ها نوشت و این‌ها را در قالب جزوهٔ لاغری در ۱۵ صفحه پیوست کتاب حیوان‌شناسی تخیلی کرد. هرچند او هیولا را نه موجودی شریر با رفتاری وحشیانه بلکه فقط مخلوقی ترکیبی و لاجرم غیرطبیعی می‌دانست، اما در ظاهر فرشته‌های بورخس این سخنان را قبول نداشتند و نمی‌توانستند با هیولاهای کتاب حیوان‌شناسی تخیلی کنار بیایند. 

خواندنکتاب فرشتگان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش‌های ادبی و علاقه‌مندان به حوزهٔ اسطوره‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره خورخه لوییس بورخس

خورخه لوییس بورخس در سال ۱۸۹۹ به دنیا آمد و در ۱۹۸۶ میلادی درگذشت. او نویسنده، شاعر و ادیب معاصر آرژانتینی و از برجسته‌ترین نویسندگان آمریکای لاتین است. او یکی از چهره‌های اصلی ادبیات اسپانیایی و جهانی است. کتاب‌های مشهور او که در دههٔ ۱۹۴۰ میلادی منتشر شده، مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که با مضامین مشترک از جمله رؤیاها، هزارتوها، فلسفه، کتابخانه‌ها، آیینه‌ها و نویسندگان داستانی و اساطیر به هم پیوسته است. آثار بورخس به ادبیات فلسفی و ژانر فانتزی کمک کرده و از سوی برخی منتقدان به‌عنوان آغاز جنبش رئالیستی جادویی در ادبیات آمریکای لاتین قرن بیستم شناخته شده است. اشعار اواخر عمر او با چهره‌های فرهنگی همچون اسپینوزا، کامو و ویرجیل ارتباط برقرار می‌کند. شهرت او بیشتر به‌خاطر نوشتن داستان کوتاه است. یکی از مشهورترین کتاب‌های او به نام «داستان» (۱۹۴۴) دربردارندهٔ گلچینی از داستان‌های کوتاه بورخس به‌انتخاب خودش است. خورخه لوییس بورخس حدود سه دهه نامزد همیشگی دریافت جایزهٔ نوبل بوده است. او از معدود نامداران جهان ادبیات است که بیش از هر سبک ادبی دیگر، بر نوشتن داستان کوتاه متمرکز ماند. از آثار او می‌توان به «تاریخ جهانی بدنامی»، «مترجمان هزار و یک شب»، «بیوهٔ چینگ، دزد دریایی»، «رز زرد» و «گزارش برودی» اشاره کرد.

درباره احمد اخوت

احمد اخوت در سال ۱۳۳۰ در اصفهان به دنیا آمد. او داستان‌نویس، داستان‌شناس، مترجم و منتقد ادبی است که مدرک دکترای زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی دارد. او از یاران حلقهٔ ادبی جُنگ اصفهان بوده و همچنین عضو شورای نویسندگان فصلنامهٔ زنده‌رود بوده است.

احمد اخوت در زمینهٔ نقد ادبی کتاب‌هایی مانند «دستور زبان داستان»، «نشانه‌شناسی مطایبه» و «دو بدن شاه (تأملاتی دربارهٔ نشانه‌شناسی بدن و قدرت)» را نوشته است. او کتاب‌هایی مانند «سپتامبر بی باران» نوشتهٔ ویلیام فاکنر، «موجودات خیالی» نوشتهٔ خورخه لوئیس بورخس و «قصیده کافه غم» نوشتهٔ کارسون مک کولرز را نیز ترجمه کرده است. مجموعه داستان «برادران جمال‌زاده» نیز اثر اوست.

بخشی از کتاب فرشتگان

«واژهٔ عبری بابل Babel از دو جزء باب و ایلو متشکل است: یعنی دروازهٔ خدا. جزء اولش باب (Bab) اصلاً واژه‌ای آسوری است به‌معنای دروازه و ایلو هم یعنی خدا. زبان‌شناسی اساطیری با این کلمه آغاز می‌شود. بابل در خطهٔ شنعار واقع بود، سرزمینی که شنعار حاکم حمورابی بر آن حکمرانی می‌کرد. جایی که پذیرای فرزندان نوح شد که یکصد سال پس از به خشکی نشستن کشتی پدرشان هر دسته به‌سویی رفتند و در زمین پراکنده شدند. یکی از نوادگان نوح به اسم نمرود به پادشاهی رسید. در اوج قدرت و نخوت گفت من چه چیز از خدای کم دارم و خواست برجی بسازد که سر به آسمان بساید و همهٔ مردم را که تا آن زمان زبان‌شان یکی بود آن‌جا گرد آورد. خداوند که از مقصود آن‌ها آگاه شد گفت اکنون نازل شویم و زبان ایشان را در بابل (در اطراف برجی که نماد اعتشاش زبانی و سرآغاز پیدایش زبان‌شناسی است) مشوش سازیم تا سخن یکدیگر را نفهمند و نمرود به هدفش نرسید و هر قوم زبانی خاص یافت (به قول تورات: «خداوند روی زمین را خانواده‌های مختلفه و السنهٔ متنوعه متأهل گردانید») و مردم در سرتاسر گیتی پراکنده شدند و دیگر زبان یکدیگر را نمی‌فهمند. این روایت اساطیری در تورات، سفر پیدایش، باب یازدهم، آیات اول تا نهم آمده است.

براساس همین روایات آدم و حوّا پیش از هبوط هنگام آفرینش خودشان با یکدیگر با فرشته‌ها و خالق خود صحبت می‌کردند و تا دو هزار سال تفاهم زبانی وجود داشت و از اغتشاش و نافهمی کلامی نشانی دیده نمی‌شد. این زبانِ پیش از هبوط زبان فرشتگانی (یا سخن آسمانی) نام داشت. آدم هنگام کشف جهان به همین وسیله بر چیزها اسم گذاشت. او و حوّا پس از خروج از بهشت زبان فرشتگانی را فراموش کردند و فقط یاد محوی از آن در ذهن‌شان باقی ماند و آدم با همین خاطرهٔ ازلی زبان عبری را پدید آورد و با این تورات خلق شد.

این روایت‌های اساطیری (این‌که تا دوهزار سال تمام دنیا دارای یک زبان و یک لهجه بود و همه به زبان فرشتگانی صحبت می‌کردند) ظاهراً نتوانست عده‌ای را راضی کند و آن‌ها هم‌چنان می‌خواستند بدانند ویژگی‌های زبان فرشتگانی چه بود. ثمرهٔ چنین کنجکاوی‌هایی منجر به پیدایش زبان‌هایی خیال‌انگیز با اسامی متنوع شد: زبان انوخی [ادریسی]، زبان فرشتگانی، زبان آسمانی، زبان پاک، زبان کواکب، زبان ابوالبشر، زبان اولیهٔ خدا ـ مسیح و مانند این‌ها که همه جزو زبان فرشتگانی طبقه‌بندی می‌شوند.

موضوع زبان فرشتگانی یا زبان باستانی پیش از توفان نوح، در قرن شانزدهم بسیار جذاب بود و حال و فضا با امروز بسیار تفاوت داشت که این سوژه‌ای فراموش شده است. در این دوران فرد گوشه‌گیری در لندن زندگی می‌کرد به اسم جان دی (Jahn Dee) ۱۶۰۸‌۱۵۲۷؛ ریاضی‌دان، منجم و کیمیاگر، مصنف رساله‌های بسیار به زبان لاتین، او در سال ۱۵۸۱ در دفتر یادداشت‌های روزانه‌اش نوشت خداوند فرشته‌های نیکوسیرت را فرستاد تا با واسطهٔ آن‌ها با پیامبران صحبت کند و پیامش را به این‌ها برسانند. هرکس زبان فرشته‌ها را بداند او نیز با خدا رابطه برقرار می‌کند. جان دی یک سال بعد با ادوارد کلی پیشگوی شهیر شهر لندن مراوده یافت و به کمک او مستمراً با فرشته‌ها ارتباط می‌گرفت و این تماس‌ها چندان هم بی‌حاصل نبود زیرا منجر به پیدایش زبان فرشتگانی انوخ (Enoch) [ادریسی] شد. به گفتهٔ گوشه نشین انگلیسی این همان زبان بود که آدم پیش از هبوط با خداوند و فرشته‌ها صحبت می‌کرد. جان دی واقعاً باور داشت پیش از خودش آخرین کسی که به این زبان تسلط داشت ادریس بود»