کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم)

کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم) نوشتهٔ «محمدرضا کارچی» و منتشرشده توسط نشر ثالث، به بررسی تحلیلی نقش دولت‌ها در شکل‌گیری و تدوین برنامه‌های توسعهٔ پنج‌ساله در ایران پرداخته است. این اثر با رویکردی پژوهشی و تاریخی، سیر برنامه‌ریزی توسعه‌ای ایران را از آغاز تا پایان برنامهٔ پنجم بررسی می‌کند و به تأثیر تغییر دولت‌ها بر محتوای این برنامه‌ها می‌پردازد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم)

کتاب «نقش دولت‌ها در تکوین برنامه‌های توسعه (برنامهٔ اول تا پنجم)» اثری پژوهشی و تحلیلی است که به بررسی روند برنامه‌ریزی توسعه در ایران از آغاز تا پایان برنامهٔ پنجم توسعه پرداخته است. این کتاب با ساختاری تحلیلی، ابتدا مفاهیم بنیادین توسعه را از منظر تاریخی و نظریه‌ای واکاوی می‌کند و سپس به‌سراغ تاریخچهٔ برنامه‌ریزی توسعه در ایران می‌رود. نویسنده با تمرکز بر نقش دولت‌های مختلف به‌ویژه دولت‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران نشان می‌دهد که چگونه تغییر دولت‌ها و رویکردهای سیاسی آن‌ها بر تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه تأثیرگذار بوده است. کتاب حاضر با ارائهٔ تصویری کلی از فرازونشیب‌های برنامه‌ریزی توسعه، به بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های برنامه‌های پنج‌ساله و میزان انسجام و هدفمندی آن‌ها پرداخته است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا به مبانی نظری توسعه و پارادایم‌های مختلف آن می‌پردازد و سپس با مرور تاریخی، سیر تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه را در ایران تحلیل می‌کند. این اثر برای علاقه‌مندان به مطالعات توسعه، سیاست‌گذاری عمومی و تاریخ معاصر ایران، تصویری جامع از چگونگی شکل‌گیری و تحول برنامه‌های توسعه‌ای ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم)

کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که آیا دولت‌ها در برنامه‌ریزی توسعه نقش تعیین‌کننده دارند یا صرفاً تابع الگوهای از پیش تعیین‌شده‌اند؟ نویسنده با تحلیل محتوای برنامه‌های توسعهٔ پنج‌ساله به‌ویژه در دورهٔ دولت‌های اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد، نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه در ایران از الگوی واحدی پیروی نکرده‌اند و هر دولت باتوجه‌به شرایط سیاسی، اقتصادی و دیدگاه‌های خود، رویکرد متفاوتی در تدوین برنامه‌ها داشته است. در بخش‌های ابتدایی، کتاب به ریشه‌های مفهومی توسعه و تحولات نظری آن در جهان و ایران می‌پردازد و نشان می‌دهد که مفهوم توسعه همواره تحت‌تأثیر ارزش‌ها، اهداف فرهنگی و شرایط تاریخی قرار داشته؛ سپس با مروری تاریخی، سیر تدوین برنامه‌های توسعه در ایران از سال ۱۳۱۶ تا پایان برنامهٔ پنجم توسعه بررسی می‌شود. نویسنده به‌تفصیل به تفاوت‌های ساختاری، محتوایی و اجرایی هر یک از برنامه‌ها اشاره می‌کند و عواملی مانند میزان تمرکززدایی، توجه به اقتصاد رقابتی، شفافیت اجرایی، سنجش‌پذیری اهداف و ضمانت اجرایی برنامه‌ها را مقایسه می‌کند. کتاب تأکید دارد که جابه‌جایی دولت‌ها و تغییر رویکردهای سیاسی، تأثیر مستقیمی بر جهت‌گیری و محتوای برنامه‌های توسعه داشته و این تغییرات گاه موجب گسست در روند تکاملی برنامه‌ریزی شده‌اند. در نهایت، نویسنده نتیجه می‌گیرد که برنامه‌های توسعه در ایران بیش از آنکه بر پایهٔ یک نظم عقلایی و استراتژی کلان شکل گرفته باشند، متأثر از سلائق و منویات دولت‌های مستقر بوده‌اند. این موضوع، چالش‌هایی را در مسیر تحقق توسعهٔ پایدار و هدفمند ایجاد کرده است.

چرا باید کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم) را بخوانیم؟

این کتاب، تصویری روشن از فرازونشیب‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران ارائه و نشان می‌دهد که چگونه سیاست‌ها و رویکردهای دولت‌های مختلف بر سرنوشت برنامه‌های توسعه تأثیر گذاشته‌اند. مطالعهٔ این اثر به درک بهتر از موانع و چالش‌های توسعه در ایران کمک می‌کند و برای کسانی که به‌دنبال شناخت ریشه‌های ناکامی یا موفقیت برنامه‌های توسعه‌ای هستند، نکات ارزشمندی دارد؛ همچنین این کتاب با بررسی تطبیقی برنامه‌های مختلف، امکان مقایسه و ارزیابی سیاست‌های توسعه‌ای را فراهم و به مخاطب کمک می‌کند تا نقش دولت‌ها را در شکل‌دهی به آیندهٔ ایران بهتر درک کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حوزهٔ علوم اجتماعی، اقتصاد، مدیریت دولتی و سیاست‌گذاری عمومی مفید است؛ همچنین این اثر به مدیران، سیاست‌گذاران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و برنامه‌ریزی توسعه، پیشنهاد می‌شود. کسانی که دغدغهٔ تحلیل سیاست‌های کلان و تأثیر دولت‌ها بر توسعه را دارند، از این کتاب بهره خواهند برد.

درباره محمدرضا کارچی

«محمدرضا کارچی» زادهٔ سال ۱۳۵۹، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی و فرهنگی بوده است. کتاب‌های «تراژدی رشد و توسعه در ایران» و «نقش دولت‌ها در تکوین برنامه‌های توسعه (برنامهٔ اول تا پنجم)» نوشتهٔ این نویسنده است.

بخشی از کتاب نقش دولت ها در تکوین برنامه های توسعه (برنامه اول تا پنجم)

«بررسی نقش جابجایی دولت‌ها در تکوین برنامه‌های توسعه کشور که این کتاب به آن پرداخت، نشان می‌دهد برنامه‌ریزی توسعه به دلایل زیر از قدرت مستقر تأثیر پذیرفته است:

۱. ملهَم نبودن برنامه‌های توسعه از الگوی واحد: بررسی روندی برنامه‌های توسعه پنج‌ساله اول تا پنجم نشان می‌دهد که آنچه درونمایه این برنامه‌ها را شکل داده، بیشتر پارادایم‌های فکری حاکم بر فضای سیاسی مستقر بوده است. آن طور که در برنامه‌های اول و دوم، اولویت با مباحث رشد اقتصادی است. در این دوره، دولت ضمن استفاده از فرصتِ افزایش درآمدهای نفتی (ناشی از جنگ خلیج‌فارس) به استقراض از سازمان‌های بین‌المللی می‌پردازد تا بتواند ایده‌های خود را به ثمر برساند. اما از آنجا که اعطای وام‌های سازمان‌های بین‌المللی به ایران (مثل همه کشورهای وام‌گیرنده دیگر) مشروط به اصلاح ساختار اقتصادی (توسعه خصوصی‌سازی، کاهش یارانه‌ها و...) بوده است، از برنامه دوم به بحث خصوصی‌سازی اشاره می‌شود تا اینکه در برنامه چهارم، خصوصی‌سازی با استناد به اصل ۴۴ قانون اساسی به طور جدی وارد برنامه می‌شود.»