جوزف کمبل
زندگینامه و معرفی کتاب‌های جوزف کمبل
جوزف کمبل (Joseph Campbell) اسطوره‌شناس برجسته‌ی آمریکایی است که به‌خاطر بررسی الگوهای مشترک در اسطوره‌ها و داستان‌های فرهنگ‌های گوناگون شهرت دارد. نظریه‌ی او درباره‌ی «تک‌اسطوره» در کتاب قهرمان هزار چهره نشان می‌دهد که سفر قهرمان الگویی جهانی در روایت‌های انسانی است. ایده‌ها و نظریات کمبل تأثیر عمیقی بر هنر، ادبیات و خودشناسی گذاشته‌اند. آثار او همچنان الهام‌بخش کسانی است که به داشتن درک عمیق‌تری از انسان و فرهنگ علاقه دارند.
بیوگرافی جوزف کمبل
وقتی می‌خواهیم از دنیای اسطوره‌ها حرف بزنیم، نمی‌توانیم نامی از جوزف کمبل نیاوریم. مردی که شیفته‌ی دنیای اسطوره‌ها بود و بخش زیادی از عمرش را صرف سفر در این دنیای شگفت‌انگیز کرد. عشق به اسطوره‌ها و اسطوره‌شناسی، خیلی زود در دل کمبل پدیدار شد. او هنوز کودک بود که به واسطه‌ی زیستن در خانواده‌ای مذهبی، با کلیساها و نمادهای دینی آشنا شد. بعدها در تلویزیون، برنامه‌ای در مورد بومی‌های آمریکای شمالی دید و به موزه‌ی تاریخ طبیعی آمریکا رفت و این روزنه‌ها، دری به‌سوی او باز کردند تا وارد دنیای بدون مرز و شگفت‌انگیز اسطوره شود.
جوزف کمبل در سال ۱۹۰۴ متولد شد؛ در منطقه‌ای حاشیه‌ای، در حوالی نیویورک. او همیشه نسبت به باورها و ریشه‌های آن‌ها کنجکاو بود؛ ولی هنوز نمی‌دانست کجا به دنبال جواب سؤال‌هایش بگردد. کمپل وارد دانشگاه کلمبیا شد و ابتدا در رشته‌ی ادبیات انگلیسی و بعد در رشته ادبیات قرون‌وسطی تحصیل کرد. او بعدها برای مطالعه‌ی فرانسه‌ی باستان راهی پاریس شد که این سفر شروعی بود برای آشنایی او با علاقه‌ی شورانگیزش به اسطوره‌ها. او مفهوم اسطوره را در آثار یونگ و فروید شناخت و بعدها خود به یکی از مهم‌ترین اسطوره‌شناسان جهان تبدیل شد.
مسیر پر فراز و نشیب اسطوره‌شناسی
جوزف کمبل مطالعات گسترده‌ای در مورد اسطوره داشت. از آثار یونگ و فروید گرفته تا تی. اس. الیوت، جیمز جویس، توماس مان و همه‌ی نویسنده‌ها و روان‌شناس‌هایی که در آثارشان رد پای اسطوره به چشم می‌خورد. از نظر کمبل، اسطوره در واقع ابزاری است که ذات و ذهن بشر را از نظر روان‌شناختی توصیف می‌کند. در کتاب قدرت اسطوره می‌خوانیم:
««اسطوره اساسا چهار کارکرد دارد. اولین کارکرد آن، نقش عرفانی است. کارکرد دوم آن بعد کیهان شناختی است. کارکرد سوم، نقش جامعه‌شناختی است. اما اسطوره کارکرد چهارمی نیز دارد، و این نقشی است که فکر می‌کنم امروزه همه باید سعی کنند با آن درآمیزند؛ این کارکرد از نوع تعلیم و تربیتی است»
او باور دارد اسطوره‌های همه سرزمین‌های دنیا با هم ارتباط دارند و در واقع آمده‌اند تا به ما کمک کنند به روح زندگی، به عمق نیازها و باورهای بشری دست پیدا کنیم. کمبل همچنین یکی از شاگردهای هاینریش زیمر، همکار کارل یونگ بود و همه‌ی این مطالعه‌ها و آموزش‌ها، مسیر او را هموار کردند تا به درک بهتری از اسطوره برسد و به مفهوم اسطوره تعریفی شفاف‌تر و حتی نو ببخشد. در واقع کمپل با شناخت اسطوره‌های ملل و کهن‌الگوها توانست نظریه‌ی «تک اسطوره» خود را مطرح کند که می‌گفت بن‌مایه و ماهیت اصلی همه‌ی اسطوره‌ها یکسان است.
در سال ۱۹۴۹، وقتی کتاب «سفر قهرمان» منتشر شد، دیگر همه متوجه شده بودند که اسطوره‌شناس قدری ظهور کرده و راهنمایی جامع و بی‌تکرار برای شناختن و مطالعه‌ی اسطوره‌ها ارائه داده است. جیمز هیلمن در مورد جوزف کمبل گفته است: «در قرن ما هیچ‌کس، نه فروید، نه توماس مان یا لوی استروس، به اندازه‌ی کمبل مفهوم اسطوره‌ای جهان و چهره‌های جاویدان آن را وارد آگاهی روزمره نکرده است.»
نظریه‌ی تک‌اسطوره چیست؟
طبق نظریه‌ی تک‌اسطوره‌ی جوزف کمبل، همه‌ی اسطوره‌ها از اشکال واحدی استفاده می‌کنند که در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون به شکل مختلفی در می‌آید. در واقع از نظر کمبل تمام اسطوره‌های جهان قصه‌ی واحدی دارند و تفاوت‌های بسیار کمی را می‌شود بین آن‌ها پیدا کرد. کمبل می‌گوید تاریخ بشر مدام تکرار می‌شود و به همین دلیل این تک اسطوره هم تکرار می‌شود، فقط به اقتضای زمان و نیازها شکل‌های متفاوتی به خود می‌گیرد تا با زمان و مکان تطابق پیدا کند. کمبل می‌گوید همه‌ی داستان‌ها قبلاً گفته شده و تاریخ بشر چیز چندان نویی ندارد.
نظریه‌ی تک‌اسطوره‌ی جوزف کمبل در سطح دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفت و روی هنرمندان مختلف مثل نقاش‌ها، نویسنده‌ها و سینماگران نیز اثر گذاشت. بسیاری از منتقدان سینمایی با اتکا بر همین نظریه شروع به نقد آثار بزرگ سینما کردند و نقاشان نیز نظریه تک اسطوره را الهام‌بخش نقش‌هایشان قرار دادند.
در ضمن از نظر جوزف کمبل، مهم‌ترین تک‌اسطوره‌ی دنیا کهن‌الگوی قهرمان است. در واقع قهرمان همان الگوی ایثار است؛ کسی که می‌تواند بر موانع و محدودیت‌های درونی‌اش فائق آید و به بهترین نسخه خود برسد. نگاهی به اسطوره‌های قهرمان در فرهنگ‌های مختلف، نشان می‌دهد نظریه تک اسطوره کمبل نظریه‌ای قابل‌توجه و تکان‌دهنده است.
نگاهی به آثار جوزف کمبل
قهرمان هزار چهره
قهرمان هزارچهره مشهورترین اثر کمبل و اثری یگانه است که در دنیا به شهرت بسیار زیادی رسید. کمبل در این کتاب ضمن برشمردن عناصر اسطوره‌های مختلف، برای مخاطبش شرح می‌دهد که چرا ما و اساساً هر جامعه‌ای، نیاز دارد تا قهرمان‌هایی مطابق با ارزش‌هایش داشته باشد. او در این کتاب می‌گوید که قهرمان هر جامعه می‌تواند نیرو و اکسیر آن جامعه برای حرکت به سمت رؤیاها و آرزوهایش باشد.
کمبل در کتاب قهرمان هزار چهره نظریه‌ی تک‌اسطوره را شرح می‌دهد و ویژگی‌های آن اسطوره واحدی را که مبنای تمام اسطوره‌هاست، در مقابل چشم‌های مخاطب می‌گذارد.
کتاب قهرمان هزار چهره، به‌قدری درخشان و اثرگذار بود که روی شاخه‌های مختلف هنری تأثیرهای زیادی گذاشت و جوایز زیادی را برنده شد. این کتاب سینما را هم بی‌نصیب نگذاشت و به‌قدری روی سینماگران اثرگذار بود که استوارت ال بروان بعد از مطالعه‌ی این کتاب شگفت‌انگیز تصمیم گرفت فیلم سفر قهرمان را براساس زندگی جوزف کمبل بسازد و به دنیا نشان بدهد که نویسنده‌ی این کتاب بزرگ چه مسیری را طی کرده و چه زندگی‌ای داشته است. در ضمن مایکل ونتورا، یکی از منتقدان سینما در مورد کتاب قهرمان هزار چهره نوشته که هیچ کتابی به‌اندازه‌ی این کتاب بر سینما اثرگذار نبوده است. ما می‌توانیم ردپای اثر خارق‌العاده‌ی کمبل را در آثار سینماگرانی چون اسپیلبرگ، لوکاس و... ببینیم. هنوز که هنوز است، در انواع شاخه‌های هنر رگه‌هایی از دستاوردهای کمبل قابل مشاهده است و این نشان می‌دهد او با پژوهش‌ها و آثار بی‌نظیرش، اسطوره‌شناسی را بار دیگر زنده کرد و با هنرها پیوند داد.
قدرت اسطوره
قدرت اسطوره همان‌طور که از نامش برمی‌آید، کتابی در مورد تأثیر اسطوره‌ها در زندگی مردم است. کمبل در این کتاب به سراغ اسطوره‌های سرزمین‌های مختلف می‌رود و نقش آن‌ها در زندگی مردم را بررسی می‌کند. در این کتاب می‌بینیم که اسطوره‌ها چه نقشی در جامعه دارند و چرا هنوز اثرگذاری خودشان را حفظ کرده‌اند. در واقع کتاب قدرت اسطوره بررسی همه‌جانبه‌ای در مورد مفهوم اسطوره، کارکرد اسطوره، نحوه اثرگذاری اسطوره و نقش اسطوره در فرهنگ‌های مختلف است و ضرورت اسطوره‌شناسی و شناختن کهن‌الگوها را به‌خوبی برای مخاطبش شرح می‌دهد. این کتاب برای کسانی که می‌خواهند پا به دنیای جذاب اسطوره‌ها بگذارند، انتخاب درخشانی است؛ چون به ساده‌ترین شکل ممکن نشان می‌دهد ما چطور با شناختن اسطوره‌ها می‌توانیم شناخت کاملی از مردمان یک سرزمین به دست بیاوریم و اسطوره‌ها چطور به زندگی و مسیر انسان‌های یک جامعه شکل می‌بخشند.
ضرورت وجود اسطوره‌ها در هیچ کتابی به‌اندازه‌ی کتاب قدرت اسطوره کامل شرح داده نشده است. کمبل در این کتاب به بهترین شکل ممکن نخ بین زندگی روزمره‌ی ما و اسطوره‌ها را شفاف می‌کند.
الهه‌ها
الهه‌ها یا ایزدبانوان، در واقع خدایان مؤنثی هستند که در طول تاریخ و در فرهنگ‌های مختلف نشانگان عشق، زیبایی، باروری و سرزندگی بوده‌اند. کمبل در این کتاب به بررسی الهه‌ها می‌پردازد و آن‌ها را در تاریخ کشورهای مختلف ردگیری می‌کند. این کتاب درخشان در پرداختن به اسطوره‌های زن و الهه‌هایی که از دوران پیشاتاریخ وجود داشته‌اند، نظیر ندارد و در واقع یکی از بهترین منابع برای شناختن اسطوره‌های زن، کارکرد آن‌ها در جامعه و قصه‌هایشان به شمار می‌آید.
تو، آن هستی
تو آن هستی یکی دیگر از آثار مهم کمبل است و به زیربنای اساطیری یهودی مسیحی می‌پردازد. در واقع کمبل در این کتاب اساطیر یهودی و مسیحی را بررسی می‌کند و آن‌ها را زیر ذره‌بین می‌برد. کتاب نشان می‌دهد که دگردیسی در استعاره‌های دینی چطور اتفاق می‌افتد و چطور از نمادها و اسطوره‌ها تفسیرهای نادرست و حتی گاهی خطرناکی شده است.
کتاب سفر قهرمان؛ نگاهی به زندگی جوزف کمبل
وقتی فیلم سفر قهرمان ساخته‌ی استوارت ال براون اولین‌بار در سال ۱۹۸۷ منتشر شد، استقبال‌ها بیش از حد انتظار بود. واکنش گرم و پرشور مخاطبان باعث شد استوارت ال براون از دستیار فیلم یعنی فیل کوزینو بخواهد کتابی را بر اساس این فیلم تألیف کند. کتاب سفر قهرمان در واقع نگاهی است به زندگی و مسیر طی شده‌ی جوزف کمبل.
در این کتاب که بخشی از آن به‌صورت سؤال و جواب از کمبل نوشته شده، ما می‌توانیم با باورها، مطالعات و سیر اسطوره‌شناسی این مرد آشنا شویم و نظرات او در مورد موضوعات مختلف و شاخه‌های متنوع هنر را بدانیم. در این کتاب کمبل ابتدا به سال‌های کودکی‌اش برمی‌گردد؛ به زمانی که اسطوره‌ها را نمی‌شناخت؛ ولی رگه‌هایی از این علاقه در درون خودش می‌دید. او همچنین از سختی‌های زندگی‌اش، از سال‌های بی‌پولی، از وقتی با همسرش آشنا شد، از وقتی تصمیم گرفت نظریه تک اسطوره را طراحی کند و از مسیر پر فراز و نشیب اسطوره‌شناسی‌اش می‌گوید.
کمبل را بشناسید یا نه، به اسطوره‌شناسی علاقه داشته باشید یا نه، کتاب سفر اسطوره برایتان فرصتی شگفت‌انگیز است تا با مردی همراه شوید که تمام عمرش را صرف مطالعه و تلاش کرد و توانست برای همیشه در تاریخ دنیا ماندگار شود و منبع الهام بسیاری از هنرمندان مطرح دنیا قرار بگیرد. این کتاب از کودکی تا پیری او را پوشش می‌دهد و کتابی الهام‌بخش و خواندنی است از زندگی مرد خستگی‌ناپذیر، جوزف کمبل.
