کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان

کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان (از دوره‌ی قاجاریه تا پس از انقلاب ۱۳۵۷‬) نوشته داریوش مبارکی و اثری پژوهشی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی تاریخی ایران است که به بررسی ساختارهای اجتماعی و تحولات قشربندی در منطقه‌ی بلوچستان پرداخته است. این کتاب با تمرکز بر دوره‌های قاجار، پهلوی و پس از انقلاب ۱۳۵۷، سیر تغییرات نظام‌های طبقاتی و سلسله‌مراتبی را در این منطقه تحلیل کرده است. نویسنده با بهره‌گیری از منابع اسنادی، مصاحبه با مطلعان محلی و تحلیل نظریه‌های جامعه‌شناسی کلاسیک و معاصر، تصویری از روندهای نابرابری، تحرک اجتماعی و نقش عوامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در شکل‌گیری و دگرگونی قشربندی اجتماعی بلوچستان ارائه داده است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان اثر داریوش مبارکی

کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان (از دوره‌ی قاجاریه تا پس از انقلاب ۱۳۵۷‬) نوشته‌ی داریوش مبارکی و اثری است که با رویکردی جامعه‌شناسانه و تاریخی به ساختارهای اجتماعی و نظام‌های نابرابری در بلوچستان ایران پرداخته است. این کتاب در قالب هشت فصل، ابتدا به مبانی نظری قشربندی اجتماعی و پیشینه‌ی پژوهش‌های مرتبط می‌پردازد و سپس با بررسی تاریخی منطقه، تحولات قشربندی را در سه دوره‌ی قاجار، پهلوی و پس از انقلاب ۱۳۵۷ دنبال می‌کند. نویسنده با نقد مرکزگرایی در جامعه‌شناسی ایران بر اهمیت مطالعات بومی و منطقه‌ای تأکید و تلاش کرده با تحلیل داده‌های میدانی و اسنادی، تصویری زمینه‌مند از روابط قدرت، منزلت و تحرک اجتماعی در بلوچستان ارائه کند. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا چارچوب نظری و روش‌شناسی پژوهش را شرح می‌دهد و سپس با ورود به بستر تاریخی و اجتماعی منطقه، به تحلیل روندهای قشربندی و پیامدهای ورود دولت مدرن و انقلاب بر ساختارهای اجتماعی بلوچستان می‌پردازد. اثر حاضر نه‌تنها به توصیف نظام‌های طبقاتی و سلسله‌مراتبی می‌پردازد، بلکه پیامدهای نوسازی، نقش دین، تحولات اقتصادی و سیاسی و چالش‌های توسعه‌نیافتگی را نیز بررسی کرده است. این کتاب زیر نظر و با مقدمه‌ای به قلم حسن محدثی گیلوایی نوشته شده است.

خلاصه کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان

کتاب باتکیه‌بر نظریه‌های جامعه‌شناسی کلاسیک و معاصر به واکاوی ساختارهای نابرابری و تحولات قشربندی در بلوچستان می‌پردازد. نویسنده با نقد مرکزگرایی در مطالعات جامعه‌شناسی ایران بر ضرورت پرداختن به مسائل مناطق پیرامونی تأکید و بلوچستان را به‌عنوان نمونه‌ای از مناطق کمترمطالعه‌شده انتخاب کرده است. کتاب به مبانی نظری قشربندی اجتماعی، مفاهیم طبقه، کاسْت، منزلت و حزب و دیدگاه‌های اندیشمندانی چون دورکیم، مارکس، وبر، لنسکی و گیدنز می‌پردازد؛ سپس با بررسی پیشینه‌ی پژوهش‌های مرتبط، جایگاه پژوهش حاضر را در میان مطالعات پیشین مشخص می‌کند. نویسنده با رویکردی تاریخی، تحولات قشربندی اجتماعی بلوچستان را در سه دوره‌ی قاجار، پهلوی و پس از انقلاب ۱۳۵۷ تحلیل کرده است. در دوره‌ی قاجار، نظام قشربندی مبتنی بر انتساب و روابط قبیله‌ای و طایفه‌ای و تحرک اجتماعی بسیار محدود بوده است. با ورود دولت مدرن در عصر پهلوی، تلاش‌هایی برای نوسازی و تغییر ساختارهای اجتماعی صورت گرفت، اما این تغییرات عمدتاً از طریق اقشار بالادست و باتکیه‌بر نیروهای سنتی پیش رفت و تحول بنیادینی در نظام قشربندی ایجاد نکرد. با وقوع انقلاب ۱۳۵۷، زمینه برای تضعیف نظام قشربندی انتسابی و شکل‌گیری نظام اکتسابی‌تر فراهم شد، اما همچنان ریشه‌های نظام کهن در ساختارهای اجتماعی منطقه باقی ماند. کتاب به پیامدهای نوسازی ازجمله رشد قبیله‌گرایی، تقویت رأی‌دهی طایفه‌ای، شکل‌گیری پدیده‌ی قاچاق و تداوم محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی در بلوچستان می‌پردازد. همچنین نقش دین، تحولات منزلتی و چالش‌های توسعه‌نیافتگی و حاشیه‌ماندگی منطقه را بررسی کرده است. نویسنده با بهره‌گیری از مصاحبه‌های میدانی و تحلیل اسناد، تصویری چندلایه از روابط قدرت، منزلت و تحرک اجتماعی در بلوچستان ارائه و نشان داده که تحولات سیاسی و اقتصادی همواره پیامدهای ناخواسته و گاه متضادی در ساختار قشربندی اجتماعی این منطقه داشته‌اند.

چرا باید کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان را بخوانیم؟

این کتاب با تمرکز بر یکی از مناطق کمترمطالعه‌شده‌ی ایران، تصویری دقیق و زمینه‌مند از ساختارهای اجتماعی و روندهای نابرابری در بلوچستان ارائه داده است. اثر حاضر با نقد مرکزگرایی در مطالعات جامعه‌شناسی ایران، اهمیت پژوهش‌های بومی و منطقه‌ای را برجسته کرده و نشان داده است که تحولات سیاسی و اقتصادی همواره پیامدهای پیچیده و چندوجهی در ساختارهای اجتماعی مناطق پیرامونی دارند. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب نه‌تنها با تاریخ و جامعه‌ی بلوچستان آشنا می‌شود، بلکه با مفاهیم و نظریه‌های قشربندی اجتماعی و چگونگی تأثیر سیاست‌های کلان بر زندگی روزمره‌ی مردم مناطق حاشیه‌ای نیز مواجه خواهد شد. این کتاب برای کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر نابرابری، تحرک اجتماعی و چالش‌های توسعه در ایران هستند، منبعی ارزشمند به شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی، تاریخ و مطالعات منطقه‌ای پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر برای علاقه‌مندان به توسعه، نابرابری اجتماعی و کسانی که دغدغه‌ی شناخت ساختارهای قدرت و منزلت در مناطق حاشیه‌ای ایران را دارند، مناسب است.

بخشی از کتاب قشربندی اجتماعی در بلوچستان

«دولت مدرن اولین بار در دورهٔ پهلوی محقق شد و بلوچستان نیز اولین رویارویی خود با مدرنیته را تجربه کرد. با این حال، مدرنیزاسیون فرایندی چندبعدی است که به تغییر و دگرگونی در همهٔ زمینه‌ها از جمله اندیشه و فعالیت انسانی نیاز دارد. به گفتهٔ دانیل لِرنر، نوسازی فرایندی با کیفیت متمایز و مختص‌به‌خود است و همین کیفیتْ نوسازی را در نظر افرادی که تحت قواعد آن زندگی می‌کنند همچون یک کل منسجم مطرح می‌کند. جنبه‌های محوری نوسازی، از جمله شهری‌شدن، صنعتی‌شدن، دموکراتیزه شدن، دسترسی به آموزش و وسایل ارتباط جمعی، ناهماهنگ و ازهم‌گسیخته پیش نمی‌آیند. این جنبه‌ها از نظرگاه تاریخی چنان به هم وابسته‌اند که در استقلال اصیل آن‌ها از یکدیگر تردید ایجاد می‌کند و این برداشت را تقویت می‌کند که آن‌ها هر‌کدامشان باید در کنار هم محقق شوند تا نوسازی رخ دهد. نوسازی از جنبهٔ روان‌شناسی به یک دگرگونی بنیادی در ارزش‌ها، رویکردها و چشمداشت‌ها نیاز دارد.

انسانِ سنتی انتظار استمرار وضع موجود را دارد و به توانایی خود در ایجاد تغییر در طبیعت، جامعه و همچنین نظارت بر آن باور ندارد. بر خلاف انسانِ سنّتی، انسان نوین امکان دگرگونی و تغییر را می‌پذیرد و به خوشایندیِ آن نیز باور دارد. به گفتهٔ لرنر، انسانِ نوینْ شخصیت انعطاف‌پذیری دارد که می‌تواند خود را با دگرگونی‌های محیطی سازگار کند. این دگرگونی‌ها نوعاً به گسترش دامنهٔ وفاداری و تعلق نیاز دارد، به عبارتی لازم است دامنهٔ وفاداری و تعلقش را از گروه‌های ملموس و بی‌میانجی مانند خانواده، کِلان و دهکده، به گروه‌بندی‌های بزرگ‌تر و غیرشخصی‌تر چون طبقه و ملت بگستراند. این دگرگونی‌ها با اتکای بیش‌ازاندازه به ارزش‌های کلی به جای ارزش‌های جزئی همراهند. انسان نوین افراد را بر اساس معیارهای اکتسابی ارزیابی می‌کند نه انتسابی.»