کتاب ریشه چهارگان اصل دلیل کافی

کتاب ریشه چهارگان اصل دلیل کافی نوشتهٔ آرتور شوپنهاور و ترجمهٔ رضا ولی‌یاری است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. این رساله دربارهٔ مبادی فلسفه ابتدا در ۱۸۱۳ منتشر شد و بابت آن شوپنهاور مدرک دکتری گرفت و بعد بنیان کل دستگاهش شد. شوپنهاور می‌گوید ایـن رساله مقـدم بر اثر اصلی او، جهان همچون اراده و تصور است و باید پیش از آن خوانده شود. اصل دلیل کافی یکی از مفاهیم کلیدی در نیمه‌ٔ تصور محور دستگاه فلسفی شوپنهاور است و کتاب حاضر شرح این اصل در چهار صورت بنیادین‌اش است.

درباره کتاب ریشه چهارگان اصل دلیل کافی

این اثر کلاسیک در اصل رسالهٔ دکتری شوپنهاور بوده و به همین جهت قطعاً بیش از آنکه برای علاقه‌مندان به کلمات قصار و سخنان نغز و عبارات بدیع شوپنهاور جالب باشد به درد کسانی می‌خورد که در نوشته‌های او به مباحث انتزاعی‌تر و فلسفی‌تر علاقه دارند و به طور حرفه‌ای و جدی پی‌گیر مطالعهٔ فلسفهٔ شوپنهاور هستند. خود شوپنهاور می‌گوید این رساله مقدم بر اثر اصلی او، کتاب معظم جهان همچون اراده و تصور، است و باید پیش از آن خوانده شود. این گفته تا حدی درست است چون اصل دلیل کافی یکی از مفاهیم کلیدی در نیمهٔ تصور محور دستگاه فلسفی شوپنهاور است و کتاب حاضر شرح این اصل در چهار صورت بنیادین‌اش است.

ممکن است مطالعهٔ کتاب در آغاز دشوار و مطالب سخت فهم و غامض به نظر برسند ولی پس از خواندن چند صفحه این مشکل برطرف می‌شود. البته از آن‌جا که شوپنهاور همواره بر ساده‌نویسی تأکید دارد و سخت‌ترین مطالب و موضوعات فلسفی را به ساده‌ترین و قابل فهم‌ترین شکل ممکن بیان می‌کند باید این مسئله را به حساب دشواری موضوع مورد بحث گذاشت، چون به هر حال باید پذیرفت برخی مطالب به قدری دشوار و دیرهضم‌اند که حتی اگر به قلم شوپنهاور و نثر خوش‌خوان او هم نوشته شوند باز پی‌بردن به کنه آن‌ها و دریافتن ارتباط‌شان نیازمند صرف وقت و زحمت خود خواننده است.

خواندن کتاب ریشه چهارگان اصل دلیل کافی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران آرا و نظریات شوپنهاور پیشنهاد می‌کنیم.

درباره آرتور شوپنهاور

آرتور شوپنهاور متولد سال ۱۷۸۸ و درگذشته به سال ۱۸۶۰ میلادی است. او یکی از مطرح‌ترین و بزرگ‌ترین فیلسوفان آلمانی است و نظریاتش در حوزهٔ اخلاق، هنر، ادبیات معاصر و روان‌شناسی تاریخ‌ساز است.

کتاب‌های او از این قرار هستند:

۱. در باب حکمت زندگی

۲. جهان و تأملات فیلسوف

۳. متعلقات و ملحقات

مقاله‌ای بیست صفحه‌ای از این اثر پیش‌تر نیز به دست خشایار دیهیمی در کتاب زیر ترجمه شده بود:

مرگ (مجموعه مقالات از متفکران معروف)

۴. جهان همچون اراده و تصور

جهان به مثابه اراده و برابرنهاد

هنر و زیبایی‌شناسی؛ شاهکار فلسفی

۵. دو مسئله بنیادین اخلاق

۶. در باب اراده در طبیعت

۷. هنر همیشه بر حق بودن؛ ۳۸ راه برای پیروزی در هنگامی که شکست خورده‌اید

۸. در باب بینایی و رنگ‌ها

۹. ریشه چهارگان اصل دلیل کافی (رسالهٔ دکتری شوپنهاور در دانشگاه ینا)

۱۰. در باب طبیعت انسان

۱۱. اخلاق، قانون، سیاست

۱۲. زندگی این‌جوری‌ است

۱۳. هنر زنده ماندن

۱۴. هنر حفظ آبرو

۱۵. هنر رفتار با زنان

۱۶. هنر خودشناسی

۱۷. هنر خوشبختی

۱۸. هنر رنجاندن

۱۹. هنر پیر شدن

هفت کتاب اصلی شوپنهاور (شماره ۳ تا ۹) در زمان حیات وی با همین عناوین چاپ شده‌اند و سایر موارد، گردآوری‌های پس از مرگ اوست.

بخشی از کتاب ریشه چهارگان اصل دلیل کافی

«افلاطون آسمانی و کانت شگفتی‌ساز هم‌صدا و با لحنی استوار قاعده‌ای برای روش هرگونه فلسفه‌ورزی، و درواقع هرگونه شناخت به‌طور کلی، مطرح می‌کنند. آن‌ها می‌گویند که ما باید دو قانون را رعایت کنیم، قوانین تجانس و تنویع (نوع‌بندی) و این قوانین باید به تعادل رعایت شوند، نه به بهای یک‌دیگر. قانون تجانس به ما می‌گوید که با گونه‌ها و مشاهدهٔ همانندی‌ها و تطابق‌ها آغاز کرده، و این گونه‌ها را در انواع، و انواع را نیز در اجناس یکی کنیم، تا این که نهایتاً به بالاترین مفهومی که همه‌چیز را دربرمی‌گیرد برسیم. چون این قانونْ استعلایی و جزء لاینفک قوهٔ تعقل ماست و پیش‌فرض می‌گیرد که طبیعت با آن هماهنگ است، فرضی که تعبیرش این قاعدهٔ قدیمی است: «شمار ذوات نباید به‌نحو غیرضروری افزایش یابد». از سوی دیگر، کانت قانون تنویع را این‌طور بیان می‌کند: «تنوعات ذوات نباید به‌نحو غیرضروری کاهش یابد». لذا قانون تنویع مستلزم این است که ما انواعی را که تحت یک مفهوم جنسی فراگیر یکی شده‌اند، و نیز گونه‌های بالاتر و پایین‌تری را که تحت این انواع دسته‌بندی شده‌اند، به وضوح از یک‌دیگر متمایز سازیم. این قانون از ما می‌خواهد که مراقب باشیم پرش نکنیم، و درواقع گونه‌های پایین‌تر یا حتی افراد را مستقیماً زیر مفهوم جنسی دسته‌بندی نکنیم. زیرا هر مفهومی باز می‌تواند به مفاهیم پایین‌تری تقسیم شود، و حتی یک مفهوم هم تا سطح ادراک شهودی صرف پایین نمی‌آید. کانت می‌آموزاند که هردوی این قوانین اصول اساسی و استعلایی قوهٔ تعقل (vernunft) ما هستند که تطابق امور با این قوانین را به‌طور پیشینی مسلم فرض می‌کند. ظاهراً افلاطون همین مطلب را به شیوهٔ خود بیان کرده، می‌گوید این قواعدی که سراسر علم به وجود آمدنش را مدیون آن‌هاست همراه آتش پرومته از ملأ اعلا بر ما نازل شده‌اند.»