کتاب مفهوم آیرونی

کتاب مفهوم آیرونی نوشتهٔ سورن کیرکگور و ترجمهٔ صالح نجفی است. نشر مرکز این کتاب را که با ارجاع مدام به سقراط نوشته شده، روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب مفهوم آیرونی

کتاب مفهوم آیرونی (Irony) در ۲ بخش نوشته شده که عنوان هر یک از آن‌ها به‌ترتیب عبارت است از «موقعیت سقراط از منظر آیرونی» و «مفهوم آیرونی». «مفهوم آیرونی» در واقع رسالهٔ پایان‌نامهٔ سورن کیرکگور بوده است؛ رساله‌ای در باب آیرونی و به‌ویژه آیرونی سقراطی. کیرکگور معتقد بود آیرونی برای فلسفهٔ نظری از حیث نسبت نظرورزی با شکْ واجد اهمیت است؛ در عصری که همگان از اهمیت شک برای علم و دانشوری سخن می‌گویند، باید گفت آیرونی همان نسبتی را با زندگی شخصی دارد که شک با علم.

به‌گفتهٔ مترجم این کتاب، صالح نجفی، مفهوم آیرونی زمانی که انتشار یافت توجه چندانی برنینگیخت و چندان نقد و بررسی درموردش نوشته نشد. منتقد گمنامی آن را به عرش اعلا رساند، اما «مایرآرون گلدشمیت»، ناشر و روزنامه‌نگار و رمان‌نویس دانمارکی (۱۸۱۹ ـ ۱۸۸۷)، بر آن منتقد گمنام خرده گرفت که به‌جای بررسی محتوا و مضمون رساله به ستایش از سبک آن پرداخته است. سورن کیرکگور می‌دانست که سبک رساله، مایهٔ دردسر بسیاری از خوانندگان خواهد شد.

همان‌طور که گفته شد، کتاب مفهوم آیرونی از ۲ بخش تشکیل شده است. بخش نخست دربارهٔ آیرونی سقراط به‌روایت افلاطون، کسنوفون و آریستوفانس است؛ به انضمام فصلی پایانی در باب هگل. سورن کیرکگور هم‌نوا با قاطبهٔ منتقدان اظهار کرده است که سقراطِ کسنوفون هیچ جاذبه‌ای ندارد و از آن مهم‌تر، مردی است که اصلاً کاری نکرده که درخور اعدام‌کردن باشد. در بخش دوم رساله، کیرکگور یک‌بار دیگر به‌سراغ آیرونی سقراطی می‌رود. این‌بار آیرونی را «منفیتِ مطلق نامتناهی» تعریف می‌کند و می‌گوید منفیت است؛ چون فقط نفی می‌کند و نامتناهی است؛ چون این یا آن پدیده را نفی نمی‌کند و مطلق است؛ چون آیرونی به‌خاطر چیزی دست به نفی می‌زند که والاتر است، اما هنوز وجود خارجی ندارد.

خواندن کتاب مفهوم آیرونی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران علم فلسفه و افرادی که مایلند درمورد مفهوم آیرونی بدانند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره سورن کیرکگور

سورن کیرکگور در سال ۱۸۱۳ به دنیا آمد و در سال ۱۸۵۵ درگذشت. او فیلسوفی مسیحی و دانمارکی بود که با مفاهیی همچون ایمان، وجود، انتخاب و تعهد یا سرسپردگی انسان سروکار داشت و اساساً بر الهیات جدید و فلسفه، به‌ویژه فلسفهٔ وجودی (اگزیستانسیالیسم) تأثیر گذاشت. از او به‌عنوان «پدر اگزیستانسیالیسم» یاد می‌شود.

گفته می‌شود که آثار کیرکگور تعمداً بی‌نظام است و مشتمل بر مقالات، سخنان کوتاه، گفتارهای حکیمانه، نامه‌های ساختگی، روزنامه‌ها، و دیگر شکل‌های ادبی است. او اصطلاح وجودی (اگزیستانس) را برای فلسفه‌اش برگزید؛ زیرا این فلسفه را به‌عنوان بیانی از یک زندگی فردی شدیداً آزمون‌شده ملاحظه کرده بود و نه به‌عنوان ساختاری از یک نظام یکپارچه در روش فیلسوف آلمانی قرن نوزدهمی یعنی گئورگ ویلهلم فریدریش هگل که کیرکگور در جایی به او تاخته است.

عنوان برخی از آثار سورن کیرکگور عبارت است از:

مفهوم آیرونی؛ با ارجاع مدام به سقراط، یا این/ یا آن (۱۸۴۳)، ترس و لرز (۱۸۴۳)، تکرار، مفهوم دلهره (۱۸۴۴)، پاره‌های فلسفی (۱۸۴۴)، مراحلی در مسیر زندگی (۱۸۴۵)، پی‌نوشت‌های ناعلمی پایانی بر پاره‌های فلسفی (۱۸۴۶)، تجربه در مسیحیت (۱۸۵۰)، بیماری تا سر حد مرگ (۱۸۴۹).

درباره صالح نجفی

صالح نجفی در سال ۱۳۵۴ به دنیا آمد. او پژوهشگر حوزهٔ فلسفه، نویسنده، مدرس، مترجم و ویراستار آثار فلسفی و فرزند «محمدعلی نجفی»، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس ایرانی است. «آیت نجفی» برادر او است. مجموعۀ «فیلم به‌مثابۀ فلسفه» نوشتهٔ صالح نجفی در سال ۱۳۹۷ به‌عنوان برترین کتاب‌های سال سینمای ایران در بخش تألیف برگزیده شد و جایزۀ بهترین تألیف هشتمین دورۀ کتاب سال سینما به او تعلق گرفت.

بعضی از کتاب‌هایی که به‌وسیلهٔ صالح نجفی به پارسی برگردانده شده‌اند، عبارتند از «مفهوم آیرونی» و «مفهوم اضطراب» (نوشتهٔ سورن کیرکگور)، «درس‌های برگسون برای زندگی» (نوشتهٔ مایکل فولی)، «درس‌های فروید برای زندگی» (نوشتهٔ برت کار) و «تفکر نامتناهی» (نوشتهٔ آلن بدیو)، «حوزه‌های عدالت» (نوشتهٔ مایکل والز)، «گفت‌وگوهایی با عباس کیارستمی» (نوشتهٔ گادفری چشایر) و «چگونه کیرکگور بخوانیم» (نوشتهٔ جان دی کپیوتو).

بخشی از کتاب مفهوم آیرونی

«موضوع تحقیق این بخش از رساله تا حدودی در بخش نخست عرضه شده است، یعنی تا بدان‌جا که آن بخش اجازه می‌داد یک جنبه از مفهوم [آیرونی] در قالب تعمّق پدیدار گردد. بنابراین، در بخش نخست من بیش از آنکه مفهوم را مفروض بگیرم رخصت دادم تا مفهوم به ساحت هستی درآید و در عین حال کوشیدم در عرصهٔ پدیدارها راه خود را پی گیرم. در جریان این کار، به کمیتی مجهول برخوردم، موضعی که به‌نظر می‌رسید سرشت‌نمای سقراط باشد. من این موضع را آیرونی نامیدم، اما در بخش نخست این رساله اصطلاحی که برای تبیین آن موضع به‌کار بردم اهمیت چندانی نداشت؛ اصل مطلب این است که هیچ عامل یا خصلتی ناچیز شمرده نشده است و در ضمن همهٔ عامل‌ها یا خصلت‌ها در قالب یک کل گرد هم آمده‌اند. اینکه این موضع آیرونی است یا نیست اکنون مشخص می‌شود که من می‌کوشم مفهوم متناسب با هستی و اندیشهٔ سقراط را بسط دهم، البته اگر موضع او اصلاً به‌راستی آیرونی بوده باشد. ولی درست به همان نحو که من در بخش نخست رساله فقط و فقط با سقراط سروکار داشتم، در بسط این مفهوم نیز روشن خواهد شد که او به چه معنی عاملی تعیین‌کننده در روند بسط و تکامل مفهوم است ــ به‌عبارت دیگر، روشن خواهد شد که آیا ته‌وتوی مفهوم آیرونی در وجود او به‌طور کامل درمی‌آید یا پیش از آنکه بتوانیم بگوییم مفهوم آیرونی چندان که باید و شاید تفسیر شده است، حالات دیگری هم هستند که باید وارسی شوند.»