کتاب اکتشاف هنر اسلامی

کتاب اکتشاف هنر اسلامی (پژوهشگران، مجموعه‌داران، مجموعه‌ها ۱۸۵۰-۱۹۵۰) نوشته‌ی استیون ورنوا و ترجمه‌ی ولی‌الله کاووسی، اثری پژوهشی در حوزه‌ی تاریخ‌نگاری هنر اسلامی است که نشر نی آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی روند شکل‌گیری و تحول مطالعات هنر اسلامی در غرب و کشورهای اسلامی، به‌ویژه ایران، می‌پردازد و نقش پژوهشگران، مجموعه‌داران و مجموعه‌ها را در این فرایند تاریخی واکاوی می‌کند. اکتشاف هنر اسلامی با رویکردی تحلیلی و تاریخی، سیر مواجهه‌ی غرب با میراث هنری جهان اسلام را از قرن نوزدهم تا نیمه‌ی قرن بیستم دنبال می‌کند و به بررسی تأثیر استعمار، شرق‌شناسی، نمایشگاه‌ها و موزه‌ها بر شکل‌گیری نگاه معاصر به هنر اسلامی می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اکتشاف هنر اسلامی

کتاب اکتشاف هنر اسلامی نوشته‌ی استیون ورنوا و ترجمه‌ی ولی‌الله کاووسی، اثری است که به تاریخ‌نگاری هنر اسلامی و تحولات آن در فاصله‌ی ۱۸۵۰ تا ۱۹۵۰ می‌پردازد. این کتاب بخشی از مجموعه‌ی «در اقلیم هنر» است که به پژوهش‌های نوین درباره‌ی تاریخ هنر ایران و فرهنگ‌های همبسته با آن اختصاص دارد. نویسنده با نگاهی انتقادی و تحلیلی، روند شکل‌گیری مطالعات هنر اسلامی را در بسترهای مختلفی چون شرق‌شناسی، باستان‌شناسی، مجموعه‌داری و پژوهش‌های دانشگاهی بررسی کرده است. ساختار کتاب شامل مجموعه‌ای از مقالات است که هر یک به جنبه‌ای از پژوهشگری و مجموعه‌سازی در هنر اسلامی در کشورهای مختلف (از جمله بریتانیا، روسیه، شمال آفریقا، آلمان، یونان و ایتالیا) می‌پردازد. همچنین نقش نمایشگاه‌ها، موزه‌ها و مجموعه‌داران خصوصی و دولتی در انتقال و تفسیر آثار هنری اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. کتاب با ارائه‌ی روایت‌هایی از پژوهشگران شاخص و جریان‌های فکری تأثیرگذار، تصویری چندلایه از تحولات این حوزه ارائه می‌دهد و به نقد رویکردهای شرق‌شناسانه و استعمارگرایانه در تاریخ‌نگاری هنر اسلامی می‌پردازد. اکتشاف هنر اسلامی نه‌تنها به معرفی آثار و مجموعه‌ها، بلکه به بررسی زمینه‌های فکری و اجتماعی شکل‌گیری این مطالعات نیز توجه دارد و جایگاه ایران و دیگر سرزمین‌های اسلامی را در این فرایند تاریخی تحلیل می‌کند.

خلاصه کتاب اکتشاف هنر اسلامی

کتاب اکتشاف هنر اسلامی با تمرکز بر بازه‌ی زمانی ۱۸۵۰ تا ۱۹۵۰، به بررسی روند شکل‌گیری و تحول مطالعات هنر اسلامی در غرب و کشورهای اسلامی می‌پردازد. نویسنده ابتدا به مواجهه‌ی اولیه‌ی غرب با هنر اسلامی اشاره کرده و تأثیر جنگ‌های صلیبی، روابط تجاری و سیاسی و سپس نفوذ استعمار را در شکل‌گیری نگاه غربی به هنر اسلامی تحلیل کرده است. با گسترش شرق‌شناسی و قدرت‌های استعماری، توجه به آثار هنری مسلمانان به‌عنوان شاخه‌ای از مطالعات شرق‌شناسی رشد یافت و به‌تدریج به رشته‌ای مستقل بدل شد. در ادامه، کتاب به نقش پژوهشگران، مجموعه‌داران و موزه‌ها در گردآوری، طبقه‌بندی و نمایش آثار هنری اسلامی می‌پردازد. مثال‌هایی از فعالیت‌های پژوهشگران و مجموعه‌داران اروپایی در ایران، مصر، هند و آسیای میانه آورده شده و تأثیر نمایشگاه‌های بین‌المللی و اختصاصی بر شکل‌گیری نگاه معاصر به هنر اسلامی بررسی شده است. نویسنده نشان داده است که چگونه مجموعه‌داران و موزه‌ها با انگیزه‌های مختلف (از الگوبرداری صنعتی تا پژوهش تاریخی) به گردآوری آثار اسلامی پرداختند و این روند به شکل‌گیری مجموعه‌های مهم و انتشار پژوهش‌های تخصصی انجامید. کتاب همچنین به نقد رویکردهای نژادگرایانه و ذات‌گرایانه در تاریخ‌نگاری هنر اسلامی می‌پردازد و تحول نگاه پژوهشگران را از تمرکز بر ویژگی‌های صرفاً زیبایی‌شناسانه به تحلیل زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آثار هنری دنبال می‌کند. در بخش‌هایی از کتاب، نقش پژوهشگران ایرانی و تأخیر نسبی مطالعات بومی در این حوزه بررسی شده و بر ضرورت تربیت پژوهشگران نظریه‌پرداز و نقد رویکردهای پیشین تأکید شده است. در نهایت، اکتشاف هنر اسلامی با ارائه‌ی نمونه‌هایی از نمایشگاه‌ها، مجموعه‌ها و پژوهش‌های شاخص، تصویری جامع از مسیر طی‌شده در مطالعات هنر اسلامی ارائه می‌دهد و به چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی این رشته اشاره می‌کند.

چرا باید کتاب اکتشاف هنر اسلامی را بخوانیم؟

اکتشاف هنر اسلامی اثری است که با رویکردی تحلیلی و تاریخی، روند شکل‌گیری مطالعات هنر اسلامی را در بسترهای مختلف و با توجه به زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بررسی کرده است. این کتاب نه‌تنها به معرفی آثار و مجموعه‌ها می‌پردازد، بلکه فرایندهای فکری و تحولات نظری را نیز واکاوی می‌کند. از ویژگی‌های شاخص کتاب، توجه به نقش مجموعه‌داران، پژوهشگران و نهادهای فرهنگی در انتقال و تفسیر هنر اسلامی و نقد رویکردهای شرق‌شناسانه و استعمارگرایانه است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر، با سیر تاریخی پژوهش در هنر اسلامی، چالش‌های نظری و عملی این حوزه و جایگاه ایران و دیگر سرزمین‌های اسلامی در این فرایند آشنا می‌شود. همچنین کتاب با ارائه‌ی مثال‌های متنوع از کشورهای مختلف و روایت‌های پژوهشگران شاخص، تصویری چندوجهی و پویا از تحولات این رشته ارائه داده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان تاریخ هنر، مطالعات اسلامی، شرق‌شناسی و علاقه‌مندان به تاریخ موزه‌ها و مجموعه‌داری پیشنهاد می‌شود. همچنین برای کسانی که دغدغه‌ی شناخت تحولات نظری و عملی در مطالعات هنر اسلامی و نقد رویکردهای سنتی و غرب‌محور را دارند، این اثر مفید است.

بخشی از کتاب اکتشاف هنر اسلامی

«اکنون که قرن بیستم به پایان رسیده است، می‌توانیم از منظری جدید، و شاید با وضوح بیشتر، ببینیم که پژوهندگی و مجموعه‌سازی در عرصهٔ هنر اسلامی در این دویست سال گذشته چگونه توسعه یافته است. به‌یقین می‌توان از میزان درهم‌تنیدگی پژوهندگی و مجموعه‌سازی با رویدادهای تاریخی سخن به میان آورد. از این لحاظ، استعمارِ سرزمین‌های اسلامی چه از نظر عقیدتی و چه از نظر عملی تأثیر بسزایی داشت. اما با آن‌که شور و شوق کاوشگری شاید دست‌کم به عصر روشنگری بازگردد، برای واکاوی سال‌های اواسط سدهٔ نوزدهم تا اواسط سدهٔ بیستم به‌عنوان مقطعی کاملاً مشخص، دلایل محکمی هست که در مقالات پیش رو آشکار خواهند شد. در آن دوره مفهوم سنت متمایز و منسجم هنر اسلامی شکل گرفت. به دنبال آن دوره، در اواخر قرن بیستم مطالعات زیادی به انجام رسیده است. پس، مقالات این مجلد همچون گامی آزمایشی در جهت برانگیختن علایق بیشتر به این موضوع گردآوری شده‌اند. به جز مقالهٔ نخست که سیری مقدمه‌وار بر این دوره است، فصل‌های دیگر بر پایهٔ مقالات ارائه‌شده در همایشی هستند با عنوان «تاریخِ تاریخِ هنر اسلامی: مجموعه‌داران، مجموعه‌ها، محققان، ۱۸۵۰-۱۹۵۰» که در ۱۸ و ۱۹ اکتبر ۱۹۹۶ در موزهٔ ویکتوریا و آلبرت لندن برگزار شد. هم آن همایش و هم این مجموعه‌مقالات با حمایت گشاده‌دستانهٔ بنیاد برکت به ثمر نشسته‌اند. پیش از تلاش برای نوشتن دربارهٔ گذشته، خوب است سخن تاریخ‌نگار شهیر فردریک ویلیام مِیتلند را به خاطر آورد: «یکپارچگی تاریخ چنان است که هر کس در تلاش برای بازگو کردن تکه‌ای از آن است باید احساس کند که با نخستین جمله‌اش پرده‌ای بی‌دَرز را از هم می‌دَرَد». شاید یکی از مزیّت‌های مجموعه‌مقالات، در عین پرهیز از ادعای جامع بودن، این باشد که یک موضوع را می‌توان از چند زاویه بررسی کرد.»