کتاب گفتار در روش

کتاب گفتار در روش نوشتهٔ رنه دکارت است که با مقدمه و حواشی اتین ژیلسون چاپ شده است. نشر مرکز این اثر را با ترجمهٔ محمدعلی فروغی و سیداشکان خطیبی منتشر کرده است.

درباره کتاب گفتار در روش

 فهم فلسفهٔ دکارت در ورای متن آثار او، پیوستن به حرکتِ مستمرِ فکر دکارت و همراهی با او است. مطالعهٔ گفتار در روش، این اثر یگانهٔ سراسر تاریخ فلسفه به این امر کمک شایانی می‌کند. کتاب حاضر بیش از هرچیز سرگذشتی روحانی است. هرکس می‌تواند در گفتار، جدا از محتوای آن آموزه‌هایی که خلاصه و به ما تعلیم می‌شود، نمونه‌ای از حالت ناب حیات فلسفی را بیابد و احترام اندیشمندانی را که در آن عمر گذاشته‌اند، درک کند. 

چاپ حاضر براساس نسخه‌ای از گفتار در روش آماده شده که انتشارات فلسفی وِرَن آن را در شمار «مجموعه‌ٔ متون فلسفی» خود به همراه مقدمه و حواشی اتین ژیلسون منتشر کرده است. حجم حواشی تقریباً برابر است با حجم متن اصلی و ژیلسون، از خلال آن‌ها، کوشیده است تا بند‌به‌بند متن را بگشاید و معنا و جهت‌گیری اصلی گفتار را آشکار کند. بی‌تردید نثر استوار فروغی درک اثر را بسیار آسان‌تر می‌کند. سبکِ نگارش فروغی بیش از هر نحو نگارش دیگر و بهتر از هر جای دیگر، به قامت این کتاب نشسته است؛ زیرا این گفتار، چنانکه دکارت گفته است، «سرگذشت» روحانی او است و نگارش فروغی مناسبت تام با این «سرگذشت‌نویسی» دارد.

کتاب گفتار در روش را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دوستداران فلسفه پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب گفتار در روش

«چون این نتایج اولیّه حاصل شد، دکارت به وجود خداوند پرداخت. آن عمل فکر که به‌واسطهٔ آن وجود خودم را درک می‌کنم، همانا شک‌کردن است. وانگهی شک‌کردن گونه‌ای نقصان است؛ پس من خود را همچون چیزی ناکامل بازمی‌یابم. اما نمی‌توان خود را ناکامل دانست، بی‌آن‌که تصور امر کامل را واجد بود. پس علت وجود این تصور چیست؟ علت باید خود دست‌کم از همان اندازه واقعیت برخوردار باشد که در معلول هست. پس علتِ تصور امر کامل که در من هست، ناگزیر خود امری کامل است؛ در نتیجه علتِ این تصور خودِ خداوند است که وجود دارد.

بر این مطلب این نکته را نیز باید افزود که موجودی که تصوری از امر کامل دارد درحالی‌که خودش کامل نیست، نمی‌تواند وجود خود را خودش به خودش اعطا کرده باشد. اگر چنین می‌بود، تمام آن کمالاتی را نیز که تصوری از آن دارد، به خود می‌بخشید. وانگهی ما موجودات ناکاملی هستیم که تصوری از امر کامل داریم. پس وجود ما و وجود این تصور را خالقی باید که همانا خداست. از همین برمی‌آید که طبیعت خدا از هرگونه نقصان مبراست و هیچ کاستی در او راه ندارد و هرچه هست چنان به او وابسته است که یک‌دم بدون او نمی‌پاید.

چون بحث وجود خداوند به سرانجام رسید، فکر توانا می‌شود که به اشیای خارجی بپردازد؛ اشیایی که در آن‌ها نیز مانند هر چیز دیگر شک کرده بود. اما چون بجوییم که در مادّه چه چیز هست که آن را با تمایز درک می‌کنیم، به امتداد هندسی و قضایایی در اثبات آن می‌رسیم. مطلب حاضر برهانی تازه بر وجود خداوند در اختیار می‌گذارد. اتقانی که در اثبات‌های هندسی هست، همه از این‌جاست که آن اثبات‌ها به بداهت درک می‌شوند. حال چون تصور امر کامل را می‌سنجیم، درمی‌یابیم که وجود داشتن چنان به ضرورت در آن مندرج است که هر کدام از خواص مثلث در مثلث. پس خداوند وجود دارد.

پس از حصول این یقین، وجودِ جهانِ خارج دیگر مسئله‌ساز نخواهد بود. خداوندی که وجودش اثبات شد، کامل و در نتیجه صادق است. اگر تصورات واضح و متمایز ما در عین وضوح و تمایز کاذب می‌بودند، خداوند ما را فریب داده بود؛ اما چون چنین نیست، بر خودِ ماست که خود را از احساسات مبهم و تیره یا از وهمیاتی که ای‌بسا قربانی آن‌هاییم، در امان بداریم. پس جای شک نیست که از تصدیق وجود امتداد هندسی، یعنی یگانه چیزی از جهان خارج که به وضوح و تمایز درکش می‌کنیم، مرتکب هیچ خطایی نمی‌شویم.»