کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ نوشتهٔ داریوش آشوری است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

کتاب هستی‌شناسی حافظ نخستین‌بار در سال ۱۳۷۷ منتشر شد و از آنجا که با دیدگاهی نو و با اتکا به مفهوم‌ها و روش‌های علوم ‌انسانی جدید به کندوکاو در اندیشه و جهان‌بینی خواجه‌ٔ شیراز می‌پرداخت در میان حافظ‌دوستان و حافظ‌پژوهان بازتابی گسترده و چشمگیر داشت و بحث‌های بسیار برانگیخت. کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ همان کتاب است اما همان دیدگاه و درونمایه را در پرتو مطالعه و پژوهش و تأمل و اندیشه‌ٔ بیشتر، با استدلالی پرورده‌تر و پخته‌تر و کامل‌تر عرضه می‌کند. هدف اصلی این پژوهش نشان‌دادن پیوند و درهم‌تنیدگی «عرفان» و «رندی» در شعر حافظ و شناختن آن منطق درونی هدایت‌کننده‌ای است که تمامی نمادها و مفهوم‌ها و تعبیرهای گوناگون و پرمعنای او را یگانگی می‌بخشد و به کمک آن می‌توان جهان معنا و اندیشه‌ٔ حافظ را بازیافت و بازساخت.

فصل‌ها و بخش‌های کتاب از این قرار هستند:

درآمد

بخشِ یکم: بنیادهای انسان‌شناسی صوفیانه

اسطوره و سرنمون

اسطورهٔ آفرینش در دین‌های ابراهیمی

بخشِ دوّم: مطالعهٔ میان‌متنی

سرسُخَن

گزیدهٔ کشف‌الاسرار

گزیدهٔ مرصادالعباد

دو مکتبِ تأویلی

بخشِ سوّم: شعر و عرفان

از تصوّفِ زاهدانه به تصوّفِ شاعرانه

از شعرِ صوفیانه به شعرِ رندانه

بخشِ چهارم: عرفان و رندی در دیوانِ حافظ

سَرسخن

درامِ عارفانهٔ سرنوشت و سرگذشتِ جان

طرحِ ساختارِ سرنمونی در دیوانِ حافظ

رویارویی ازلی: آدم در برابرِ مَلَک

یگانگی ازلی: آدم و حافظ

ستیزِ ازلی و ابدی: حافظ و زاهد

تقدیرِ ازلی آدم/حافظ: رند و رندی

گُذارِ ازلی: از مسجد به خرابات

حکمتِ آفرینش: بازی جهان

اخلاقِ رندانه

شعرِ رندانه و شعرِ زهد

خلوتگهِ راز

شراب و عیشِ نهان

خواندن کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران شعر حافظ و سبک آن پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ

«تصوّفِ شاعرانه‌ای که عرفان نیز نامیده می‌شود، نخست از هرات و توس و غزنین و نشابور و بلخ برخاست و سپس دایرهٔ نفوذِ آن به قلمروِ تمامی امپراتوری بسیار پهناورِ ادبیات و زبانِ فارسی، از مرزهای چین تا آن سوی آناتولی در امپراتوری عثمانی، و از قفقاز و آذربایجان تا بخشِ عمدهٔ شبهِ قارّهٔ هند کشید. این مکتب عرفانِ ذوقی جمال‌پرست نخست در سخنانِ شاعرانهٔ بایزید و بوسعید و شیخِ خرقانی و سپس در نثرِ شاعرانهٔ خواجه عبداللهِ انصاری و احمدِ غزالی و میبدی و نیز شاعرانی که جز ردِّ پایی از ایشان به جا نمانده، پایه‌گذاری شد و، سرانجام، در شعرِ سنایی و عطّار و مولوی به کمالِ نظری و شاعرانهٔ خود رسید.

این عرفانی ست، چنان که گفتیم، بسیار پهلوانانه با زبانی حماسی و خطابی در نثر و در شعر که روحِ حماسی شاعرانهٔ آن، چنان که دیدیم، مایهٔ نظری خود را از تبدیلِ اسطورهٔ هبوطِ آدم به حماسهٔ مأموریتِ وجودی انسان، در گزارشِ تأویلی رویدادِ ازلی، می‌گیرد و اوجِ شاعرانهٔ زبانِ پرشورِ حماسی آن را باید در غزل‌سرایی مولوی جست. محورِ نظری این عرفان داستانِ حماسی جدایی روح از عالمِ روحانی و سفرِ آن (نه هبوطاش) در تنِ آدم به عالمِ خاکی برای به جای آوردنِ خواستِ «محبوبِ ازلی» ست. امّا، بیگانگی روح در این عالم، بر اثرِ جداماندگی «از اصلِ خویش»، و شوق و تمنایش برای بازگشت و «وصلِ» دوباره، موضوعِ اصلی تمامی ادبیاتِ عرفانی‌ای ست که مکتبِ عرفانِ خراسانی به شعر و نثر پرداخته است. حماسهٔ زندگانی و مرگِ حسینِ بن منصورِ حلّاج عالی‌ترین نمادِ این شوق و تمنّا در ادبیاتِ صوفیانه است. غزلِ عارفانه نیز در این مکتب «طرب‌نامهٔ غمِ عشق» است و همچنان شرحِ دردِ فراق و تمنّای وصال.»