کتاب تضاد دولت و ملت

کتاب تضاد دولت و ملت (نظریهٔ تاریخ و سیاست در ایران) نوشتهٔ محمدعلی همایون کاتوزیان و ترجمهٔ علیرضا طیب است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب تضاد دولت و ملت

کتاب تضاد دولت و ملت حاوی مجموعه مقالاتی مستقل و درعین‌حال وابسته به هم است که در مجموع، دلایل و شواهد مؤید نظریهٔ حکومت خودکامه را به دست داده است. ریشه‌ها و اعتبار علمی نظریهٔ حکومت خودکامه و مطالعات موردی مرتبط با آن در این مقاله‌ها ارائه شده است؛ همچنین نظریهٔ عمومی انقلاب‌های ایرانی، فرّهٔ ایزدی و حق الهی پادشاهان، لیبرالیسم اروپایی و مفاهیم نو آزادی در ایران و… مورد بررسی محمدعلی همایون کاتوزیان قرار گرفته است. با برای بررسی گذشته و حال ایران رویکردی که به‌راستی توانایی تبیین و پیش‌بینی داشته باشد، لازم به نظر می‌رسد. این رویکرد و بررسی‌های مبتنی بر آن به ما کمک می‌کند تا تاریخ و سیاست ایران را بهتر بفهمیم و به حل بسیاری از مسائل پیچیده و بغرنج (مانند علل دشمنی مستمر میان دولت و جامعهٔ ایران) دست یابیم.

نویسنده در ابتدای این اثر آورده است که بیشتر مقالات کتاب حاضر به زبان انگلیسی در مجلات علمی چاپ شده است. این کتاب ۱۱ مقاله را در بر گرفته که عنوان برخی از آن‌ها عبارت است از «ویژگی‌های علمی نظریه حکومت خودکامه»،‌ «به‌سوی نظریه عمومی انقلاب‌های ایرانی»، «گونه‌های لیبرالیسم اروپایی و مفاهیم نوِ آزادی در ایران»، «مسائل دموکراسی و حوزه همگانی در ایرانِ نو»،‌ «رژیم پهلوی در ایران چونان یک رژیم سلطانی» و «تاریخ مالی ایران و سرشت دولت و جامعه».

خواندن کتاب تضاد دولت و ملت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

درباره محمدعلی همایون کاتوزیان

محمدعلی همایون کاتوزیان در ۲۶ آبان ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد. در ایران او را به نام «همایون کاتوزیان» و در خارج از ایران با نام «هما کاتوزیان» نیز می‌شناسند. او اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی است. زمینهٔ تحقیق موردعلاقهٔ او مسائل مربوط به ایران است. تحصیلات رسمی دانشگاهی کاتوزیان در اقتصاد و جامعه‌شناسی است. او به‌طور هم‌زمان مطالعاتش را در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران تا سطح پیشرفتهٔ آکادمیک ادامه داده است. نتایج این مطالعات را می‌توان در تنوع آثار چاپ‌شده از او دید. او بیش از ۷ کتاب در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسانده است. همایون کاتوزیان نسبت به اروپامحوری در تاریخ‌نگاری ایرانی انتقاد داشته و نشریه‌ای نیز تحت‌عنوان «نظریهٔ کوتاه‌مدت‌بودن جامعهٔ ایران» ارائه کرده است. برخی از کتاب‌ها او به قرار زیر هستند:

«سعدی، شاعر عشق و زندگی»، «جمالزاده و ادبیات او»، «گفت‌وگو درباره عقلانیت و نوگرایی»، «هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر»، «صادق هدایت و مرگ نویسنده»، «تضاد دولت و ملت»، «نقدی بر بوف کور هدایت» و «مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران».

بخشی از کتاب تضاد دولت و ملت

«قیام‌های سنّتی ایران برضد یک فرمانروای خودکامه «بیدادگر» و به امید نشاندن حاکمی خودکامه ولی «دادگر» به‌جای آن صورت می‌گرفت. در صورت موفقیت قیام، فروپاشی دولت، بی‌استثنا به ستیز، هرج‌ومرج و بی‌نظمی ویرانگری راه می‌برد که تا زمانی که حکومت خودکامه تازه‌ای بر سر کار می‌آمد ادامه می‌یافت. چرخه «حکومت خودکامه ــ هرج و مرج ــ حکومت خودکامه» از همین‌جا پا گرفته است. در نیمه دوم سده نوزدهم آشنایی با جوامع اروپایی گونه‌ای از نظام سیاسی را پیش چشم ایرانیان نهاد که برخلاف حکومت خودکامه، بر قانون استوار بود. بدین ترتیب برای نخستین بار در تاریخ ایران، انقلابی به‌نام انقلاب مشروطه رخ داد که هدفش صرفاً به زیر کشیدن یک فرمانروای خودکامه بیدادگر نبود بلکه سرِ برچیدن بساط فرمانروایی خودکامه باستانی و نشاندن حکومت قانونی به‌جای آن را داشت. در فرجام این انقلاب، قانونی اساسی شکل گرفت که گذشته از فراهم‌ساختن مبنایی قانونی برای دولت، حکومت پارلمانی را مطابق اصول اساسی دموکراسی در این آب و خاک برقرار ساخت.

این رویداد در بهترین حالت می‌توانست به تشکیل دولت جدیدی منجر شود که نماینده طیف اجتماعی گسترده‌ای از مردم باشد ولی وضع تازه که از اساس متفاوت با گذشته بود ریشه فرهنگی در این آب و خاک نداشت و از آن سو، سنّت قدیمی بروز هرج‌ومرج در اثر سقوط دولت، به نیرومندی گذشته بود. از این‌رو پس از پیروزی انقلاب مشروطه، ایران در آغاز سده حاضر، شاهد بروز ستیزهای ویرانگر روبه‌رشدی در مرکز و ولایات بود. تقریباً چنین به‌نظر می‌رسید که کشور از هم متلاشی خواهد شد همچنان‌که پس از سقوط دولت صفوی در سده هجدهم چنین شد. گرچه مداخله بیگانگان و اشغال خاک کشور در جریان جنگ جهانی اول به گرایش‌های هرج‌ومرج‌طلبانه دامن زد ولی عوامل داخلی هم که ریشه در سنّت قدیمی بروز بی‌نظمی در پی هر خیزش داشتند به‌طور مستقل در کار بودند.»