کتاب راهنمای نازیبایی شناسی

کتاب راهنمای نازیبایی شناسی نوشتهٔ آلن بدیو و اسلاوی ژیژک و ترجمهٔ رضا زنگی آبادی و مازیار نیستانی است. نشر نیماژ این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی شرحی بر فلسفه و هنر در عصر حاضر. این اثر از مجموعهٔ «استخوان‌های روح» این نشر است.

درباره کتاب راهنمای نازیبایی شناسی

کتاب راهنمای نازیبایی شناسی حاوی سخنرانی دو فیلسوف معاصر، آلن بدیو و اسلاوی ژیژک است. آن‌چنان‌که از عنوان کتاب برمی‌آید، این‌ بار بدیو و ژیژک به نقش فلسفه و پیوندهایش با جهان معاصر می‌پردازند. برای این دو فیلسوف، فلسفه هرگز در پی توصیف آنچه هست و جهانی که بدان تن سپرده‌ایم نیست، بلکه همان‌طور که بدیو اشاره می‌کند فلسفه همواره برای آنچه نیست، برای امر نو و نام‌ناپذیر در تکاپو است. بدیو، فیلسوف رخداد و مدافع حقیقت پیش‌ از هرچیز برای فلسفه و تفکر فلسفی قائل به شروطی‌ است (سیاست، علم، هنر، عشق) که بدون آن‌ها فلسفه‌ای در کار نخواهد بود؛ ازاین‌رو کار فلسفه، اندیشیدن به رخدادهایی‌ است که در این مجموعهٔ چهارگانه رخ می‌دهد. در بخش نخست کتاب حاضر آلن بدیو و ژیژک به‌اختصار فلسفهٔ خود را توضیح می‌دهند و خط‌وربط‌ها و دوری و نزدیکی تفکر فلسفیشان را با جهان پیرامونی و معاصر ترسیم می‌کنند. بدیو در این بخش علاوه‌بر مطرح‌کردن مفهوم «وضعیت فلسفی» که می‌توان آن را در خوانش آثار ادبی و هنری به کار گرفت، هشت تز را مطرح می‌کند و بیان می‌کند که آنچه در قالب این هشت تز ارائه می‌دهد، در واقع خلاصه‌ای از فلسفهٔ او است. 

در بخش دوم این اثر بدیو بیان کرده است که حقایقْ هنری، علمی، عاشقانه و سیاسی هستند؛ بنابراین بدیهی است که هنر یکی از رویه‌هایی باشد که بدیو به آن می‌پردازد. از نظر او هنر فی‌نفسه رویه‌ای از حقیقت است؛ یعنی هویت فلسفیِ هنر در ذیل مقولهٔ حقیقت قرار می‌گیرد. مسئلهٔ وجود حقایق (اینکه حقایقی وجود دارند) اشاره به وظیفهٔ مشترک هنر و فلسفه دارد، هنر حقایق را تولید می‌کند و فلسفه تحت شرایطی که حقایق وجود دارند، موظف به آشکارکردن آن‌ها است. «هنر و فلسفه» اولین مقالهٔ بخش دوم است و در ادامه هم مقاله‌هایی در زمینهٔ تئاتر و سینما آمده است. مقالهٔ پایانی این مجموعه دربارهٔ آثار بحث‌برانگیز «مارسل دوشان» است. در این مقاله‌ها می‌توان شیوهٔ نگاه بدیو به آثار هنری را دید.

خواندن کتاب راهنمای نازیبایی شناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفهٔ مدرن و علاقه‌مندان به فلسفه هنر و تاریخ هنر پیشنهاد می‌کنیم.

درباره آلن بدیو

آلن بدیو (Alain Badiou) در ۱۷ ژانویهٔ ۱۹۳۷ به دنیا آمد. او فیلسوف معاصر و چپ‌گرای فرانسوی، نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس، فعال سیاسی و استاد افتخاری بازنشسته در «اکول نرمال سوپریور» است. بدیو از اعضای حلقهٔ آلتوسر بود و به‌عنوان یک فعال سیاسی در مبارزات برای آزادی الجزایر و جنبش می ۱۹۶۸ نیز شرکت داشت. از مهم‌ترین آثار مکتوب این نویسنده که به پارسی هم ترجمه شده‌اند می‌توان اشاره کرد به کتاب‌های «احمد فیلسوف: نمایشنامه‌های کوتاه فلسفی برای جوانان، پیران و همه دیگر بیکاران»، «در ستایش ریاضیات: آلن بدیودر گفتگو با ژیل حائری»، «نشان دموکراتیک در کتاب حال و روز دموکراسی»، «در ستایش تئاتر: گفتگوی آلن بدیو و نیکولا ترونگ» و «فرضیهٔ کمونیسم». کتاب‌هایی درمورد این نویسنده و اندیشمند نوشته شده است که آن‌ها هم به پارسی برگردانده شده‌اند؛ همچون «بدیو/ نویسنده» اثر «اد پلوث» با ترجمهٔ «امیر خراسانی» و «محمدعلی غزنوی» و با ویراستاری «سعید متین».

درباره اسلاوی ژیژک

اسلاوی ژیژک در ۲۱ مارس ۱۹۴۹ به دنیا آمد. او فیلسوف، روان‌کاو، نظریه‌پرداز، جامعه‌شناس، منتقد فرهنگی و سیاست‌مداری اسلوونیایی است. دکترای فلسفه‌اش را از دانشگاه لیوبلیانا دریافت کرد. در سال ۱۹۹۰ به‌عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری از سوی حزب لیبرال دموکرات اسلوونی معرفی شد. او فیلسوف و نظریه‌پرداز انتقادی است که بخش عمدهٔ کارش در سنت فلسفی هگلی، مارکسیسم و نیز روانکاوی لاکانی است. او فعالیت‌های چشمگیری در زمینهٔ نظریهٔ سیاسی، نظریهٔ فیلم و روانکاوی نظری داشته است. شهرت ژیژک برای احیای روانکاوی ژاک لاکان برای یک خوانش جدید از فرهنگ عامه است. او رسالات گوناگونی دربارهٔ موضوعات گوناگون نوشته است؛ موضوعاتی چون جنگ عراق، بنیادگرایی، سرمایه‌داری، رواداری، حقیقت سیاسی، جهانی‌سازی، سوبژکتیویته، حقوق انسانی، لنین، اسطوره، فضای مجازی، پسامدرنیسم، چندفرهنگ‌گرایی، پست‌مارکسیسم، آلفرد هیچکاک و دیوید لینچ. او به‌شوخی در مصاحبه با یک نشریهٔ اسپانیایی خود را یک استالینیست لاکانی تندرو معرفی کرده است. ژیژک یک نظریه‌پرداز سینمایی نیز هست. او از تفسیر روانکاوانهٔ لاکانی برای ایجاد یک نظریهٔ سینمایی و یک شیوهٔ نقد جدید استفاده کرده است. به‌اعتقاد «رابرت استم» او از فیلم‌های سینمایی برای شرح نظریات لاکان استفاده می‌کند و در فیلم‌های سینمایی مثال‌هایی می‌یابد که حتی از خود لاکان هم افکار روانکاوانهٔ او را بهتر شرح می‌دهد. ژیژک به بررسی میل و فانتزی ناخودآگاه، امر واقعی و ابژهٔ والای ایدئولوژی در فیلم‌ها می‌پردازد و از این راه یک تأویل روانکاوانه در باب سینما می‌سازد. لینچ و هیچکاک دو فیلم‌ساز موردعلاقهٔ ژیژک هستند که تفسیر آثار آن‌ها بیش از همه موردتوجه او بوده است. «خشونت» و «ما و مانیفست کمونیست» از آثار مکتوب اسلاوی ژیژک است.

بخشی از کتاب راهنمای نازیبایی شناسی

«آوانگاردهای قرن بیستم، از دادائیسم تا موقعیت‌گرایی، فقط همراهی‌کنندهٔ تجربیات هنر معاصر بوده‌اند و نه معرف شایستهٔ عملکردهای واقعی هنر معاصر. نقش آوانگاردها بازنمایی بود تا پیوند. به همین دلیل کار آن‌ها صرفاً جست‌وجویی ناپایدار و نومیدانه به‌دنبال طرحی بینابین، طرحی تعلیمی-رمانتیک بود. آوانگاردها به‌خاطر تمایلشان به گذاشتن نقطهٔ پایان برای هنر و محکومیت خصلت بیگانه و غیراصیل آن، تعلیمی محسوب می‌شوند. اما آن‌ها رمانتیک هم محسوب می‌شوند، از این جهت که اعتقاد دارند هنر باید به‌مثابهٔ اصلی مسلم- به‌مثابهٔ آگاهی از عملکردش یا به‌مثابهٔ حقیقتِ روشن و بی‌واسطهٔ خودش- احیا شود. آوانگاردها به‌عنوان منادیان طرح تعلیمی-رمانتیک یا طرف‌داران مطلق تخریب خلاقانه بیش از هرچیز ضدکلاسیک هستند.

محدودیت آوانگاردها، با توجه به شکل‌های معاصر طرح تعلیمی و رمانتیک، ناتوانی آن‌ها در زدن مهری پایدار بر اتحادشان نهفته است. از نظر تجربی: درست مثل فاشیسمِ مارینتی و فوتوریست‌ها، کمونیسمِ برتون و سوررئالیست‌ها، صرفاً تمثیلی باقی می‌ماند. آوانگاردها به هدف آگاهانهٔ خودشان یعنی رهبری جبههٔ واحدی در مقابل کلاسیسیسم دست نمی‌یابند. تعلیم‌گرایان انقلابی آن‌ها را به‌خاطر ویژگی‌های رمانتیک محکوم می‌کنند: چپ‌گرایی کاملاً تخریبی و خودآگاهی ساخته‌شده از هیچ۵۲، ناتوانی برای کار در مقیاسی وسیع، پراکندگی در گروه‌های کوچک. رمانتیسیسم هرمنوتیکی آن‌ها را براساس ویژگی‌های تعلیمی محکوم می‌کند: انقلابی‌گری، روشنفکری و تحقیر حکومت. از همه مهم‌تر، رمانتیسیسم هرمنوتیکی آن‌ها را به این دلیل محکوم می‌کند که تعلیم‌گرایی آوانگاردها با برچسب اراده‌گرایی زیبایی‌شناسانه مشخص می‌شود. و می‌دانیم نزد هایدگر اراده آخرین پیکرهٔ سوبژکتیو نیهیلیسم معاصر است.

امروزه آوانگاردها ناپدید شده‌اند و وضعیت جهانی اساساً با دو پیشامد مشخص می‌شود: در یک‌سو اشباع سه طرحی که به ارث رسیده و در سوی دیگر انسداد هر تأثیری که از تنها طرح به‌کارگرفته‌شده در سدهٔ بیستم حاصل شده، که در واقع همان طرح ترکیبیِ تعلیمی-مانتیسیسم است.

تزی که این کتاب بر پایهٔ آن بنا شده مجموعه‌ای از متغیرهایی است که می‌توان آن‌ها را بدین صورت بیان کرد: در وضعیت اشباع و انسداد ارائهٔ طرحی جدید ضروری است که چهارمین حالتِ رابطهٔ بین هنر و فلسفه است.

روش بررسی ما در ابتدا سلبی است: این سه طرح به‌ارث‌رسیده- تعلیمی، رمانتیک و کلاسیک- در چه‌چیز اشتراک دارند، که امروزه باید خودمان را از شر این طرح‌ها خلاص کنیم؟ من معتقدم «اشتراک» این سه طرح در رابطهٔ میان هنر و حقیقت است.

مقوله‌های دخیل در این ارتباط، تکینگی و درون‌ماندگاری است. «درون‌ماندگاری» به این مسئله برمی‌گردد: آیا حقیقت نسبت به تأثیر هنریِ آثار هنری، واقعاً درونی است؟ یا اثر هنری چیزی جز ابزارِ حقیقت بیرونی نیست؟ تکینگی پرسش دیگری را مطرح می‌کند: آیا حقیقتی که هنر مبینِ آن است فقط متعلق به هنر است؟ یا این حقیقت می‌تواند در میان آثار فکری تولیدشدهٔ دیگر هم جریان پیدا کند؟»