کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین

کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین (چقدر عجیب است که جهان باید وجود داشته باشد) نوشتهٔ طالب جابری است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی در باب آرای زبان‌شناسی ویتگنشتاین.

درباره کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین

لودویگ ویتگنشتاین متفکری است که نامش را معمولاً در میان بنیادگذاران فلسفهٔ تحلیلی ذکر می‌کنند، فیلسوفی که به پرورش نظریه‌هایی دربارهٔ زبان مشهور است و شاخه‌های مختلف فلسفه زبان معاصر خود را مدیون او می‌دانند، کسی که زمینهٔ عمده مطالعات او ریاضیات و منطق و استادان اصلی او برتراند راسل و گوتلوب فرگه بودند. طالب جابری در کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین بیان کرده است که بسیاری از پژوهشگران فلسفه به سخن گفتن از جایگاه حیرت نزد ویتگنشتاین علاقه چندانی ندارند، آن را موضوعی فرعی در نوشته‌های او می‌دانند و ایت موضوع را به روحیات خاص او نسبت می‌دهند. به عقیدهٔ این پژوهشگران موضوع حیرت با آرای فلسفی ویتگنشتاین پیوندی ندارد. حال اگر کسی بخواهد این موضوع را سرچشمه راه و روش فلسفی ویتگنشتاین قلمداد کند و تفکر او را از منظر تجربه حیرت بنگرد، به‌یقین بسیاری برآشفته خواهند شد، اما حقیقت آن است که کلام خود ویتگنشتاین چیز دیگری می‌گوید. «ویلیام بارت» در کتاب «توهم تکنیک» بیان کرده است که تجربه‌ای که در فقرهٔ مشهور ۶.۴۴ رسالهٔ «منطقی‌ ـ فلسفی» چنین می‌گوید: «آنچه رازآمیز است این نیست که جهان چگونه است، بلکه این است که جهان هست». به عقیدهٔ نویسنده این مسئله در تمام عمر ویتگنشتاین برای او اهمیت داشته است. طالب جابری در کتاب حاضر تلاش کرده تا ــ حتی با فرض همدلی با سخن فیلسوف ــ هیچ اندیشه‌ای به ویتگنشتاین تحمیل نشود. او تلاش کرده تا به مخاطب خود بگوید که وجودْ حیرت‌انگیز است و این حیرت از مرزهای زبان می‌گذرد و باید بگذرد، اما راه رسیدن به مقصود چندان ساده نیست. آیا می‌توان تجربه‌ای را بیان کرد که خود ویتگنشتاین بارها آن را بیان‌ناپذیر دانسته است؟ کتاب «جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین» را بخوانید تا بدانید.

خواندن کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزه‌های فسلفه و زبان‌شناسی و علاقه‌مندان به مطالعهٔ آرای ویتگنشتاین پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جهان و زبان در اندیشه ویتگنشتاین

«اکنون بازی گل یا پوچ را در نظر بگیرید. شما حدس می‌زنید گل در دست چپ حریف است. او دستش را باز می‌کند و شما از این‌که گل آن‌جا نیست شگفت‌زده می‌شوید زیرا پنداشته‌اید حرکات دستِ او را به‌دقت دنبال کرده‌اید. اگر گل در دست راست او نیز نباشد بیشتر تعجب می‌کنید، زیرا اطمینان دارید که بازی با وجود یک گل آغاز شده است و بنابراین حتماً حقه‌ای در کار است و باز هم شگفت‌زده می‌شوید که متوجه حقه به کار رفته نشده‌اید. اگر به جای گل چیزی دیگر در دست حریف بیابید، به‌یقین شگفت‌زده می‌شوید و مهارت حریف را تحسین می‌کنید. شاید بیشترین شگفتی شما زمانی باشد که به جای گل شی‌ء بسیار عجیب و غریبی در دست حریف پیدا کنید. فقط در این صورت موضوع شگفتی شما خود شی‌ء است، شیئی که فقط بخشی از یک بازی را تشکیل می‌دهد. در حالت‌های قبل صرفا خود بازی برای شما مهم بود نه شیئی که بازی با آن انجام می‌گرفت. بنابراین فقط در شرایطی خاص چیستی گل برای شما اهمیت پیدا می‌کند. حیرت از وجود به هیچ‌یک از این موارد شگفتی شبیه نیست. اگر کسی از وجود گل حیرت کند نمی‌تواند وارد بازی گل یا پوچ شود. اگر او بگوید «یک گل در دستت هست»، حریف خواهد گفت «بله که هست» و بازی را آغاز می‌کند. «یک گل هست» شرط بازی است و جای تعجب ندارد. اما اگر شما باز هم تکرار کنید «یک گل هست»، و آن را نه به مثابه واقعیتی مبنایی برای یک بازی بلکه به مثابه تجربه وجود بر زبان آورید، در این صورت شما بیرون از بازی قرار دارید زیرا این گزاره در این بازی جایی ندارد. به تعبیر ویتگنشتاین، شما گل را به مثابه یک جهان و به عنوان تمام آنچه هست تجربه کرده‌اید و همه جهان پیرامون آن و همه بازی‌هایی را که آن گل بخشی از آن‌هاست کنار گذاشته‌اید. «گل هست و هیچ نیست.» «وجود گل» واقعیتی در جهان یا از جهان نیست که بتوان با یک گزاره آن را تصویر کرد، بلکه کل جهان است، کل وجود است در مقابل عدم. رساله را به یاد آوریم: جهان تمامیت امور واقع است اما خود یک امر واقع نیست؛ متناظر با آن، زبان تمامیت گزاره‌هایی است که امور واقع را تصویر می‌کنند اما خودِ زبان یک گزاره نیست. اگر یک شی‌ء را در تجربه‌ای بنیادین به مثابه کل جهان بنگریم، این شی‌ء دیگر یک واقعیت در میان دیگر واقعیت‌ها نیست، بنابراین بیان آن نیز با یک گزاره ممکن نخواهد بود. «سیب هست»، نه در مقام یک گزاره از میان دیگر گزاره‌های زبان بلکه در مقام کل زبان، بیانگر معجزه وجود سیب است.»