کتاب سوژه لاکانی

کتاب سوژه لاکانی (بین زبان و ژوئیسانس) با عنوان اصلی The Lacanian subject نوشتهٔ بروس فینک و ترجمهٔ محمدعلی جعفری است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. برخلاف دیدگاه غالب در میان بسیاری از پساساختارگرایان که دغدغهٔ واسازی و حذف مفهوم سوژهٔ انسانی را دارند، ژاک لاکان، روانکاو، اهمیت ویژه‌ای برای مفهوم سوبژکتیویته قائل است. او در پی فهم عمیق معنای سوژه بودن، چگونگی شکل‌گیری سوژه در فرد، عوامل ناکامی در این فرایند، و نقش روانکاو در ایجاد «رسوب سوبژکتیویته» است. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سوژه لاکانی

بروس فینک در کتاب سوژه لاکانی تلاش کرده است تا نگرشی نو به اندیشهٔ لاکان ارائه دهد؛ اندیشه‌ای که از سوی بسیاری به اشتباه، ایستا و محدود تلقی می‌شود. این در حالی است که جذابیت فراوان آثار لاکان دقیقاً در تغییرات مداوم، بازنگری‌ها و تحولات بنیادین دیدگاه‌های او نهفته است. فینک همچنین در این کتاب به تبیین دیدگاه خود دربارهٔ تعدادی از مفاهیم کلیدی لاکانی می‌پردازد و نظریه‌هایی را مطرح می‌کند که هم برای درمانگران و هم برای نظریه‌پردازان، سودمند و مؤثر واقع می‌شوند. فینک در این اثر، جنبه‌ای مغفول‌مانده از کار لاکان را به مخاطب معرفی می‌کند که در استقبال از نظریه او کمتر مورد توجه قرار گرفته است. او همچنین به شرح و تفصیل مفاهیم اساسی اندیشهٔ لاکان نظیر دیگری، ابژهٔ a، بیگانگی و جدایی، ساختار زبان‌گونه ناخودآگاه، استعارهٔ پدری، لذت (ژوئیسانس) و تفاوت جنسی می‌پردازد و بدین ترتیب، درکی عمیق از کار نظری و بالینی لاکان را فراهم می‌آورد. ژاک لاکان، پزشک، فیلسوف و روانکاو نامدار فرانسوی، در تاریخ ۱۳ آوریل ۱۹۰۱ متولد شد و در ۹ سپتامبر ۱۹۸۱ از دنیا رفت. شهرت او بیشتر به دلیل طرح ایده «بازگشت به فروید» و رساله‌اش در باب ساختارمندی ناخودآگاه همچون زبان است. لاکان یکی از چهره‌های تأثیرگذار بر جریان‌های فلسفی در فرانسه به شمار می‌رود. او علاوه بر زیگموند فروید، از اندیشه‌های زبان‌شناس ساختارگرا، فردینان دو سوسور، و قوم‌شناس ساختاری، کلود لوی-استروس نیز تاثیر پذیرفته بود. لاکان کوشید تا با بهره‌گیری از روش دیالکتیکی هگل و مبانی زبان‌شناسی فردینان دو سوسور، نظریات فروید را به گونه‌ای بازآفرینی کند که روانکاوی بتواند در تحلیل تمامی جوانب هستی انسانی نقش فعال و همکارانه ایفا نماید. او این هدف را به شکلی محقق ساخت که به طرز چشمگیری از مرزهای رشته تخصصی خود، یعنی روانکاوی، فراتر رفت و آن را با حوزه‌هایی چون سیاست، فلسفه، ادبیات، علم، مذهب و تقریباً تمامی دیگر رشته‌های علمی درآمیخت. به همین دلیل، آثار لاکان که عمدتاً به صورت مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها تدوین شده‌اند، به دشواری و پیچیدگی مشهورند و در آن‌ها از جناس‌های بغرنج و اشارات مبهم استفاده شده است. از جمله آثار مکتوب ژاک لاکان می‌توان به «لاکان در بودوآ» (بخشی از کتاب «Écrits») و «چهار مفهوم بنیادین روان‌کاوی» اشاره کرد.

چرا باید کتاب سوژه لاکانی را بخوانیم؟

خواندن کتابی درباره سوژه لاکانی از آن جهت اهمیت دارد که دیدگاهی عمیق و متفاوت نسبت به مفهوم هویت و فردیت ارائه می‌دهد؛ دیدگاهی که سوژه را نه موجودی مستقل و خودبنیاد، بلکه ساختاری برآمده از تعامل پیچیده زبان، ناخودآگاه و رابطه با دیگری می‌داند. این رویکرد به درک مفاهیم کلیدی اندیشه لاکان نظیر نظم‌های خیالی، نمادین و واقعی، ابژه a و پویایی‌های بیگانگی و جدایی کمک کرده و کاربردهای عملی در تحلیل مسائل روانکاوی، نقد ادبی، مطالعات فرهنگی و فهم پیچیدگی‌های روابط انسانی و ساختارهای قدرت ارائه می‌دهد. در نهایت، مطالعه سوژه لاکانی نه تنها ما را با یکی از مهم‌ترین متفکران قرن بیستم آشنا می‌سازد، بلکه پیش‌فرض‌های ما درباره خود و واقعیت را به چالش کشیده و درکی ظریف‌تر از ناپایداری و عدم تمامیت هویت انسانی به دست می‌دهد.

خواندن کتاب سوژه لاکانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

دانشجویان و پژوهشگران روانکاوی، دانشجویان و پژوهشگران فلسفه و افرادی که با آثار دیگر متفکران پساساختارگرا مانند فوکو و دریدا آشنایی دارند، مخاطبان این کتاب هستند. هر کسی که به درک عمیق‌تر مفهوم سوژه، تأثیر ناخودآگاه و زبان بر شکل‌گیری هویت، و کاربردهای این مفاهیم در حوزه‌های مختلف علوم انسانی علاقه‌مند باشد، می‌تواند از خواندن کتاب سوژه لاکانی بهره‌مند شود. با این حال، لازم به ذکر است که فهم نظریات لاکان نیازمند صبر، دقت و آمادگی برای مواجهه با مفاهیم انتزاعی و پیچیده است.

درباره بروس فینک

بروس فینک، روانکاو لاکانی آمریکایی و مترجم آثار ژاک لاکان است. او نویسنده کتاب‌های متعددی در زمینهٔ آرای لاکان و روانکاوی لاکانی است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «لاکان تا متن: خوانشی دقیق از اِکری»، «سوژه لاکانی: بین زبان و لذت» (۱۹۹۵)، «لاکان دربارهٔ عشق: کاوشی در سمینار هشتم لاکان» و «مقدمه‌ای بالینی بر روانکاوی لاکانی: نظریه و تکنیک» اشاره کرد. فینک پس از گذراندن برنامهٔ دانشجویان ممتاز و فارغ‌التحصیلی از دانشگاه کرنل در سال ۱۹۷۶، تحصیلات تکمیلی خود را در خارج از کشور، در دانشگاه پاریس ۸ به پایان رساند. از جمله اساتید فینک در پاریس ۸، فیلسوف برجسته آلن بدیو بود که بر پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد او در رشتهٔ فلسفه نظارت داشت. فینک در سال ۱۹۸۷ دکترای خود را در رشته روانکاوی با دفاع از رساله‌ای درباره آثار لاکان به پایان رساند. پس از فارغ‌التحصیلی، فینک در برنامهٔ آموزشی روانکاوی مدرسه «اکول دو لا کاز فرویدین»، یکی از مؤسسات انجمن روانکاوی فرانسه، پذیرفته شد. در زمان تحصیل در پاریس، فینک در سمینار «اُریانتاسیون لاکانیِن» که توسط ژاک-الن میلر، یکی از برجسته‌ترین مفسران لاکان و در آن زمان رئیس مدرسه «اکول دو لا کاز فرویدین» برگزار می‌شد، شرکت کرد. فینک نویسنده چندین کتاب و ده‌ها مقاله بررسی‌شده در زمینه لاکان و روش‌های بالینی لاکانی است و یکی از پرخواننده‌ترین تحلیلگران لاکانی در جهان انگلیسی‌زبان محسوب می‌شود. ترجمهٔ او از کتاب «اِکری» لاکان به‌عنوان نسخهٔ استاندارد شناخته می‌شود. علاوه بر ترجمهٔ چندین سمینار متاخر لاکان، او از سال ۱۹۸۶ آثار نظری و بالینی خود را در نزدیک به صد کنفرانس، مؤسسه روانکاوی و دانشگاه مختلف در ایالات متحده و خارج از کشور ارائه داده است.

فهرست کتاب سوژه لاکانی

بخش اول: ساختار: بيگانگی و ديگری

بروس فینک در این بخش از زبان و غيريّت، ماهيت تفكر ناخودآگاه، يا نيمه ديگر چگونه «فكر می‌كند»، كاركرد خلاق واژه و ساحت نمادين و ساحت واقعی پرداخته است.

بخش دوم: سوژه لاكانی

در این بخش نویسنده از چیستی سوژهٔ لاكانی، سوژه و ميل ديگری و استعاره و رسوب سوبژكتيويته در اندیشهٔ لاکان سخن گفته است.

بخش سوم: ابژه لاكانی: عشق، ميل، ژوئيسانس

این بخش به ابژه (a) و علت ميل اختصاص دارد. نویسنده در این بخش جملهٔ «چيزی به نام رابطهٔ جنسی وجود ندارد» را واکاوی کرده است. 

بخش چهارم: وضعيت گفتمان روانكاوانه

بخش چهارم این کتاب به چهار گفتمان و ارتباط میان روانكاوی و علم پرداخته است.

در ادامه نیز پسگفتاری از نویسنده را خواهید خواند. دو پیوست با عنوان‌های «زبان ناخودآگاه» و «تعقيب علت» نیز در بخش پسگفتار کتاب وجود دارد. در پایان کتاب نیز واژه‌نامهٔ نمادهای لاكانی، كتاب‌شناسی و واژه‌نامهٔ انگليسی به فارسی قرار گرفته است.

بخشی از کتاب سوژه لاکانی

«كودك مثل كَنِه به آنچه در سخنان والدش نامفهوم است می‌چسبد. او به آن چيز خاص در فاصله بين كلمات والد علاقه نشان می‌دهد. كودك تلاش می‌كند بين خطوط را بخواند تا از چراها رمز بگشايد: مادر فلان حرف را می‌زند، اما چرا آن را به من می‌گويد؟ از من چه می‌خواهد؟ او كلاً چه می‌خواهد؟ از نظر لاكان، چراهای بی‌پايان كودكان نشانه كنجكاوی سيری‌ناپذير آن‌ها در فهم ساز و كار امور نيست، بلكه در عوض نشانه دغدغه آن‌هاست در اين باره كه كجا جفت و جور می‌شوند، چه مرتبه‌ای دارند و اهميت آن‌ها نزد والدينشان چقدر است. آن‌ها مشتاق‌اند تا جايی (برای خود) دست و پا كنند، می‌كوشند ابژه ميل والدين خود باشند ــ «فضای» بين خطوط را كه ميل در آن‌جا رخ نشان می‌دهد اشغال كنند، كلمات در تلاش برای بيان ميل به كار گرفته می‌شوند، اما به قدر كفايت از عهده برنمی‌آيند.

به نظر لاكان فقدان و ميل هم‌گستره‌اند. كودك تلاش می‌كند كليتفقدان مادر، كل فضای ميل او، را پُر كند؛ او می‌خواهد همه‌چيزِ مادر باشد. كودكان رسالت كاوش در موضع ميل مادر، همسو شدن با هر آرزو و هوس او را بر عهده می‌گيرند. آن‌ها كمربسته خدمت او هستند، ميل او تقاضای آن‌هاست. ميل آن‌ها در تبعيت كامل از ميل او زاده می‌شود؛ لاكان بارها تكرار می‌كند: «Le désir de lhomme, cest le désir de .lAutre» اگر حرف de دوم را برای يك لحظه اضافه فاعلی بگيريم (Écrits, p. ۳۱۲)، اين جمله به اَشكال زير ترجمه می‌شود: «ميل انسان ميل ديگری است»، «ميل انسان مشابه ميل ديگری است» و «انسان به آنچه ميل ديگری است ميل دارد»، تمام اين ترجمه‌ها بخشی از معنا را افاده می‌كنند. زيرا انسان نه‌فقط به آنچه ميل ديگری است بلكه به همان شيوه او ميل دارد؛ به عبارت ديگر، ميل او دقيقا ساختاری مشابه ميل ديگری دارد. انسان می‌آموزد به منزله يك شخص ديگر ميل داشته باشد، گويی كه او خود يك شخص ديگر است»