رضا رضایی
زندگینامه و معرفی کتاب‌های رضا رضایی
رضا رضایی از مترجمان برجسته و نام‌آشنای ایرانی در حوزه‌های ادبیات و فلسفه است. از اولین ترجمه‌ی مهمش، جوان خام اثر داستایوفسکی در سال ۱۳۶۸، تاکنون، بیش از ۶۰ کتاب و ۲۰۰ مقاله با دقت و مهارت ترجمه کرده که نه‌تنها از نظر کمیت، بلکه از منظر کیفیت نیز ستودنی است. کارنامه‌ی او، به‌عنوان یکی از فعال‌ترین و باکیفیت‌ترین مترجمان معاصر، نشان از تعهدی بی‌نظیر و عشقی عمیق به انتقال درست و اصیل مفاهیم فرهنگی و ادبی دارد.
بیوگرافی رضا رضایی
رضا رضایی در سال ۱۳۳۵ در شهر ساری متولد شد. او با ورود به رشته‌ی مهندسی مکانیک به دانشگاه راه یافت و در همان دوره به فعالیت در مرکز نشر دانشگاهی پرداخت؛ جایی که بخش زیادی از زمان خود را به ویرایش کتاب‌های علمی و فنی اختصاص می‌داد. علاقه‌اش به زبان انگلیسی او را به شرکت در دوره‌های فشرده‌ی انجمن ایران و آمریکا کشاند و در سن ۱۶سالگی موفق به دریافت بالاترین مدرک این نهاد در زبان انگلیسی شد.
آغاز مسیر حرفه‌ای در ترجمه
فعالیت حرفه‌ای رضایی در عرصه‌ی ترجمه از دهه‌ی ۶۰ با ترجمه‌ی متون علمی و نظری آغاز شد، اما نخستین اثر ادبی برجسته‌اش، ترجمه‌ی جوان خام اثر داستایوفسکی بود که در سال ۱۳۶۸ منتشر شد. او همچنین در همین دوران کتاب آزادی و زندگی تراژیک اثر ویچسلاف ایوانف را درباره‌ی زندگی و آثار داستایوفسکی ترجمه کرد و در همین مسیر، بینش خود را در زمینه‌ی ترجمه گسترش داد.
علاقه به شطرنج و فعالیت در فدراسیون
رضایی از سن ۱۶سالگی به شطرنج علاقه‌مند شد و این علاقه را به شکل حرفه‌ای دنبال کرد. سال‌ها به‌عنوان بازیکن در تیم ملی حضور داشت و به مدت پنج سال نیز ریاست فدراسیون شطرنج ایران را بر عهده گرفت. در دهه‌ی ۱۳۷۰ به سردبیری ماهنامه‌ی شطرنج ایران منصوب شد و سپس به‌عنوان دبیر فدراسیون فعالیت کرد. رضایی چندین کتاب مهم درباره‌ی شطرنج را نیز ترجمه کرد.
شکوفایی در ترجمه‌ی ادبی و علوم انسانی
دهه‌ی ۷۰ برای رضایی فرصتی برای ورود به ترجمه‌ی متون ادبی و فلسفی ارزشمند بود. او در این دوره آثاری نظیر تحلیل رؤیا نوشته‌ی یونگ، انقلاب مشروطه‌ی ایران اثر ژانت آفاری و اخلاق در مهندسی را به فارسی ترجمه کرد. این ترجمه‌ها به گستره‌ی دانش او و کارنامه‌اش عمق بیشتری بخشیدند و او را به‌عنوان یکی از مترجمان حرفه‌ای و تأثیرگذار معرفی کردند. با ورود به دهه‌ی ۸۰، فعالیت‌های ادبی رضا رضایی در حوزه‌ی ترجمه، جانی تازه گرفت و جدیت بیشتری یافت. او در این دوره به ترجمه‌ی چندین رمان از ولادیمیر نابوکوف پرداخت؛ از جمله پنین، دفاع لوژین و شاه، بی‌بی، سرباز که هرکدام پیچیدگی‌های خاص ادبی خود را دارند. همچنین، آثاری همچون مدرنیسم، جان و صورت و چند زندگی‌نامه‌ی ادبی دیگر را به فارسی برگرداند که نشان از دقت و عمق نگاه او به ادبیات جهان دارد. یکی دیگر از پروژه‌های برجسته‌ی رضایی، ترجمه‌ی کتاب هنر داستان‌نویسی اثر دیوید لاج بود. این کتاب به دلیل استفاده از بخش‌هایی از شاهکارهای ادبی به‌عنوان نمونه، اثری چالش‌برانگیز محسوب می‌شود و رضایی آن را به‌دقت به فارسی برگرداند.
پروژه‌های سترگ در ترجمه‌ی آثار کلاسیک انگلیسی
ترجمه‌ی مجموعه رمان‌های جین آستین، خواهران برونته و جرج الیوت یکی دیگر از دستاوردهای ارزنده‌ی رضایی در حوزه‌ی ترجمه‌ی ادبیات کلاسیک است. این پروژه‌های ارزشمند که با همکاری نشر نی به ثمر نشستند، به طور کامل و موفقیت‌آمیز منتشر شدند و سبک و دقت او در ترجمه‌ی ادبی به خوبی در این آثار برجسته‌سازی شده است.
ترجمه‌ی گتسبی بزرگ
در سال ۹۵، رضا رضایی به ترجمه‌ی رمان گتسبی بزرگ، اثر برجسته‌ی قرن بیستم، پرداخت؛ کتابی که پیش از او نیز توسط مترجمان مختلف، از جمله کریم امامی، به فارسی برگردانده شده بود. رضایی با اشاره به اینکه هفت ترجمه‌ی دیگر از این کتاب در بازار موجود است، توضیح می‌دهد که برای این پروژه، تمامی این ترجمه‌ها را با متن اصلی مقایسه کرده است. او می‌گوید: «این کار برای من نزدیک به هشت ماه زمان برد، چون متن را بارها بادقت غربال کردم تا به نسخه‌ی موردنظرم برسم.» به باور رضایی، هر ترجمه‌ای از این اثر به‌نوعی ناتمام است و می‌توان بارها به ترجمه‌ای تازه از گتسبی بزرگ پرداخت. او معتقد است که ترجمه‌ی او از این اثر، نه‌تنها به‌روزتر و انشایی متفاوت دارد، بلکه برداشت شخصی‌اش نیز از این داستان با ترجمه‌های پیشین، از جمله ترجمه‌ی امامی، متمایز است.
نقد ترجمه: نورافکنی بر کیفیت آثار ادبی و مسئولیت مترجمان
رضا رضایی معتقد است که یکی از مشکلات اساسی در ترجمه‌ی ادبی، نبود نقد و ارزیابی ترجمه‌هاست. او می‌گوید که نبود نهادهایی برای نقد آثار ترجمه‌شده باعث شده است تا ترجمه‌های معیوب و سطحی از آثار ادبی منتشر شوند و به بازار کتاب آسیب بزنند، درحالی‌که این نوع ترجمه‌ها به ناشران و مترجمان پاسخگویی لازم را تحمیل نمی‌کنند. او نقد و نقادی را به‌مثابه نورافکنی می‌داند که کیفیت آثار را به خواننده می‌نمایاند و ناشران و مترجمان را تشویق می‌کند تا آثار بهتری ارائه دهند.
توانایی‌های برجسته‌ی رضا رضایی در ترجمه
علی خزاعی‌فر درباره‌ی سبک رضا رضایی به دو نکته‌ی مهم اشاره می‌کند. نخست اینکه، یک مترجم ادبی خوب باید دو توانایی متفاوت داشته باشد: توانایی ترجمه‌ی توصیفات و ترجمه‌ی گفت‌وگوها. ترجمه‌ی توصیفات نیازمند منطق و دقت است، درحالی‌که ترجمه‌ی گفت‌وگوها با احساس و تسلط بر زبان محاوره سروکار دارد. بسیاری از مترجمان در برگردان توصیفات مهارت دارند؛ اما در ترجمه‌ی گفت‌وگو ضعیف‌تر عمل می‌کنند؛ اما آقای رضایی در هر دو حوزه به‌راستی استاد است. دومین نکته به زبان ترجمه‌ی ایشان مربوط می‌شود؛ زبان رسمی‌ای که در عین حفظ رسمیت، عناصری از محاوره و استعاره‌های زنده را نیز به‌شیوه‌ای هنرمندانه در خود جای داده است. این ترکیبِ ظریف، زبان رسمی را از خشکی درمی‌آورد و به آن زیبایی و تأثیر می‌بخشد.
ویژگی‌های بی‌نظیر و کمیاب رضا رضایی از نگاه جعفر همایی
جعفر همایی، مدیر نشر نی، رضا رضایی را انسانی متعهد، قدردان، و سخت‌کوش توصیف می‌کند و معتقد است این ویژگی‌ها نه‌تنها در کار حرفه‌ای بلکه در مناسبات و زندگی او نیز دیده می‌شود. رضایی از نتیجه‌ی کار حرفه‌ای و زندگی شخصی و اجتماعی خود رضایت عمیقی دارد؛ گوهری ارزشمند که امروزه نایاب است و به‌راحتی به دست نمی‌آید. همایی همچنین از همکاری با رضایی ابراز خشنودی کرده و شفافیت و نظم ایشان را در مناسبات حرفه‌ای می‌ستاید، چراکه امور کاری با او بسیار روان و دقیق پیش می‌رود.
معرفی کتاب‌های ترجمه‌شده توسط رضا رضایی
بلندی‌های بادگیر
رمان «بلندی‌های بادگیر» اثر امیلی برونته، یکی از آثار برجسته‌ی ادبیات انگلیسی است که در سال ۱۸۴۷ منتشر شد. داستان عاشقانه و تراژیک این کتاب حول شخصیت‌های هیتکلیف و کاترین ارنشاو می‌چرخد و روابط پیچیده‌ای از عشق، انتقام و نفرت را به تصویر می‌کشد. این رمان به‌خاطر فضای تاریک و غم‌انگیزش و همچنین شخصیت‌های پیچیده‌اش شناخته می‌شود. «بلندی‌های بادگیر» یکی از آثار کلاسیک ادبیات انگلیسی است که به‌ویژه در بررسی تم‌های روانشناسی انسانی اهمیت دارد.
پروفسور
«پروفسور» نخستین رمان شارلوت برونته است که پس از مرگ او در سال ۱۸۵۷ منتشر شد. این اثر داستان مردی جوان به نام ویلیام کرامبل است که به‌عنوان یک پروفسور در بلژیک مشغول به کار می‌شود و در مسیر پیشرفت حرفه‌ای و شخصی خود با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌شود. رمان در تحلیل اجتماعی و روانی شخصیت‌ها موفق است و به‌ویژه از نظر بحث بر سر طبقات اجتماعی و موقعیت زنان در آن دوران ارزشمند است. این کتاب به‌طور کلی بر تضادهای فرهنگی و روابط انسانی متمرکز است.
غرور و تعصب
رمان «غرور و تعصب» اثر جاودانه‌ی جین آستن که در سال ۱۸۱۳ منتشر شد، یکی از معروف‌ترین آثار ادبیات انگلیسی است. داستان در دوران ویکتوریایی انگلستان جریان دارد و به روایت عشق بین الیزابت بنِت و آقای دارسی می‌پردازد. الیزابت دختری مستقل و باهوش است که در خانواده‌ای معمولی زندگی می‌کند و با توجه به دیدگاه‌های شخصی خود نسبت به عشق و ازدواج، بسیاری از افرادی را که برای خواستگاری به او می‌آیند رد می‌کند. آقای دارسی، مردی ثروتمند و جذاب است که در ابتدا از دیدگاه‌های مغرورانه و متکبرانه‌اش نسبت به خانواده‌های پایین‌تر جامعه رنج می‌برد. اما هر دو شخصیت در طول داستان دچار تغییرات شخصیتی می‌شوند.
شارل بودلر
نشر فنجان کتابی سه‌جلدی با عنوان «شارل بودلر» منتشر کرد که رضا رضایی مترجم هر سه جلد آن بود. جلد اول آن، شامل شعرهای نخستین و مجموعه‌ی ژان دووال و جلد دوم و سومْ بقیه‌ی آثار و اشعار بودلر، شاعر شناخته‌شده‌ی فرانسوی است.
