کتاب نزاع دانشکده ها

کتاب نزاع دانشکده‌ ها نوشتۀ ایمانوئل کانت و ترجمۀ سیده معصومه موسوی است. این کتاب را نشر شب‌ خیز منتشر کرده است.

درباره کتاب نزاع دانشکده‌ ها

به‌استثنای سخنرانی‌ها در باب انسان‌شناسی، کتاب نزاع دانشکده‌ ها آخرین اثری بود که کانت منتشر کرد. گرچه این کتاب در پاییز ۱۷۹۸ منتشر شد، ۳ بخش آن که با نزاع بین دانشکدهٔ «فرودست» یا دانشکدهٔ فلسفه از یک سو و ۳ دانشکدهٔ «فرادست» الهیات، حقوق و طب از سوی دیگر، سروکار داشت در زمان‌های مختلف و در اصل به‌قصد انتشار به‌صورت مستقل نوشته شده بودند. اما انتشار ۲ بخش نخست، به‌علت اقدامات سرکوبگرانهٔ فریدریش ویلهلم دوم که کانت در پیشگفتار این کتاب به آن‌ها اشاره می‌کند، ناگزیر باید به تعویق انداخته می‌شد.

موضوع نزاع میان دانشکده‌های فلسفه و الهیات از سال ۱۷۹۳ در مکاتبات کانت به چشم می‌خورد. او ضمن ابراز بی‌اعتمادی می‌خواهد پا از حدود اختیار خویش فراتر گذارد و دربارهٔ نوشته‌های کاملاً فلسفی حکم صادر کند.

خواندن کتاب نزاع دانشکده‌ ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به آثار کانت می‌توانند از خواندن این کتاب لذت ببرند.

درباره ایمانوئل کانت

ایمانوئل کانت در سال ۱۷۲۴ متولد شده است. او یک فیلسوف آلمانی است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های فلسفهٔ غربی شناخته می‌شود. اثرات او بر زمینه‌های مختلف از جمله فلسفه، اخلاق، متافیزیک، اپیستمولوژی و نظریهٔ سیاسی بسیار گسترده بوده است. «نقد عقل خالص» اثر اصلی کانت است.

افکار کانت تأثیرگذاری عمیقی بر تفکر فلسفی بعدی داشته و همچنان در زمینه‌های مختلف تأثیرگذار است. تأکید او بر عقل، استقلال و ارزش اخلاقی افراد، ارثی دائمی در اخلاق و فلسفهٔ سیاسی به‌جا گذاشته است.

بخشی از کتاب نزاع دانشکده‌ ها

«اما دانشکدهٔ الهیات، هنگامی که فیلسوف می‌خواهد جزم کلیسایی را به آزمون خرد بسپارد، گرایشی تأسف‌آور به هراسان شدن از خود نشان می‌دهد. در حقیقت نزاعی که در روابط میان این دو دانشکده خانه کرده است ریشه در ماهیت آن‌ها دارد، چرا که یکی از آن‌ها به اصولی پیشینی متوسل می‌شود و دیگری به حقیقت تجربی وحی به‌ظاهر الهی، به‌مثابهٔ بالاترین مرجع. براین‌اساس ابزار مناسب برای متألهان کتاب مقدسی، روش‌های نقد تاریخی و ادبی به‌کارگرفته‌شده در مطالعهٔ یک سند تاریخی است: به‌عنوان یک متأله کتاب مقدسی، کار او تعیین مراد مؤلف متن از طریق ظاهر متن است. اما ازآنجاکه سند موردبحث ابزار دین است، فیلسوف ادعا می‌کند که حق دارد آن را مدام در پیوند با اصول اخلاقی که دین از آن سرچشمه می‌گیرد تفسیر کند. اینجاست که متأله کتاب مقدس، فیلسوف را متهم می‌کند فارغ از سرشت واقعی کتاب مقدس به‌مثابهٔ وحی، در پی فلسفه‌ورزی است.

علاوه بر این، ائتلاف نزدیک دانشکدهٔ الهیات و حکومت که آموزه‌های این دانشکده را روا می‌شمارد دانشکدهٔ الهیات را در معرض این وسوسهٔ همیشگی قرار می‌دهد که به‌زور متوسل شود و بحث را با ساکت کردن دانشکدهٔ فلسفه به‌وسیلهٔ تفتیش فیصله دهد. در حقیقت دانشکدهٔ الهیات کونیگسبرگ با کتاب کانت دربارهٔ دین با خویشتن‌داری قابل‌ستایشی برخورد کرد؛ کتابی که کانت آماده شده بود تا درصورتی‌که دانشکدهٔ فرادست الهیات ادعا کند حق داوری کتاب در حوزهٔ قضاوت اوست، مسئله را از طریق مجلس سنای دانشگاهی پیگیری کند. اما همواره این‌گونه نبود. برای مثال در ۱۷۹۲ کتاب فیشته ۳۵ با عنوان نقد (هرگونه) وحی ۳۶ از سوی دانشکدهٔ الهیات در هاله اجازهٔ چاپ پیدا نکرده بود و فیشته از کانت پرسیده بود چگونه می‌تواند کتاب را از خطر نجات دهد (۲ فوریه، ۱۷۹۲، ۱۱، ۲۲-۳۲۱). گرچه این تصمیم بعداً ملغی شد؛ اما کانت به‌وضوح پی برد که اجتناب‌ناپذیری نزاع میان دو دانشکده، به همراه حمایت روزافزون حکومت از آموزه‌های دانشکدهٔ فرادست، نمایانگر خطری پایدار برای ارعاب و تباهی دانشکدهٔ اوست. تحت حکمرانی حکومتی روشن‌بین، این تهدید می‌توانست به‌تعویق‌افتاده قلمداد شود. اما حکومت‌های روشنی‌یافته همان‌طور که کانت آن را به‌خوبی دریافته بود ممکن است جای خود را به حکومت‌های تاریک‌اندیش دهند و تحت حکمرانی آن‌ها حق دانشکدهٔ فلسفه «که به‌واسطهٔ آن عقل مجاز است در انظار عمومی بی‌پرده سخن بگوید» زیر پا لگدمال شود.»