کتاب سه رساله پیشانقدی

کتاب سه رساله پیشانقدی نوشتهٔ ایمانوئل کانت و ترجمهٔ حسن افشار است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب سه رساله پیشانقدی

در کتاب سه رساله پیشانقدی سه دوره در زندگی کانت از یگدیگر جدا شده‌اند: کانت ادیب، کانت حکیم، کانت فیلسوف. هر کدام حکایتی دارند که به نوبه‌ٔ خود خواندنی است و هر یک کتاب جداگانه‌ای می‌طلبد. از همه جا بارزتر دگردیسی تدریجی کانت در دهه‌ٔ ۱۷۶۰ که او به میانه‌ٔ عمرش می‌رسد نمایان می‌شود. کندوکاو در آثار این سال‌های کانت نشان می‌دهد که او چه راه پرپیچ‌وخمی را پیموده تا به نقدهای دو سه دهه بعدش رسیده است. آرای او در زمینه‌ٔ اخلاق و انسان‌شناسی، به‌ویژه نوع نگاه او به زنان و مردان، زناشویی، اقوام و ملل، و نژاد، در گذر ایام گاهی از بن تغییر کرده‌اند.

خواندن کتاب سه رساله پیشانقدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سه رساله پیشانقدی

«کانت در ۲۲ آوریل ۱۷۶۴ به نیمهٔ عمرش رسید و چهل ساله شد. او در خانهٔ پدری که زین‌ساز بود و مادری که سخت به مذهب لوتر اعتقاد داشت، بزرگ شده و در دانشگاه کونیگسبرگ فلسفه خوانده بود. آن سال نقطهٔ عطفی در زندگی‌اش بود زیرا تدریس در دانشگاه را به او پیشنهاد کردند که بزرگ‌ترین افتخار اهل علم بود. چهل سال بعد در پایان عمرش، کانت پرنفوذترین فیلسوف اروپا به شمار می‌رفت. این نفوذ را بیشتر مرهون نقدهایش بود که نخستین آنها نقد عقل محض در ۱۷۸۱ منتشر شد، هنگامی که او پنجاه‌وشش سال داشت. با این اثر کوبنده، کانت دستگاهی فلسفی برای تبیین فهم ما از جهان و تکالیف اخلاقی پدید آورد، دستگاهی پیشینی که جولانگاه عقل محض بود.

ولی تدریسی که در ۱۷۶۴ به کانت پیشنهاد کردند نه در مابعدالطبیعه یا منطق بلکه در فن بدیع و شعر بود. در همین سال او کتابچه‌ای زیر عنوان مشاهداتی دربارهٔ احساس زیبایی و بشکوهی و مقاله‌ای به نام «امراض ذهن» منتشر کرد که هر دو را، چنان که از یک معلم فن بدیع انتظار می‌رفت، به شیوه‌ای بازیگوشانه و سرگرم‌کننده نوشته بود. همچنین اثر شیواتر هرچند تحلیلی‌تری انتشار داد به نام تحقیق در تفاوت اصول الاهیات طبیعی و اخلاق که در اصل برای دریافت جایزهٔ فرهنگستان برلین نوشته بود (تحقیق در تفاوت ۲:۳۰۰). دربارهٔ مطالعهٔ امور جهان در این آثار نوشت «چه‌بسا به چشم مشاهده‌گر بدانها بنگرم تا به چشم فیلسوف» (۲:۲۰۷). آنها کانتی را نشان می‌دهند که جوان‌تر، تجربه‌گراتر، بازیگوش‌تر و رمانتیک‌تر از کانتی است که در دهه‌های بعد ظاهر می‌شود. در واقع از سال ۱۷۵۸ که کونیگسبرگ به اشغال روس‌ها درآمد، کانت مرتب در ضیافت‌ها شرکت می‌کرد و با طبع شوخ و ظریفش «نُقل مجلس» شناخته می‌شد. او در همهٔ قشرهای جامعه دوستانی داشت و پیوسته در مهمانی‌ها و جشن‌های فرماندهان، بانک‌داران، پیشه‌وران، و نجیب‌زادگان اعم از زن و مرد شرکت می‌جست. در این دوره او حتی به هِردِر که دانشجویش بود توصیه کرد که «کمتر در بحر کتاب‌های او فرو برود و بیشتر خود او را سرمشق قرار دهد.» اما خود کانت از بحر کتاب بیرون نیامد. در دههٔ ۱۷۶۰ او غرق مطالعهٔ تحولات فلسفی جدید در آلمان و خارج شد. همچنین فعالانه به بحث با متورعان پیرو آگوستوس کروسیوس و خردگرایان «وُلفی» (وارثان لایب‌نیتس) پرداخت. نیز گرایشی به جنبش بالندهٔ پوپولار فیلوسوفی پیدا کرد که خواستار فلسفه‌ای کمتر انتزاعی و بیشتر کاربردی بود. این جنبش را کریستیان توماسیوس نمایندگی می‌کرد که می‌گفت فلسفه باید «سهل‌الوصول و قابل درک برای همهٔ اشخاص عاقل و بالغ از هر جنس و موقعیتی» باشد. فیلسوفان بریتانیایی نیز رفته‌رفته اهمیت می‌یافتند: کاوشی در خصوص فهم بشری از دیوید هیوم در ۱۷۵۵ به آلمانی ترجمه شد؛ نظام فلسفهٔ اخلاق اثر فرانسیس هاچیسون در ۱۷۵۶؛ و تحقیق فلسفی در خاستگاه آرای ما دربارهٔ بشکوهی و زیبایی به قلم ادموند برک با نقدی که موزس مندلسون در ۱۷۵۸ بر آن نوشت مشهور شد. کانت یک مترجم آثار لاک را شخصاً می‌شناخت و یک دوست نزدیک کانت در کونیگسبرگ هم بازرگانی انگلیسی بود که جدیدترین شایعات در مورد فیلسوفان بریتانیایی را به گوش او می‌رساند. از این میان، هیوم ماندگارترین اثر را در کانت بر جای نهاد. در مقدمه‌ای برای هر مابعدالطبیعهٔ آینده (۱۷۸۳) کانت می‌نویسد «گوشزدهای دیوید هیوم آن چیزی بود که سال‌ها پیش مرا از خواب غفلت جزمی‌ام بیدار کرد و سمت‌وسوی کاملاً تازه‌ای به تحقیقاتم در فلسفهٔ نظری داد» (۴:۲۶۰). در فلسفهٔ اخلاق، هاچیسون و شافتسبری به‌شدت کانت را تحت تأثیر قرار دادند. اما از ادبیات بریتانیایی، فقط فلسفه نبود که کانت مطالعه می‌کرد. در یادداشت‌های او اشاراتی هم می‌یابیم به رمان‌های بریتانیایی فیلدینگ و ریچاردسون، اشعار الگزندر پوپ، و روزنامهٔ انگلیسی اسپِکتِیتور که جوزف اَدیسون و ریچارد استیل در سال‌های ۱۷۱۱ ـ ۱۷۱۲ منتشر می‌کردند.»