باب دیلن

باب دیلن (Bob Dylan) زاده‌ی ۲۴ مه ۱۹۴۱، خواننده و ترانه‌سرای برجسته‌ی آمریکایی است که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ترانه‌سرایان تاریخ شناخته می‌شود. در طول بیش از شش دهه فعالیت هنری، او یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در فرهنگ عامه بوده است.

بیوگرافی باب دیلن

رابرت آلن زیمرمن با نام قانونی رابرت دیلن همان باب دیلن، ترانه‌سرای افسانه‌ای آمریکاست. او یکی از پرافتخارترین هنرمندان آمریکاست و نامش با موسیقی گره خورده است؛ گرچه در هنرهای دیگری هم دستی بر آتش دارد. علاقه‌ی او به موسیقی عامه‌پسند و فولک و ترانه‌های اجتماعی و ضد جنگ او، از دیلن قهرمانی هنرمند ساخته است.

نام‌های دیگر باب دیلن

به شکلی عجیب باب دیلن نام‌های زیادی دارد. نام عبری او «شبتای زیسل بن اوراهام» (Shabtai Zisel ben Avraham) است. مدتی «الستون گان» (Elston Gunnn) بود. مدتی هم لقب «پسر کور غرغرو» (Blind Boy Grunt) را یدک می‌کشید. گاهی خودش را باب لندی (Bob Landy) معرفی می‌کرد. حتی گاهی نام‌های دیگری هم از او به خاطر مانده است؛ مانند Robert Milkwood Thomas، Tedham Porterhouse، Lucky Wilbury، Boo Wilbury، Jack Frost، Sergei Petrov، Zimmy.

سرگذشت باب دیلن

رابرت آلن زیمرمن در ۲۴ مه ۱۹۴۱ در شهر دلوث از توابع مینه‌سوتا در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد. در شش‌سالگی به‌خاطر بیکارشدن پدر، با خانواده از دلوث به هیبینگ مینه‌سوتا راهی شد و همانجا ساکن شدند. چند سال بعد، در دهه‌ی پنجاه، به لطف اختراع رادیوی ترانزیستوری علاقه به موسیقی در سرتاسر آمریکا شکل‌وشمایلی تازه گرفت. این رادیو که بعد از اختراع ترانزیستور به بازار عرضه شد، بخشی از خاطرات موسیقایی جوانان آمریکا را شکل داد. باب دیلن هم در همان زمان مسحور جادوی موسیقی شد و مسیرش را تغییر داد. او در نوجوانی بار سفر بست و زادگاه، نام و همه‌ی گذشته‌ش را پشت سر گذاشت. از همینجا بود که نامش را به‌کلی تغییر داد. بعضی‌ها معتقدند که او نام هنری‌ش را از شاعری ولزی (بریتانیا) به نام دیلن تامس وام گرفته است.

شروع زندگی هنری

در این دهه تنها نقطه‌ی اتصال احساسات باب دیلن نوجوان با جهان موسیقی رادیو بود. آن روزها در برنامه‌ی Grand Ole Opry رادیو، آهنگ‌های هنک ویلیامز (Hank Williams) پخش می‌شد. باب دیلن بعدها درباره‌ی صدای او گفت که صدای این خواننده مانند صاعقه از وجود باب گذشت؛ البته او به جانی رِی (Johnnie Ray) هم عشق می‌ورزید. خود باب در این باره می‌گوید: «اون (جانی) اولین خواننده‌ای بود که عاشق سبک و صداش شدم. هم عاشق تیپش بودم و هم دوست داشتم مثل اون لباس بپوشم.» در همین دهه بود که باب با موسیقی راک‌اندرول هم آشنا شد. او در این دهه گروه‌های مختلف خوانندگی راه انداخت و چند بار هم اجرا کرد.

سال ۱۹۶۰ بود که دیلن در پایان همان سال اول کالج، تحصیل را رها کرد. او یک سال بعد خودش را برای دیدن اسطوره‌ی موسیقیایی‌ش وودی گاتری (Woody Guthrie) به نیویورک رساند. در آن زمان گاتری در بیمارستان روانی بستری بود. باب دیلن این دیدار را مکاشفه‌ای می‌داند که موسیقی را برای او بازتعریف کرد. از همان سال باب نواختن در کلوب‌ها را شروع و موسیقی فولک (عامه) را در کنار دیگران تجربه کرد. همان سال بود که باب در سومین آلبوم کارولین هستر (Carolyn Hester) سازدهنی نواخت. این همکاری یکی از بزرگ‌ترین تحولات کارنامه‌ی کاری باب دیلن را رقم زد؛ این همکاری برای باب مسیر را هموار کرد تا با کلمبیا ریکوردز (Columbia Records) قرارداد ببندد. با این قرارداد در همان سال اولین آلبوم باب با نام خودش باب دیلن منتشر شد که البته به‌نوعی شکست خورد. در همین سال باب نام خودش را به باب دیلن تغییر داد و قراردادهای جدیدی امضا کرد.

از دسامبر تا ژانویه‌ی ۱۹۶۲ دیلن سفری به انگلستان را شروع کرد. او اولین اجرای عمومی‌‌اش را در لندن تجربه کرد و از خواننده‌های بریتانیایی هم ترفندهایی یاد گرفت.

باب در سال ۱۹۶۳ با انتشار دومین آلبومش جایگاهش را در صنعت موسیقی آمریکا تثبیت کرد.

ترانه‌های ضد نژادپرستی

از نقطه‌‌های عطف زندگی باب دیلن، ترانه‌های اعتراضی، سیاسی و ضدجنگ اوست. او از آلبوم دوم خود این جریان را شروع کرد؛ مثلاً آهنگ آکسفورد تاون (Oxford Town) ماجرای واقعی جیمز مردیت (James Meredith) بود. این آهنگ از مصائب اولین مرد سیاه‌پوستی که در دانشگاه آکسفورد ثبت نام کرده بود، پرده برداشت. باب آهنگ دمیدن در باد (Blowin' in the Wind) خود را هم از ترانه‌ی دیگر جایی برای حراج وجود ندارد (No More Auction Block) وام گرفته بود. خوانندگان دیگر، این آهنگ را بارها و بارها بازخوانی کردند و آن را به موفقیتی چشمگیر رساندند.

ترانه‌های ضد جنگ

باب دیلن در این آلبوم آهنگی را با نام بارانی شدید به زمین می‌آید (A Hard Rain's a-Gonna Fall) خواند. او این آهنگ را از لرد رندال (Lord Randall) الهام گرفته بود. چند هفته بعد از انتشار این آهنگ بحران موشکی کوبا اتفاق افتاد و این آهنگ بیش‌ازپیش دیده شد. در آن زمان جوانان آمریکایی نگران خلع سلاح هسته‌ای و درگیر جنبش حقوق مدنی بودند. دیلن از همین دغدغه‌های جمعی آهنگ می‌ساخت و همین اخلاق‌گرایی اجتماعی او، از او مردی افسانه‌ای ساخت.

دردسر عقاید باب دیلن برای شهرتش

شوخ‌طبعی عاشقانه جزئی جدایی‌ناپذیر از شخصیت و آثار باب دیلن بود که دیگران را تحت تأثیر قرار می‌داد. ترانه‌های او حتی بر ترانه‌های بیتلز هم تأثیر گذاشت و جریان‌ساز شد؛ با این حال مشخص است که افکار باب ممکن بود به مذاق خیلی‌ها خوش نیاید. خوانندگان دیگر معمولاً اشعار تندوتیز باب را به شکل ملایم‌تری اجرا می‌کردند. یکی از این خوانندگان، جون بایز وکیل هنری و معشوق باب بود. جون آثار باب را بازتولید می‌کرد و در کنسرت‌هایش از او دعوت می‌کرد تا روی صحنه بیاید. همین کار هم باعث شد تا باب دیلن به شهرتی برسد که لیاقت آن را داشت.

شهرت سیاسی باب دیلن

باب که با آهنگ‌های اجتماعی و ضدجنگش شهرت زیادی در بین جوانان داشت، با حرکات اعتراضی محبوب‌تر هم شد. او در سال ۱۹۶۳ برنامه‌ی اد سالیوان را ترک کرد تا به‌جای پیروی از سانسور با آن مقابله کند. کار او سروصدای زیادی در محافل اجتماعی به پا کرد.

دیلن و معشوقش جون در راهپیمایی واشنگتن در ۲۸ اوت ۱۹۶۳ آواز خواندند. آن‌ها از پیشگامان جنبش‌های مدنی بودند. همه‌ی این‌ها دست‌به‌دست هم داد تا آلبوم سوم دیلن رنگ‌وبویی به‌شدت سیاسی به خود بگیرد. همه‌ی این‌ها کار را به جایی رساند که باب احساس کرد جنبش‌های مدنی و محافل سیاسی می‌خواهند کنترلش کنند.

جوایز و افتخارات باب دیلن

باب دیلن در سال ۱۹۶۳ جایزه‌ی «تام پین» را را از کمیته‌ی آزادی‌های مدنی اضطراری دریافت کرد؛ اما برای گرفتن آن آنقدر مست بود که اعضای کمیته را پیر و کچل توصیف کرد؛ البته همه‌ی این اتفاقات در اثر مقاله‌ی خصمانه‌ی نیوزویک درباره‌ی او بود. باب بعد از خواندن آن مقاله حتی به خداحافظی هم فکر کرده بود.

متن ترانه‌های باب دیلن آنقدر گیرا و پرمفهوم است که بارها به‌خاطر آن‌ها نامزد نوبل ادبیات شد. او در سال ۲۰۱۶ این جایزه را برد؛ اما تا مدت‌ها حاضر نبود آن را بگیرد یا درباره‌ی آن صحبت کند. بعضی‌ها این رفتار او را «برخوردی سارتری» می‌دانستند؛ چون سارتر هم بعد از بردن نوبل ادبیات به نشانه‌ی اعتراض آن را نگرفت؛ اما بعدها دیلن گفت که از این اتفاق زبانش بند آمده بوده و چیزی برای گفتن نداشته است.

مجله‌ی «رولینگ استون» ترانه‌ی «همچون خانه‌به‌دوش» باب دیلن را برترین ترانه‌ی تمام دوران انتخاب کرد. ترانه‌های باب به‌خاطر استعاره، شوخ‌طبعی و تفسیر اجتماعی حتی روی نویسندگان داشت؛ مثلاً جویس کرول اوتس و آلن گینزبرگ.

باب دیلن به تالار مشاهیر مختلفی راه پیدا کرده است. او در سال ۱۹۸۲ عضوی از تالار مشاهیر ترانه‌سرایان و در سال ۱۹۸۸ عضو تالار مشاهیر راک‌اندرول شد. بعضی از ترانه‌های او در تالار مشاهیر گرمی نگهداری می‌شوند؛ مثلاً آقای تمبورین من، همچون خانه‌به‌دوش، بزرگراه ۶۱، دمیدن در باد، دیدار دوباره.

دیلن در ۲۰۰۸ به‌خاطر تأثیر عمیق بر فرهنگ آمریکا و موسیقی عامه‌پسند با قدرت اشعارش، جایزه‌ی ویژه‌ی پولیتزر را گرفت.

باب به‌خاطر فیلم پسران شگفت‌انگیز برنده‌ی جایزه‌ی اسکار، گلدن گلاب و نشان افتخار شد.

باب دیلن در آثار دیگران

این مرد شهیر آمریکایی آن‌قدر تأثیرگذار بود که یکی از بهترین کارگردان‌های دنیا، مارتین اسکورسیزی درباره‌ی او مستند ساخت. نام این مستند را «راهی به خانه نیست» گذاشتند، شاید چون باب هرگز به خانه برنگشت. این فیلم در سال ۲۰۱۹ از نتفلیکس پخش شد.

فیلم «من آنجا نیستم» هم فیلمی از تاد هیز است که او آن را درباره‌ی زندگی باب دیلن ساخت.

فیلم «به عقب نگاه نکن» مستندی از تور کنسرت‌های دیلن در سال ۱۹۶۵ است. کارگردان این مستند دی. ان. پنی‌بیکر است و فیلم در سال ۱۹۶۷ در سینماها اکران شد. در این مستند جون بایز، معشوقه و بانی شهرت مضاعف باب دیلن هم حضور دارد.

فیلم «در سوی دیگر آینه» اثر موری لرنر است که در سال ۲۰۰۷ اکران شد. این فیلم مستندی از اجراهای دیلن در جشنواره‌های موسیقی فولک است.

هنرهای دیگر باب دیلن

در کنار تمام افتخارآفرینی‌های ادبی و موسیقیایی باب دیلن، او طراح و نقاش هم هست. او در سال ۱۹۹۴ کتابی با نام «طرح‌های توخالی (Drawn Blank) را با همکاری نشر رندوم هاوس منتشر کرد. این ناشر یکی از بزرگ‌ترین ناشران جهان است.

بعضی از آثار باب در سال ۲۰۰۷ در نمایشگاهی در آلمان به نمایش درآمد. در این نمایشگاه آثار هنرمندان بزرگی مانند پیکاسو هم بود که هم‌نشینی آثار، اهمیت آثار دیلن را یادآور می‌شود.

آثار و کتاب‌های باب دیلن

در ایران کتاب‌های مختلفی از باب دیلن منتشر کرده‌اند که بیشتر آن‌ها ترجمه‌ی ترانه‌های بی‌نظیر این خواننده و ترانه‌سرا هستند.

همچون خانه‌به‌دوش

نام این کتاب برگرفته از یکی از ترانه‌های محبوب باب است که آن را بهترین ترانه‌ی همه‌ی دوران دانسته‌اند. در این کتاب دوزبانه، ۲۸ ترانه‌ی باب دیلن را به فارسی و انگلیسی گردآوری کرده‌اند.

خاطرات باب دیلن (Chronicles)

این کتابی از باب دیلن درباره‌ی باب دیلن است. او شخصیتی تأثیرگذار در هنر، موسیقی، کنش‌های مدنی و سیاست بود. در این کتاب باب دیلن درباره‌ی فضای اجتماعی و سیاسی حاکم بر آمریکا در زمان فعالیت خود می‌نویسد. این کتاب برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ منتشر شد.

باب دیلن ساکن آمریکاست و فعالیت‌های او همچنان ادامه دارد. ‌