کتاب درباره‌ی آزادی (آزادی فرد و قدرت دولت)

«دربارهٔ آزادی (آزادی فرد و قدرت دولت)» اثر جان استوارت میل (۱۸۷۳-۱۸۰۶) و ترجمه محمود صناعی (۱۳۶۴-۱۲۹۷) است. استوارت میل نویسنده‌ای فصیح و توانا، عالم اقتصاد و سیاست، فیلسوف و روان‌شناسی طراز اول بود و گذشته از این، منش راست و صریح و عشق او به عدالت و آزادی، به سخنانش تأثیر خاص می‌بخشید... وسعت ذهن و قدرت فکر و احاطهٔ او بر معلومات زمانش شگفت‌انگیز بود و در رشته‌ای از علوم اجتماعی نبود که صاحب‌نظرنباشد. موضوع این گفتار آزادی مدنی و اجتماعی است. به عبارت دیگر نوع و حدود قدرتی است که جامعه می‌تواند به صورت مشروع نسبت به فرد اعمال کند. این موضوع که همیشه کمتر مطرح شده‌است، جزء اساسی‌ترین موضوعات در همه زمان‌ها بوده‌ و هست و قطعا مسألهٔ اساسی و حیاتی جوامع بشری در آینده خواهدبود. در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانید: گذشته از تعلیمات متفکران، امروز در جهان به‌طور کلی این تمایل دیده می‌شود که قدرت جامعه را بر فرد، به وسیلهٔ فشار افکار عمومی یا حتی به وسیلهٔ قانون، افزایش دهند. چون جهت تحولاتی که در جهان صورت می‌گیرد همه به سوی آن است که جامعه را نیرومندتر سازد و از نیروی فرد بکاهند. این شرّ چیزی نیست که خود به خود نابود شود بلکه روزبه‌روز مهیب‌تر جلوه می‌کند. در افراد آدمی، خواه از زمرهٔ حکمرانان جامعه باشند یا نه، این تمایل هست که اعتقادات و تمایلات خود را قانون کلی و مسلم محسوب دارند و از دیگران اطاعت آن را توقع داشته باشند و بعضی از بهترین و بدترین احساسات طبیعت بشری نیز از این تمایل پشتیبانی می‌کنند. اگر این تمایل، یعنی تحمیل میل‌ها و ذوق‌های خود بر دیگران، سلطهٔ مطلق نیافته است به این علت است که نیروی کافی نداشته و چون اکنون نیروی او در حال افزایش است لازم است سد اخلاقی متین و استواری در مقابل آن بسته شود تا از این آفت جلوگیری کند.