کتاب فرخی سیستانی

کتاب فرخی سیستانی نوشتهٔ محمد دهقانی و نسرین خسروی است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است. نویسندگان در این اثر بخشی از تاریخ ادبیات عصر غزنوی را شرح داده‌اند.

درباره کتاب فرخی سیستانی

کتاب فرخی سیستانی از مجموعهٔ «تاریخ و ادبیات ایران» است. این مجموعه برای کسانی نوشته شده است که به تاریخ فرهنگی و ادبی ایران علاقه‌مندند و می‌خواهند برگزیده‌ای از بهترین شاهکارهای ادبی ایران را همراه با شرح و تفسیر لازم به زبانی ساده و روشن بخوانند و بدانند که این شاهکارها در کدام فضای تاریخی پدید آمده و متقابلا چگونه بر آن تأثیر نهاده‌اند. این مجموعه تنها تاریخ و ادبیات ایران پس از اسلام را دربرمی‌گیرد و می‌کوشد تاریخ ادبی ایران را در پیوند با تاریخ عمومی جهان ببیند و به تحولات فکری و فرهنگی کشورها و اقلیم‌هایی هم که به نحوی با ایران در ارتباط بوده‌اند اشاره کند و به‌این‌ترتیب گستره‌ای روشن‌تر برای مقایسه تاریخ و ادبیات ایران و جهان پدید آورد. نخستین سلسلهٔ این مجموعه شامل بررسی زندگی و آثار ۵۰ شاعر و نویسنده و متفکر تا پایان قرن هفتم هجری (سیزدهم میلادی) است.

کتاب حاضر دربارهٔ فرخی سیستانی و دربردارندهٔ اشعار اوست. «ابوالحسن علی بن جولوغ سیستانی» مشهور به فرخی سیستانی از شاعران نامدار سدهٔ پنجم قمری است. او که در سبک خراسانی می‌سرود، در سروده‌هایش به ستایش شاهان و برانگیختن سلطان به عدل و بخشش پرداخته است.

می‌دانیم که شعر فارسی عرصه‌های گوناگونی را درنوردیده است. در طول قرن‌ها هر کسی از ظن خود یار شعر شده است و بر گمان خود تعریفی از شعر به‌دست داده است. حضور شعر در همهٔ عرصه‌ها از رزم و بزم گرفته تا مدرسه و مسجد و خانقاه و دیر و مجلس وعظ، همه و همه گویای این مطلب است که شعر، بی‌محابا، زمان، مکان و جغرافیا را درنوردیده و در هفت‌اقلیم جان و جهان به دلبری پرداخته است. آمیختگی شعر با فرهنگ مردم و اندیشه‌های اجتماعی، این هنر را زبان گویای جوامع بشری ساخته است؛ بدان‌گونه که هیچ جامعه‌ای از این زبان بارز، برای انتقال اندیشه‌هایش بی‌نیاز نبوده است. گاهی شعری انقلابی به پا کرده است و گاه انقلابی، شعری پویا را سامان داده است.

خواندن کتاب فرخی سیستانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش‌های ادبی مرتبط با تاریخ ادبیات عصر سامانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فرخی سیستانی

«بزرگ‌ترین پشتیبان و ممدوح فرخی در دربار مسعود بی‌گمان امیریوسف، عموی سلطان بود، که او نیز خیلی زود، در ششم جمادی‌الآخر ۴۲۲ ق، پیش از ورود مسعود به غزنین، دستگیر و در یکی از قلاع غزنین زندانی شد و یک سال بعد هم در آن‌جا درگذشت. در یکی از قصایدی که به مدح امیریوسف اختصاص دارد، اشاره‌ای تاریخی می‌بینیم که تفصیل آن را می‌توان در تاریخ بیهقی یافت. فرخی در این قصیده (شماره ۶۱) از عروسی باشکوهی سخن می‌گوید که امیریوسف برای غلام خود، طغرل عضدی، برگزار می‌کند. این طغرل، به گفته بیهقی، غلامی بود چنان زیرک و زیبا که از میان هزار غلام یکی چون او پیدا نمی‌شد. طغرل اصلا از غلامان سلطان محمود و ساقی او بود. در یکی از بزم‌های شبانه، محمود دریافت که برادرش یوسف طغرل را عاشقانه می‌نگرد. سخت برآشفت و یوسف را نخست به‌سختی‌مؤاخذه کرد، اما بعد «به حرمت روان پدر» از خطای او درگذشت و طغرل را به او بخشید. امیریوسف از این بخشش شاهانه چنان به وجد آمد که «بسیار شادی کرد و بسیار چیز بخشید خادمان را و بسیار صدقه داد». پس از آن هم، وقتی طغرل به سن بلوغ رسید، او را به مقام حاجبی ارتقا داد و، به گفته بیهقی، برایش «از خاندانی بانام زن خواست و در عقد نکاح و عُرس وی تکلف‌های بی‌محل نمود چنان که گروهی از خردمندان پسند نداشتند» (بیهقی، ۱۳۸۸، ص ۲۵۲). وصف این عروسی پرتکلف را فرخی در قصیده‌ای که به آن اشاره شد آورده و، برخلاف بیهقی، امیریوسف را به‌سبب این کار ستوده است:

به پسند دل خویش از پی او خواست زنی

ز تباری که ستوده است به اصل و به گهر

هرچه شایست بکرد آنچه ببایست بداد

کار او کرد تمام و شغل او برد به سر

آنچه او کرد به تزویج یکی بنده خویش

نکند هیچ شهی از پی تزویج پسر

(فرخی، ۱۳۷۸، ص ۱۳۲)»