کتاب چرا به دین محتاجیم

کتاب چرا به دین محتاجیم نوشتهٔ استیون تی. ازما و ترجمهٔ محمدرضا ابوالقاسمی است. نشر نی این کتاب را در حوزهٔ فلسفهٔ سیاسی و اخلاق منتشر و در سال ۱۴۰۲ روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب چرا به دین محتاجیم

کتاب چرا به دین محتاجیم (Why we need religion) کوشیده است تا ریشه‌های عمیق عاطفی اعتقادات را در کنار جنبه‌های عقلانی و اخلاقی و الاهیاتی آن تبیین کند. این کتاب در سال ۲۰۱۸ میلادی منتشر شده است. نویسنده در فصل نخست و بر اساس علم عصب‌شناسی، ماهیت شناختی باورهای دینی و دلایل پیدایش آن‌ها را تحلیل کرده است. در فصل دوم می‌بینیم که ادیان با عرضهٔ مراسم و مناسک و مفاهیم آیینی چگونه از دشواریِ زیستن در جهانی آکنده از رنج و رذیلت می‌کاهند و می‌بینیم که زندگی گروهی انسان‌ها همواره در معرض تهدید برخی افراد لذت‌جوی بی‌اعتنا به قواعد زندگی جمعی است. فصل سوم شرحی است بر اینکه ادیان با خلق موانعی کارا در برابر این انحراف چگونه زندگی انسان را به‌سامان می‌کنند و آرامش فردی و جمعی را از طریق توصیه‌های مشفقانه به بردباری و بخشایش به جوامع انسانی باز می‌گردانند. استیون تی. ازما با تحلیل تأثیر شیوه‌های متنوع مناجات و مراقبه نشان داده است که ادیان، تاب‌آوری انسان‌ها در برابر مصائب زندگی را تقویت می‌کنند و به‌مناسبت اعیاد مختلف شادی و شعف را برای دین‌داران به ارمغان می‌آورند. آخرین فصل کتاب حاضر، به تحلیل ریشه‌های انطباقی خشم و خشونت دینی پرداخته است. گفته شده است که خشم، ویژگی تکاملی همهٔ موجودات برای بقا در جهان متخاصم است، اما ادیان می‌خواهند با مهار خشونت‌های غریزی و هدایت آن‌ها به مجاری مجاز به بقای زندگی جمعی انسان‌ها یاری برسانند. کتاب چرا به دین محتاجیم (ویراستهٔ «امید محمدحیدر») با مقدمه‌ای به نام «افیونی برای توده‌ها؟» آغاز شده است.

خواندن کتاب چرا به دین محتاجیم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ فلسفهٔ سیاسی و اخلاق و نیز روان‌شناسی مذهبی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چرا به دین محتاجیم

«"آیا دولت می‌تواند اندوه را مدیریت کند؟"

اگر تشییع‌جنازه‌های دینی را حذف کنیم، وضعیت مردم از نظر مدیریت غم بهتر می‌شود یا بدتر؟ با توجه به این‌که بسیاری از منتقدان دین فکر می‌کنند مراسم تشییع‌جنازهٔ دینی ما را با جزمیات منکر مرگ فریب می‌دهد، شاید جالب باشد که به حذف آن‌ها فکر کنیم. دین یگانه راه تسکین غمِ از دست دادن نیست. سوگواری موفق بدون دین نیز امکان‌پذیر است. اما دین بخشی در دسترس از فرهنگ ریشه‌دار است. دین معمولاً آن‌قدر قدیمی است که دورهٔ طولانی آزمون و خطا را پشت‌سر گذاشته و اشکالات مدیریت عاطفی (جنبه‌های انطباقی) آن کمابیش رفع شده است. تأثیر التیام‌بخش دین در موقعیت‌های خطیر (یعنی درد ویرانگر) نسبتاً کارآمد است. دین مانند زبان مادری پیشاپیش در اطراف ما وجود دارد و برای بیان و انتقال تجربه‌هایی جدید، یا در بحث حاضر، مرگ و ماتم در دسترس ماست.

اگر می‌شد مراسم مرگ عزیزان را بدون دین برگزار کرد (مثلاً، تشییع‌جنازهٔ کاملاً سکولار)، آن مراسم باید ویژگی‌هایی به‌غایت تشریفاتی و عبادی می‌داشت که معمولاً دین سنتی آن را انجام می‌دهد. این مراسم به چنین ویژگی‌هایی نیاز دارد زیرا، طبق استدلال من، مراسم سوگواری شامل حرکات بدن (مثل زانو زدن، رقصیدن، ژست‌های قدرت)، اشیا (مثل گل‌ها، تصاویر) و فعالیت‌هایی (مثل تَغَنی و تناول طعام) است که احساس یا عاطفهٔ مثبت را از مخفیگاه خود خارج می‌کند تا با عاطفهٔ منفی درآمیزد و حتی بر آن غلبه کند. بخشی از این فرایند به‌واسطهٔ پالایش عاطفهٔ منفی (مثلاً عزاداری جمعی) و با جایگزینی احساس (مثبت به‌جای منفی) انجام می‌شود؛ و بخشی دیگر نتیجهٔ دلداری (تأثیر دارونما) دربارهٔ غلبه بر خودِ مرگ در زندگی بعدی است.»