کتاب اساطیر خاورمیانه

کتاب اساطیر خاورمیانه نوشتهٔ عباس مخبر است. نشر مرکز این درسگفتارها را منتشر کرده است.

درباره کتاب اساطیر خاورمیانه

کتاب اساطیر خاورمیانه از مجموعهٔ درسگفتارهای عباس مخبر در باب اساطیر ایران و جهان است. اسطوره‌های خاورمیانه بخشی از جذاب‌ترین و اثرگذارترین اسطوره‌های جهان است که از زمان تدوین آن تا امروز الهام‌بخش نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان، شاعران، نقاشان، موسیقی‌دانان، هنرمندان تجسمی و انواع هنرهای جدید از جمله سینما بوده است. اساطیر خاورمیانه داستان شکل‌گیری تمدن بشر در فرازونشیبی هزاران ساله است؛ داستان تولد و کودکی انسان و دردهای بلوغ و بزرگ‌شدن و داستان رنج‌ها، عشق‌ها و جنگ‌هایی که طی چند هزار سال گذشته این پهنه را درنوردیده و رد پای آن را در جای‌جای فرهنگ جهان امروز می‌توان دید. الهگان بزرگی نظیر «نین هورسگ»، «اینانا»، «ایشتر» و «ایزیس» در این اساطیر حاضر و یادآور خاطرهٔ مادر - الهه‌های بزرگ دوران نوسنگی‌اند. خدایان بزرگی هم حضور دارند مانند «مردوک» که گام قطعی را برای گذر از نظام مادرتبار به نظام پدرسالار برمی‌دارد و این پیروزی مشکوک با ظهور یک خدای بی‌شریک به نام «یهوه» به کمال می‌رسد.

این اثر را کتابی کامل و جامع دانسته‌اند؛ برای کسانی که به این جهان پر رمزوراز علاقه دارند. این کتاب در بخش‌های مختلف از اولین ردپای موجودات اساطیری در خاورمیانه گفته و تمام اساطیر این منطقه از جمله اسطوره‌های سومری‌ها، بابلی‌ها، کنعانی‌ها و... را شرح داده و تحلیل کرده است. عباس مخبر در این کتاب به انواع و اقسام خدایان و اساطیر خاورمیانه‌ای از بین‌النهرین تا مصر پرداخته است. کتاب حاضر پنج بخش اصلی دارد و در هر بخش در چندین مقاله نوشته شده است. می‌دانیم که اسطوره روایت‌هایی باستانی با ریشهٔ مذهبی دربارۀ ایزدان یا موجودات فوق انسانی در زمان‌ها و مکان‌های نامشخص است. شناخت انسان باستانی از جهان، شناختی اسطوره‌ای است. اسطوره پاسخ انسان نخستین است به سؤال‌های ذهنی‌اش؛ در واقع نسخه‌برداری ناخودآگاهانه و رؤیاگونهٔ انسان از طبیعت است و بی‌شک چنین نسخه برداری و توجیهاتی از شرایط مادی و اجتماعی زندگی انسان متأثر بوده است.

خواندن کتاب اساطیر خاورمیانه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب اساطیر خاورمیانه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره عباس مخبر

عباس مخبر در ۱۹ تیر ۱۳۳۲ به دنیا آمد. او مترجم و اسطوره‌شناس و نویسنده‌ای ایرانی است. تحصیلاتش را در دبستان منوچهری در سیوند آغاز کرد و پس از دریافت دیپلم وارد دانشکدهٔ نفت شد. پس از آن به‌دنبال فیزیک رفت و بالأخره دورهٔ کارشناسی جامعه‌شناسی را در دانشگاه پهلوی گذراند؛ سپس فوق‌لیسانس همین رشته را گرفت. پس از آن مدرک کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی را در سال ۱۳۶۸ از دانشگاه تهران دریافت کرد. عنوان پایان‌نامهٔ او «کندوکاوی در برنامه‌ریزی زبان فارسی نوشتاری» (به‌راهنمایی «علی‌محمد حق‌شناس») بود؛ سپس در حوزهٔ ترجمه و پژوهش در زمینه‌های علوم اجتماعی، علوم اقتصادی، اسطوره‌شناسی و ادبیات به فعالیت‌های خود ادامه داد. از تألیفات عباس مخبر می‌توان به «مبانی اسطوره‌شناسی»، «اساطیر خاورمیانه» و «قهرمان در تاریخ و اسطوره» اشاره کرد و عنوان برخی از کتاب‌هایی که او به پارسی برگردانده، عبارت است از «حیوان قصه‌گو»، «راز فال ورق»، «راهنمای نظریهٔ ادبی معاصر»، «مقدمه‌ای بر روان‌شناسی نقاشی کودکان»‌، «کتاب فیلسوفان مرده» و «سفر قهرمان» به قلم «جوزف کمبل».

بخشی از کتاب اساطیر خاورمیانه

«یکی دیگر از داستان‌های اسطوره‌ای مصر، داستان دو برادر است. دو برادر به نام‌های آنپو و باتا با هم زندگی می‌کنند. برادر بزرگ‌تر، آنپو، متأهل است. برادر جوان‌تر باتا زحمت‌کش و خدمت‌کار برادر بزرگتر است. او گاوها را می‌چراند، مزرعه را درو می‌کند و کار کاشت و آبیاری را انجام می‌دهد. باتا به قدری نیک‌سیرت است که زبان حیوانات را می‌داند و با گاوها حرف می‌زند. زن آنپو موجودی شیطان‌صفت است که به باتا حسادت و متهمش می‌کند که قصد داشته به او تجاوز کند. آنپو تصمیم می‌گیرد باتا را بکشد ولی گاوها به او خبر می‌دهند که برادرت با کارد در اصطبل ایستاده که وقتی به آن‌جا وارد شوی تو را بکشد. باتا فرار می‌کند. هارماچیس یا همان ابوالهول که یکی از خدایان و حامی باتاست، رودخانه‌ای در میان آن‌ها جاری می‌کند که پر از تمساح است. دو برادر از فاصلهٔ این رودخانه با هم صحبت می‌کنند. باتا می‌گوید تو در حق من نامردی کردی و بدون این‌که حرف مرا بشنوی می‌خواستی مرا بکشی. باتا از خانواده دور می‌شود و آنپو به زنش سفارش می‌کند که کنار رودخانه نرود. زنش یک روز کنار رودخانه بوده که هپی خدای رودخانه می پرد او را بگیرد و به او تجاوز کند. اما فقط دو طره مویش در دست او می‌ماند و این موها را به جایی می‌برد که گازرهای فرعون مشغول لباس شستن‌اند. آن‌ها مست از بوی خوش این موها آن را به دربار فرعون می‌برند و دربار آکنده از عطر می‌شود. فرعون دلباختهٔ صاحب نادیدهٔ این گیسو می‌شود و دستور می‌دهد او را پیدا کنند. او را پیدا می‌کنند و به دربار می برند. فرعون از او خوشش می‌آید و با او ازدواج می‌کند و زن شهبانوی مصر می‌شود. بعد از مدتی باتا خود را به گاو آپیس تبدیل می‌کند و به دربار فرعون می‌رود. شهبانو متوجه می‌شود که این گاو باتاست، و از فرعون قول می‌گیرد که گاو را بکشد. کشتن گاو آپیس کار بسیار خطرناکی بوده است، ولی از آن‌جا که عشق چشم را کور می‌کند، فرعون گاو را می‌کشد. شهبانو می‌گوید من دلم می‌خواهد جگر این گاو را بخورم و جگرش را می‌خورد. از این گاو دو قطره خون بر زمین می‌افتد و از آن‌ها دو درخت در کاخ سبز می‌شود. بانو که متوجه می‌شود این درخت‌ها همان باتا هستند به فرعون می‌گوید، دلم می‌خواهد این درخت‌ها را ببری و چوبش را بسوزانی و نابود کنی. فرعون علی‌رغم میلش درختان مقدس روئیده در کاخ را می‌برد و آن‌ها را در آتش مفصلی می‌اندازند تا بسوزند. ولی یک تراشه از این چوب‌ها در گلوی شهبانو می‌پرد، شهبانو آبستن می‌شود و باتا دوباره به دنیا می‌آید. چون پیش‌بینی شده بوده که شهبانو عمر طولانی نخواهد داشت، بعد از تولد باتا دادگاهی تشکیل می‌شود که او را به سزای اعمالش می‌رساند و باتا دوباره زندگی می‌کند. این هم نوعی رفتن به جهان زیرین و بازگشت است.»