کتاب چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ

کتاب چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ نوشتهٔ ادوارد بئر با ترجمهٔ بیژن اشتری در نشر ثالث چاپ شده است. با وجودی که سال‌ها از زمان نگارش «چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ» می‌گذرد، همچنان بهترین کتاب برای شناخت نیکولای چائوشسکو، دیکتاتور کمونیست رومانی است.

درباره کتاب چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ

همین که نویسنده و مورخ بزرگی مثل ریشارد کاپوشچینسکی، نویسنده کتاب حالا کلاسیک‌شده امپراتور، مقدمه آکنده از ستایشی بر کتاب چائوشسکو نوشته، نشانه‌ای از ارزش‌های بالای کتاب است. ادوارد بئر، نویسنده کتاب، از روزنامه‌نگاران برجسته نیوزویک و تایم بود که به خاطر گزارش‌های خواندنی‌اش از مناطق جنگی جهان، از کنگو و الجزایر تا ویتنام و کامبوج به شهرت رسید.

بئر در کتاب چائوشسکو چند پرسش کلیدی را مطرح کرده و به آن‌ها پاسخ گفته است: چرا جهانیان برای بیش از دو دهه از عمق شقاوت‌های رژیم چائوشسکو بی‌اطلاع باقی مانده بودند؟ این زن و شوهر چگونه توانستند قدرت فائقه در رومانی را غصب کنند؟ چه عامل یا عواملی در پیشینه تاریخی رومانی وجود داشته که موجب بروز چنین دیکتاتوری کمونیستی بیزانسی‌ای شد؟ یک ربع قرن حاکمیت جاهلانه چائوشسکو چه آسیب‌های روانی‌ای به مردم وارد کرد؟

بئر در سفرهای متعددش به رومانی موفق شد با بسیاری از مقامات رژیم چائوشسکو و دیگر چهره‌های فعال در سپهر سیاسی و فرهنگی رومانی مصاحبه کند و کتاب ثمره این مصاحبه‌ها و دیگر منابع و مأخذی است که بئر در باره رومانی جمع‌آوری کرده است.

ادوارد بئر، که به ساختن فیلم‌های مستند خبری برای بی‌بی‌سی و تلویزیون فرانسه نیز شهرت داشت در مه ۲۰۰۷ در هشتادویک سالگی درگذشت اما کتاب چائوشسکوی او همچنان تجدید چاپ می‌شود و هنوز یکی از منابع خوب در باره چائوشسکو است.

بئر زاده فرانسه بود اما در پی جنگ جهانی دوم به همراه خانواده‌اش به بریتانیا مهاجرت کرد و تحصیلات دانشگاهی‌اش را در همین کشور به پایان رساند. بئر از ۱۹۵۸ به نوشتن کتاب رو آورد. کتاب مسئله الجزایری بئر که در باره جنگ استقلال الجزایر است چنان جامع و کامل بود که وزارت امور خارجه آمریکا خواندن آن را برای همه دیپلمات‌هایش اجباری کرده بود. بئر کتاب چائوشسکو... را دو سال پس از سقوط رژیم چائوشسکو چاپ کرد. او در مصاحبه‌ای اذعان کرد که مورخی دانشگاهی نیست؛ پس خواننده این کتاب نباید توقع اثر تاریخی آکادمیک را داشته باشد. چائوشسکو... در واقع ثمره مشاهدات عینی نویسنده از رومانی دوران چائوشسکو و پس از آن است.

کتاب چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به تاریخ پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب چائوشسکو؛ ظهور و سقوط دیکتاتور سرخ

آخرین حضور نیکولای چائوشسکو در برابر انظار عمومی در راستای سنتی دیرپا بود. چند هزار کارگر «قابل اعتماد» را از کارخانه‌های اطراف بخارست جمع‌آوری کردند و با نهایت آرامش سوار ده‌ها اتوبوس کردند و آن‌ها را به شهر آوردند. آن‌ها شب را زیر نظارت حزب کمونیست رومانی در مهمانخانه‌ها و خوابگاه‌های پادگان‌ها در بخارست گذراندند. صبح ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ جمعیت در برابر ساختمان کمیته مرکزی شهر بخارست تجمع کردند تا به سخنان «هماهنگ‌کننده» ـ‌ لقبی که دیکتاتور رومانی به خودش داده بود- گوش کنند. دو بوقچی حزب که وظیفه شعار دادن و شور و حال بخشیدن به تجمع را داشتند شروع کردند به طرح شعارهای آشنای قدیمی علیه «خرابکاران ضدانقلابی» ای که مسئول مسائل رومانی بودند. آن‌ها همچنین از حاضران در میدان خواستند یک‌صدا فریاد برآورند بر پیمان وفاداری ابدیشان به «هماهنگ‌کننده» استوارند و در این وفاداری هیچ خلل و گسستی رخ نخواهد داد. سپس چائوشسکو از گوشه بالکن ساختمان کمیته مرکزی پا پیش گذاشت و در برابر ردیفی از میکروفون‌ها قرار گرفت تا سخنرانی‌اش را شروع کند. لحظاتی بعد، سخنرانی شروع شد. طبق معمول جمعیت با فریادهای «خودجوش» سخنان دیکتاتور را هرازگاه قطع می‌کرد تا شعارهای متملقانه‌ای را که بوقچی‌ها و نوچه‌هایشان فریاد زده بودند تکرار کنند. سخنرانی دیکتاتور مشابه یکی از همان سخنرانی‌هایی بود که مردم طی سال‌های اخیر به حد منزجرکننده‌ای آن‌ها را از زبان او شنیده بودند؛ سخنانی درباره افتخارات «سوسیالیسم علمی» و دستاوردهای درخشان رومانی در هر حیطه قابل تصوری. هشت دقیقه از آغاز سخنرانی دیکتاتور نگذشته بود که جمعیت بار دیگر سخنانش را قطع کردند اما این قطع کردن از نوع دیگری بود. عده‌ای از بین صفوف عقبی این تجمع صدهزار نفری به شکل بی‌سابقه‌ای شروع به هو کردن و سوت کشیدن کردند و سپس فریاد برآوردند: «تی ـ‌ می‌شوارا» (شهر تیمیشوارا همین چند روز پیش دست به شورش علیه چائوشسکو زده و ده‌ها نفر از اهالی‌اش به دست پلیس و نیروهای امنیتی کشته شده بودند.) تلویزیون رومانی، به لطف دوربین‌هایی که در نقاط مختلف میدان نصب شده بود کل این صحنه‌ها را مستقیمآ پخش کرد و بی‌هیچ سانسور یا وقفه‌ای مردم را در سراسر کشور در جریان این حادثه گذاشت. مأموران امنیتی چند گاز اشک‌آور میان شعاردهندگان پرتاب کردند. مردم لحظه به لحظه عصبانی‌تر می‌شدند. آن‌ها فریاد می‌زدند: «چائوشسکو، ما مردم هستیم»، «مرگ بر قاتلان»، «رومانی به پا خیز». سپس حاضران در میدان شروع به خواندن سرودهای میهن‌پرستانه دوره پیشاجنگ کردند که خواندنشان پس از روی کار آمدن کمونیست‌ها ممنوع شده بود. دوربین‌های تلویزیون نه فقط همه این صحنه‌ها بلکه آشفتگی به‌وجودآمده در بالکن ساختمان کمیته مرکزی را هم ضبط و پخش کردند: چائوشسکو به تته‌پته افتاده و مات و مبهوت شده بود و همسرش، النا، به او توصیه می‌کرد «یه قولی به آن‌ها بده. با آن‌ها حرف بزن!»