کتاب فلسفه آگامبن

کتاب فلسفه آگامبن نوشتهٔ کاترین میلز و ترجمهٔ پویا ایمانی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فلسفه آگامبن

کتاب فلسفه آگامبن دو هدف دارد که هردوی آن‌ها با هم به چارچوب و نحوه‌ٔ تدوینش شکل می‌دهند. هدف نخست معرفی فلسفه‌ٔ آگامبن به آن دسته از خوانندگانی است که با تفکر او ناآشنای هستند. در این زمینه نویسنده کوشیده‌ تا منطق بحث‌های آگـامبن و رهیافت او به مسائل گونـاگون در متون مختلف را تا جایی که می‌تواند به روشنی توضیح دهد. و هدف ثانوی، تأویل انتقادی اندیشه‌ٔ آگامبن است. البته هیچ درآمد یا متن مقدماتی‌‌ای نیست که تأویل یا فهم و برداشت خاصی از موضوع خود به دست ندهد. بدین معنا که هر تأویل تنها می‌‌تواند تأویلی نسبی و محدود باشد، و به معنای دیگر انگیزه‌ٔ اصلی آن چیزی نیست جز منافع و علایق شخصی تأویل‌گر.

جورجو آگامبن در سال‌های اخیر بیشتر به‌خاطر آثاری که در نظریهٔ سیاسی، فلسفهٔ اخلاق و حقوق به رشتهٔ تحریر درآورده اشتهار یافته است. از زمان ترجمهٔ اثر پیچیده و رازآمیزش، اجتماع آینده، در سال ۱۹۹۳، انتشار آثار وی به زبان انگلیسی به‌سرعت رو به افزایش گذاشته است. در این بین، تأملات فلسفی پیچیده و بغرنج او در باب مسائل معاصر، نظیر حاکمیت، زیست‌سیاست و اخلاق، چارچوب و زبان بخش اعظم گفتمان انتقادی نظریهٔ رادیکال را از بیخ و بن دگرگون کرده است. امروزه، به‌ندرت می‌توان اصطلاحاتی چون حاکمیت، استثنا، زیست‌سیاست، و زندگی (حیات) را بدون ارجاع به آگامبن به‌کار برد. علاوه بر این، رویکرد او به مسائلی چون زبان، سوبژکتیویته، و بازنمایی تمرکز و مسیر بحث‌ها را از رویکرد شالوده‌شکنانه، که مدت‌ها بر فضای فکری انگلیسی ـ آمریکایی سایه افکنده بود، تغییر داده و به سوی خود جلب کرده است. در این راستا، آگامبن با تغییر جایگاه مسائل یادشده در تاریخ فلسفه، و به‌خصوص با بررسی مناسبت این مسائل با گرایشی که در متافیزیک به شالوده‌ریزی انسان بر بنیاد نوعی حیث سلبی یا منفیت محض وجود دارد، وزن و اهمیت فلسفی تازه‌ای به مسائل مذکور بخشیده است. آثار او همچنین به گشودن باب پرسش‌هایی در زمینهٔ انسان‌شناسی فلسفی یاری رسانده‌اند، و این‌گونه سهمی هم در رویکرد و علاقهٔ دوبارهٔ این روزها به تمایز میان انسان و حیوان داشته‌اند.

با این حال، برعکس بحث‌های انتقادی آگامبن، مفاهیم طرح‌شده در آثار او و اهمیت فلسفی‌شان هم‌چنان برای بسیاری مبهم و ناآشناست. این ابهام و ناآشنایی عمدتاً معلول پیچیدگی و دشواری فوق‌العادهٔ نوشته‌های اوست. این دشواری علل چندی دارد که از آن میان می‌توان به دایرهٔ وسیع ارجاعات در نوشته‌های او اشاره کرد. 

خواندن کتاب فلسفه آگامبن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فلسفه آگامبن

«بخشی از مسائل بغرنج و حل‌نشدنی‌ای که آگامبن در آثارش پیش می‌کشد از موضع او در قبال تاریخ متافیزیک غرب ناشی می‌شود؛ خصوصاً در قبال گرایشی که به باور او در بطن تفکر متافیزیکی وجود دارد: گرایش به پیش‌فرض‌گرفتن بنیادی برای هستی و زبان در منفیت. این موضع، روشن‌تر از هرجای دیگر، در متن دشوار و پیچیدهٔ زبان و مرگ بسط داده شده است که در آن آگامبن «برنامهٔ غلبه بر گرایش متافیزیکی حاکم به تأسیس بنیادی منفی را وجههٔ همت خود قرار می‌دهد، «برنامه» ای که به عقیدهٔ او نخست مستلزم بررسی معنای دقیق اصطلاحات Da (آن‌جا) و Diese (این) است که از اهمیتی اساسی در اندیشهٔ فیلسوفان آلمانی، مارتین هایدگر و گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، برخوردارند. آگامبن در زبان و مرگ منطق بنیاد سلبی را به‌دقت مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد، منطقی که در سرتاسر تاریخ تفکر متافیزیکی غرب، به‌ویژه در اَشکال ظهور زبانی‌ای که به گمان او ریشه در امر بیان‌ناپذیر یا ناگفتنی دارند، مشهود است. فکر غلبه بر متافیزیک آگامبن را به طرح ضرورت تجربه‌ای از زبان سوق می‌دهد که در آن موضوع زبان دیگر نه امر به‌بیان‌نیامدنی یا ناگفتنی‌ای که در گفتار پنهان می‌شود، بل نفس رخداد زبان است، یعنی تحقق یا حدوث زبان، مقدم بر هرگونه دلالت و معنا.

اما گفت‌وگو با هایدگر و هگل در زبان و مرگ نه فقط کنترپوان فلسفی مهمی برای نظریهٔ زبان آگامبن فراهم می‌آورد، بلکه با تأملات او در باب مسألهٔ توانش (بالقوه‌گی) و فعلیت که از ارسطو اخذ شده هم پیوند مستقیم دارد. در این فصل نشان می‌دهم که چه‌طور نظریهٔ جدید آگامبن دربارهٔ رابطهٔ توانش و فعلیت به قرینه‌ای ضروری برای تلاش در عبور از متافیزیک شکل می‌دهد. در نهایت، به عقیدهٔ آگامبن، تنها از طریق بازاندیشی رابطهٔ توانش و فعلیت است که می‌توان بر بنیاد منفی زبان و هستی، که تفکر متافیزیکی پیوسته آن را پیش‌فرض گرفته، پرتوی افکند ــ و البته بر آن فائق آمد.»