کتاب فلسفه پول

کتاب فلسفه پول نوشتهٔ گئورگ زیمل است که با ترجمهٔ صالح نجفی و جواد گنجی منتشر شده است. این جستار جذاب را نشر مرکز منتشر کرده است. 

درباره کتاب فلسفه پول

کتاب فلسفه‌ پول در میان آثار زیمل اثری منحصربه‌فرد است. با آنکه پیچیده و درهم‌تنیده از رشته‌هایی چون فلسفه و جامعه‌شناسی و تاریخ و روان‌شناسی به نظر می‌رسد، اما کتاب زیمل در اصل متنی مشخصاً فلسفی است که به کمک یک روش فلسفی منسجم پیوندی دقیق میان انبوهی از جزئیات تاریخی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی برقرار کرده است.

او در «فلسفه‌ پول» تحلیل‌های جامعه‌شناختی و روان‌شناختی را برای تبیین و تفسیر فلسفی بحران سوژه‌ٔ مدرن به کار می‌گیرد؛ بحرانی که در همه‌ٔ اجزای زندگی اجتماعی رخنه کرده است. این بحران چیزی نیست جز تلاش فرد برای دستیابی به آزادی و خود آیینی در مواجهه با نیروهای عظیمی چون جامعه، سنت، فرهنگ و تکنولوژی. وقتی عملکرد پول را در وجه تاریخی و فرهنگی آن در نظر بگیریم، عملیات ارزش‌گذاری و معنابخشی آن را به‌وضوح می‌بینیم.

نویسنده در این کتاب استراتژی فلسفی ویژه‌ای طراحی می‌کند تا پروژه‌ٔ هگلی تاریخ فکری و فرهنگی را از نو صورت‌بندی کند.

بخش نخست این کتاب پول را با شرایطی مرتبط می‌سازد که ذات و معنای وجودش را تعین می‌بخشند.

پدیدهٔ تاریخی پول که نویسنده کوشیده مفهوم و ساختار آن را بر اساس ۳ مقولهٔ احساس آدمی در قبال ارزش‌ها، عمل آدمی بر روی اشیا و روابط متقابل افراد به‌عنوان پیش‌فرض‌های پدیدهٔ پول بسط دهد، در بخش دوم کتاب بررسی می‌شود.

خواندن کتاب فلسفه پول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به جستارهای فلسفی - اجتماعی پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب فلسفه پول

«نظامی که در آن اشیا در جایگاه موجودیت‌هایی طبیعی می‌نشینند مبتنی است بر این قضیه که کل مجموعهٔ متنوع کیفیات آن‌ها متکی بر قانون متحدالشکل وجود است. برابری آن‌ها در پیشگاه قانون طبیعت، حاصل‌جمع ثابت ماده و انرژی، و تبدیل‌پذیری گوناگون‌ترین پدیده‌ها به یکدیگر، تفاوت‌هایی را که در نگاه اول بدیهی می‌نمایند تبدیل می‌کند به یک قرابت عام، یک برابری کلی. با این همه، اگر دقیق‌تر نگاه کنیم، این فقط بدان معناست که محصولات این نظام طبیعی به هیچ پرسش قانونی تن در نمی‌دهند. قطعیت مطلق آن‌ها مانع هرنوع تأکیدی برای تأیید یا تردید در کیفیت خاص وجود آن‌ها می‌شود. اما این ضرورت بی‌تفاوت که علوم طبیعی به اشیا نسبت می‌دهند برای ما رضایت‌بخش نیست. در عوض، قطع نظر از جایگاه آن‌ها در آن زنجیره، ما آن‌ها را در نظامی دیگر ــ نظامی ارزشی ــ جای می‌دهیم که در آن برابری به‌کلی حذف می‌شود، نظامی که در آن بالاترین سطح از یک مرحله هم‌جوار است با پایین‌ترین سطح از مرحله‌ای دیگر؛ کیفیت بنیادین در این زنجیره نه هم‌شکلی که تفاوت است. ارزش اشیا و افکار و وقایع را هرگز نمی‌توان از هستی و محتوای طبیعی محض آن‌ها استنتاج کرد، و رتبه‌بندی ارزشی آن‌ها با ترتیب طبیعی‌شان اختلاف فاحش می‌یابد. طبیعت، در بسیاری مواقع، اشیائی را از بین می‌برد که، برحسب ارزش‌شان، ممکن است خود را سزاوار بقا بدانند، و اشیای بی‌ارزشی را محفوظ می‌دارد که جای اشیای ارزشمندتر را می‌گیرند. این بدان معنا نیست که دو زنجیره تقابلی بنیادین دارند، یا مانعهًْ‌الجمع‌اند. چنین دیدگاهی حاکی از وجود رابطه‌ای بین این دو زنجیره خواهد بود؛ در واقع، این دیدگاه عالمی اهریمنی برپا خواهد کرد که ارزش‌ها بدان تعین می‌بخشند، ولی نشانه‌ها در آن معکوس گشته‌اند. در واقع رابطهٔ دو زنجیره کاملاً تصادفی است. طبیعت، با همان بی‌تفاوتی، یک بار اشیائی را به ما می‌بخشد که برایشان ارزش والایی قائل می‌شویم، و بار دیگر آن‌ها را از ما دریغ می‌دارد. هماهنگی اتفاقی بین این دو زنجیره، یعنی تحقق نیازهای برآمده از زنجیرهٔ ارزش‌ها در زنجیرهٔ واقعیت، به همان اندازه که نشان‌دهندهٔ غیاب هرگونه رابطهٔ منطقی بین آن‌هاست نشانگر عکس آن هم هست. آگاهی ما می‌تواند یک تجربهٔ زیستهٔ واحد را هم واقعی و هم ارزشی تلقی کند، اما تجربه در این دو مورد معنایی کاملاً متفاوت دارد. می‌توان زنجیرهٔ پدیده‌های طبیعی را، بدون ذکر ارزش اشیا، در تمامیت‌شان توصیف کرد؛ ولی معیار ارزش‌گذاری ما همچنان معنادار می‌ماند، حتی اگر هیچ یک از موضوعات ارزش‌گذاری ما هیچ‌گاه در واقعیت نمایان نشود. ارزشْ چیزی است که به وجودِ عینی کاملاً متعین اضافه می‌شود، همچون سایه‌روشن، که جزءِ ذاتی آن نیست و از جای دیگر می‌آید. البته باید از یک سوءتعبیر بپرهیزیم: این که شکل‌گیری مفاهیم ارزشی، در مقام واقعیت‌های روان‌شناختی، کاملاً با فرایند طبیعی فرق دارد. یک ذهن فوق‌بشری، که می‌تواند به وسیلهٔ قوانین طبیعی هر چیزی را که در جهان روی می‌دهد درک کند، درعین‌حال این واقعیت را می‌فهمد که مردم مفاهیمی ارزشی دارند. اما این مفاهیم برای موجودی که آن‌ها را منحصراً نظری ــ ورای هستی روانی‌شان ــ درک می‌کند هیچ معنا یا اعتباری ندارند.»