کتاب دانش خطرناک

کتاب دانش خطرناک نوشته رابرت اروین، به شرق‌شناسی و مصائب آن می‌پردازد و به نوعی پاسخی است بر اثر شرق‌شناسی، نوشته ادوارد سعید. این کتاب در حقیقت با نظر به کتاب ادوارد سعید نوشته شده است و پاسخی منصفانه به تندروی‌ها، اشتباهات و مغالطه‌های او دارد. 

این اثر را می‌توانید با ترجمه محمد دهقانی بخوانید. 

درباره کتاب دانش خطرناک

عبارت شرق‌شناسی از قرن‌های شانزدهم و هفدهم میلادی به دست کسانی چون گیوم پوستل، یاکو گولیوس و ادوارد پوکاک پدید آمده است. رابرت اروین در کتاب دانش خطرناک که در باب شرق‌شناسی و مصائب آن نوشته شده است، پاسخی منصفانه به به کتاب شرق‌شناسی ادوارد سعید می‌دهد.

ادوارد سعید، نظریه پرداز ادبی، فعال سیاسی و استاد زبان انگلیسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه کلمبیا بود. او آثار بسیار مهمی از خود به جا گذاشت که شرق‌شناسی یکی از مشهورترین‌ها است. او در این کتاب با دیدگاهی که متاثر از ایدئولوژی سیاسی‌اش بود، بیش از آن‌که به شرق‌شناسی بپردازد، مشغول حمله به مبانی سیاسی و عقیدتی امپریالیسم بریتانیا و امریکا است. 

اما این کتاب، دیدگاهی متفاوت را با آنچه ادوارد سعید مطرح کرده است، بیان می‌کند. اروین مبانی نظری و تاریخچه‌ی علمی به نام اورینتالیسم یا شرق‌شناسی را بررسی کرده است و با نگاهی بی‌طرفانه و غیر متاثر از ایدوئولوژی‌های سیاسی به شرق‌شناسی می‌پردازد. این اثر اولین بار در سال ۲۰۰۸ منتشر شد.

کتاب دانش خطرناک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب دانش خطرناک برای تمام کسانی که به شرق‌شناسی علاقه دارند و از مطالعات فلسفی لذت می‌برند، جذاب است. اگر کتاب شرق‌شناسی ادوارد سعید را خوانده‌اید، حتما این کتاب را که در پاسخ به آن سوال نوشته شده است، بخوانید. 

درباره رابرت اروین 

رابرت گراهام اروین در۲۳ آگوست ۱۹۴۶ متولد شد. او مورخ، رمان نویس و نویسنده انگلیسی ادبیات عرب است. در دانشگاه آکسفورد تاریخ معاصر خواند و تحصیلات تکمیلی‌اش را در دانشگاه مطالعات مشرق‌زمین و افریقا (SOAS) تحت نظارت برنارد لوئیس گذراند. در دورانی که تحصیل می‌کرد مسلمان شد و مدتی را هم در یکی از خانقاه‌های درویشی در الجزایر سپری کرد. 

رابرت اروین در سال ۱۹۷۲ استاد تاریخ قرون وسطی در دانشگاه سنت اندروز شد اما پنج‌سال بعد، در سال ۱۹۷۷ زندگی آکادمیک را رها کرد تا داستان‌نوسی را ادامه بدهد، البته او همچنان به‌طور پاره‌وقت در دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج تدریس می‌کند. علاوه بر این به عنوان  همکار تحقیقاتی در SOAS، و سردبیر بخش خاورمیانه در مجله ادبیات تایمز نیز فعالیت می‌کند. 

بخشی از کتاب دانش خطرناک

خدمتکار پرسید: «شرق‌شناس هستی؟»

کمی جا خوردم. این کلمه را طوری ادا کرد که رنگ و آهنگی تلخ و تیره داشت؛ شرق‌شناس کسی بود که لباس محلی می‌پوشید، زاویه‌یاب جیبی داشت و در راه سلطهٔ نهایی و کامل غرب می‌کوشید.

تیم مکینتاش‌اسمیت، مسافرت با نارنگی: قدم به قدم در مسیر ابن بطّوطه (۲۰۰۲)

به نظر نمی‌رسد هرودوت ایرانیان را به چشم موجوداتی «دیگر» و پست‌تر می‌نگریسته است. اتفاقآ یکی از چیزهایی که به نظرش عجیب می‌نماید نژادپرستی ایرانیان است: «پس از ملت خودشان، بیش از همه به نزدیک‌ترین همسایگانشان احترام می‌گذارند و سپس، در مراتب کم‌تر، به همسایگان دورترشان. به همین ترتیب، هرچه فاصله بیش‌تر می‌شود، احترام آن‌ها هم در قبال دیگران کاهش می‌یابد، چنان‌که دورترین ملت در نگاه آنان خوارترین ملت است. ایشان خود را از هر لحاظ برتر از هر کس دیگری در جهان می‌شمارند و برای ملت‌های دیگر سهمی از صفات نیک قائلند که برحسب فاصله کاهش می‌یابد؛ آن‌که دورتر است در چشم آن‌ها بدتر است.» او پیوسته بر اهمیت نومویی یا هنجارهای رفتار سنتی تأکید می‌کند که آداب ورسوم اجتماعی را شکل می‌دهند.

هرودوت معتقد است آداب ورسوم جاافتاده می‌توانند هر چیزی را بهنجار جلوه دهند و رفتارهای غریب ایرانیان صرفآ دلایلی است در اثبات این مدعا. به‌علاوه، هرچند هرودوت تفاوت فرهنگ‌های بیگانه را با فرهنگ یونانی برمی‌شمرد، این را مایه برتری فرهنگ یونانی نمی‌داند. او از دِین یونانیان به فرهنگ‌های دیگر، به‌ویژه فرهنگ‌های مصر و فنیقیه، مکرر یاد کرده است. درحقیقت، هرودوت معتقد است یونان در اصل مستعمره مشرق بوده و اسپارتی‌ها اعقاب مصریانند. ایرانیان مسلمآ در چشم او بسیار کم‌تر از سکایی‌ها بیگانه‌اند. به نظر سعید، هرودوت شرق را با دیدار از آن و نوشتن درباره آن فتح کرد. شاید! اما اگر چنین باشد، این فتح او امری کاملا استعاری است.