کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی

کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی (درآمدی به فلسفه پدیدارشناختی) با عنوان انگلیسی Krisis of European sciences and transcendental phenomenology، نوشته ادموند هوسرل و با ترجمه طالب جابری، اثری بنیادین در حوزه‌ی فلسفه‌ی معاصر و پدیدارشناسی است. این کتاب که گروه انتشاراتی ققنوس در سال ۱۴۰۴ آن را منتشر کرده است، آخرین و شاید مهم‌ترین اثر هوسرل به شمار می‌رود؛ اثری که به‌واسطه‌ی غنای مفاهیم و پیچیدگی ساختار، جایگاه ویژه‌ای در میان آثار فلسفی قرن بیستم دارد. کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی به بررسی بحران‌های بنیادین در علوم و تمدن اروپایی می‌پردازد و تلاش می‌کند با رویکرد پدیدارشناختی، راهی برای خروج از این بحران‌ها ارائه دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی اثر ادموند هوسرل

کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی، نوشته‌ی ادموند هوسرل، اثری فلسفی است که در سال‌های پایانی عمر نویسنده و در بستر تحولات فکری و اجتماعی اروپا نگاشته شده است. این کتاب نه‌تنها به بحران در علوم، بلکه به بحران در کل تمدن اروپایی می‌پردازد و آن را به‌مثابه بحرانی ریشه‌ای در معنای زندگی و عقلانیت بشر غربی تحلیل می‌کند. هوسرل در این اثر، با نگاهی انتقادی به تاریخ علم و فلسفه، به‌ویژه از عصر رنسانس تا دوران مدرن، سعی می‌کند نشان دهد که چگونه علوم، با دورشدن از مبانی زیست‌جهان و پیش‌فرض‌های بنیادین، دچار نوعی بیگانگی و بحران معنا شده‌اند.

ساختار کتاب شامل بخش‌هایی است که ابتدا به تبیین بحران علوم و سپس به ریشه‌های تاریخی و فلسفی آن می‌پردازند. ادموند هوسرل در این مسیر، مفاهیمی چون زیست‌جهان، ابژکتیویسم، سوبژکتیویسم استعلایی و نقش فلسفه به‌عنوان راهنمای تمدن را به تفصیل بررسی کرده است. کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی اثری ناتمام است که با گردآوری نوشته‌های پراکنده‌ی ادموند هوسرل توسط دیگران تکمیل شده و به‌ همین دلیل، ساختار آن گاه پیچیده و غیرخطی به نظر می‌رسد. بااین‌حال، این کتاب تصویری جامع از دغدغه‌های فلسفی هوسرل در مواجهه با بحران‌های مدرنیته ارائه می‌دهد.

خلاصه کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی

هوسرل در کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی، بحران علوم را نه صرفاً به‌عنوان مشکلی در روش یا دستاوردهای علمی، بلکه به‌مثابه بحرانی در معنای علم و جایگاه آن در زندگی بشر اروپایی تحلیل کرده است. او معتقد است که علوم مدرن، به‌ویژه علوم طبیعی و ریاضی، با تمرکز بر ابژکتیویته و واقع‌نگری، از مبانی زیست‌جهان و پیش‌فرض‌های بنیادین انسانی فاصله گرفته‌اند. این فاصله به‌تدریج موجب شده است که علمْ معنای خود را برای زندگی از دست بدهد و نتواند به پرسش‌های اساسی درباره‌ی معنای وجود، عقلانیت و آزادی انسان پاسخ دهد. هوسرل با بازخوانی تاریخ علم و فلسفه، به‌ویژه از عصر رنسانس و ظهور علم جدید، نشان می‌دهد که چگونه ایده‌ی فلسفه به‌عنوان علم عام و بنیادین، به‌تدریج جای خود را به علوم تخصصی و پوزیتیو داده است. این تغییر، به باور او، باعث شده است که علوم نتوانند به بحران‌های معنایی و وجودی بشر پاسخ دهند و در نهایت دچار بحران شوند.

در بخش‌های مختلف کتاب، هوسرل مفاهیمی چون زیست‌جهان (Lebenswelt) را به‌عنوان زمینه‌ی پیشاعلمی تجربه‌ی انسانی معرفی می‌کند و تأکید دارد که بازگشت به این زیست‌جهان شرط لازم برای بازیابی معنای علم و فلسفه است. او همچنین به تضاد میان ابژکتیویسم فیزیک‌باورانه و سوبژکتیویسم استعلایی می‌پردازد و نشان می‌دهد که تنها از طریق پدیدارشناسی استعلایی می‌توان این شکاف را پر کرد و به درکی اصیل از رابطه‌ی انسان و جهان دست یافت. در نهایت، هوسرل فلسفه را به‌عنوان راهی برای بازاندیشی در معنای عقلانیت و مسئولیت انسانی معرفی می‌کند و معتقد است که احیای فلسفه به‌مثابه علم بنیادین می‌تواند راهی برای خروج از بحران تمدن اروپایی باشد.

چرا باید کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی را بخوانیم؟

این کتاب با طرح پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی معنای علم، فلسفه و جایگاه انسان در جهان، فرصتی برای بازاندیشی در مبانی معرفت و تمدن فراهم می‌آورد. ویژگی شاخص کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی رویکرد انتقادی و ژرف‌نگر هوسرل به تاریخ علم و فلسفه است؛ او با تحلیل ریشه‌های بحران، نشان داده است که بازگشت به زیست‌جهان و توجه به پیش‌فرض‌های نادیده‌گرفته‌شده‌ی علوم، می‌تواند راهی برای بازیابی معنای عقلانیت و مسئولیت انسانی باشد. خواندن این کتاب به مخاطب کمک می‌کند تا نسبت خود با علم، فلسفه و جهان را از نو بسازد و به پرسش‌های اساسی درباره‌ی معنای زندگی و دانش بیندیشد.

خواندن کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان به فلسفه، پژوهشگران علوم انسانی، دانشجویان رشته‌های فلسفه و کسانی که دغدغه‌ی بحران معنا، عقلانیت و جایگاه علم در زندگی معاصر را دارند، پیشنهاد می‌شود.

درباره ادموند هوسرل

ادموند هوسرل در هشتم آوریل سال ۱۸۵۹ به دنیا آمد. او فیلسوف بزرگ آلمانی و از برجسته‌ترین چهره‌های سنت پدیدارشناسی و بنیان‌گذار آن به‌ شمار می‌رود. هوسرل در دانشگاه‌های گوتینگن و فرایبورگ به‌عنوان استاد فلسفه تدریس می‌کرد و همانند برتراند راسل در پی یافتن مبنایی ریاضی برای فلسفه بود. او برای رسیدن به این هدف از منطق فرانتس برنتانو بهره گرفت.

هوسرل در سال ۱۸۷۸ به برلین رفت و در سخنرانی‌های کارل وایرشتراس و لئوپولد کرونکر شرکت کرد. سپس در سال ۱۸۸۲ رساله‌ی دکتری خود را در زمینه‌ی ریاضیات محض با عنوان مقدمه‌ای بر نظریه‌ی محاسبه‌ی متغیرها زیر نظر لئوپولد کرونکر به پایان رساند. میان سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ در وین شاگرد فرانتس برنتانو بود و در کلاس‌های درس او شرکت می‌کرد.

هوسرل در سال ۱۸۹۱ نخستین کتاب خود را با نام فلسفه‌ی حساب: پژوهش‌های روان‌شناختی و منطقی منتشر کرد و آن را به استادش برنتانو تقدیم کرد. او در فاصله‌ی سال‌های ۱۸۹۰ تا ۱۹۰۰ با گوتلوب فرگه آشنا شد و انتقادهای فرگه از دیدگاه‌هایش در فلسفه‌ی حساب موجب دگرگونی اندیشه‌های او و نگارش اثر مهم پژوهش‌های منطقی در سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۱ شد.

در سال ۱۹۱۶ به دانشگاه فرایبورگ رفت و به‌جای هاینریش ریکرت صاحب کرسی فلسفه شد. در این دوران، ادیت اشتاین و مارتین هایدگر به‌عنوان دستیار با او همکاری داشتند. اثر مشهور تأملات دکارتی: مقدمه‌ای بر پدیدارشناسی بر پایه‌ی سخنرانی‌های او در دانشگاه سوربن پاریس و در تالار دکارت، در روزهای ۲۳ و ۲۵ فوریه‌ی سال ۱۹۲۹ نوشته شد.

اندیشه‌های هوسرل تأثیر عمیقی بر نسل‌های بعدی گذاشت. شاگردانی چون مارتین هایدگر، ماکس شلر، ادیت اشتاین، اویگن فینک، آلفرد شوتس، رومن اینگاردن و بعدها فیلسوفانی چون ژان‌ پل سارتر، موریس مرلو پونتی، امانوئل لویناس، پل ریکور و ژاک دریدا هریک به‌گونه‌ای راه او را ادامه دادند یا نقد کردند. تأثیر او حتی به منطق‌دانانی چون کورت گودل و رودلف کارناپ نیز رسید.

پدیدارشناسی هوسرل، که در آغاز به‌عنوان واکنشی علیه روان‌گرایی و تجربه‌گرایی شکل گرفت، بعدها به یکی از جریان‌های اصلی فلسفه‌ی قرن بیستم بدل شد و تأثیر آن تا به امروز در فلسفه، منطق، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و حتی الهیات و پدیدارشناسی دینی ادامه دارد.

ادموند هوسرل در ۲۷ آوریل سال ۱۹۳۸ در شهر فرایبورگ درگذشت.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

‏‫کتاب حاضر در سال ۱۳۸۸، با همین عنوان و با ترجمه‌ی غلامعباس جمالی توسط نشر گام نو منتشر شده است.‮‬‮‬

بخشی از کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی

«ما پیشاپیش به طور کلی به این مطلب نیز پی برده‌ایم که فلسفه‌ورزی انسانی و دستاوردهایش در کل وجود انسانی هرگز بر هدف‌های فرهنگی خصوصی، یا محدود به طرق دیگر، دلالت ندارد. بنابراین ما، در فلسفه‌ورزی خود، کارگزاران بشریت هستیم، و هرگز نمی‌توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم. مسئولیت کاملاً شخصی در قبال هستی راستینِ خاص ِ خودمان به مثابه فیلسوفان، از حیث فراخوانده بودنِ [و موظف بودنِ] درونی شخصی‌مان، همزمان مسئولیت در قبال هستی راستینِ بشریت را در بر می‌گیرد، هستی راستینی که تنها به مثابه هستی معطوف به یک غایت وجود دارد، و اگر اساسا بشود واقعیت پیدا کند، تنها به واسطه فلسفه می‌تواند واقعیت پیدا کند، به واسطه ما، اگر ما جدا فیلسوف باشیم. آیا در این‌جا ــ در این «اگرِ» اگزیستانسیال ــ [راهِ] گریزی هست؟ اگر واقعا نه، ما باید چه کنیم تا بتوانیم باور داشته باشیم، ما، مایی که باور داریم؛ مایی که نمی‌توانیم جدا به فلسفه‌ورزی تاکنونی خودمان، که می‌گذارد به فلسفه‌ها امیدوار باشیم اما نه به فلسفه، ادامه دهیم؟»