کتاب گوتلوب فرگه

کتاب گوتلوب فرگه با عنوان اصلی «Gottlob Frege» نوشتهٔ هانس دی. اسلوگا و ترجمهٔ طالب جابری است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ علم فلسفه و منطق قرار می‌گیرد، در باب آرای یکی از چهره‌های برجسته در تاریخ منطق و فلسفه است. این اثر شرحی تاریخی از ریشه‌ها و سرچشمه‌های آرای «گوتلوب فرگه» و ساختار کلی اندیشهٔ او ارائه کرده و درک جامعی از فرگه، پدر منطق کلاسیک و فلسفۀ تحلیلی به شما ارائه می‌دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب گوتلوب فرگه اثر هانس دی. اسلوگا

کتاب «گوتلوب فرگه» که نخستین‌بار در سال ۱۹۹۹ میلادی و در ایران در سال ۱۴۰۳ منتشر شده، شما را با «گوتلوب فرگه» (Gottlob Frege) یکی از چهره‌های برجسته در تاریخ منطق و فلسفه آشنا می‌کند؛ فردی که می‌توان او را بنیان‌گذار فلسفهٔ تحلیلی دانست. «هانس دی. اسلوگا» خواسته شرحی تاریخی از ریشه‌ها و سرچشمه‌های آرای او و ساختار کلی اندیشه‌اش ارائه دهد. به‌عقیدهٔ این نویسنده رویکردِ غیرتاریخیِ فلسفهٔ تحلیلی سبب شده این مکتب نتواند جایگاه حقیقی گوتلوب فرگه در این سنت را تشخیص دهد. اسلوگا پس از بحثی تاریخی می‌کوشد مهم‌ترین بینش‌های فرگه را درمورد منطق و زبان منطقی، احکام و ساختارشان، تابع و شناسه، اعیان منطقی، معنا و دلالت و موضوعات دیگر بر اساس نوشته‌های گوناگون او توضیح دهد. کتاب حاضر در مقایسه با دیگر شرح‌هایی که بر فلسفهٔ گوتلوب فرگه نوشته شده و به‌ویژه از نظر تاریخی، ریشه‌های آشکار و نهان اندیشه‌های فرگه را بررسی کرده است. اشاره به فیلسوفان و دانشمندان متعدد آلمانی در قرن ۱۹ میلادی و تنوع مکاتب فکری و پرسش‌هایی که در آن دوران مطرح شد، می‌تواند این اثر را برای مخاطبش جذاب کند. بخش تاریخی یک‌سوم اول کتاب می‌تواند برای پژوهشگران فلسفه، علاقه‌مندان به فلسفهٔ تحلیلی و آرای گوتلوب فرگه سودمند باشد.

درآمد این کتاب در باب فلسفهٔ تحلیلی، خصلت غیرتاریخیِ فلسفهٔ تحلیلی و اینکه فلسفهٔ تحلیلی چگونه تاریخ خود را غلط تفسیر می‌کند، سخن گفته است؛ همچنین این بخش دو تعبیر فلسفی از زبان را ارائه کرده است. فصل اول با عنوان «پرسش از فلسفه» به سه مرحلهٔ فلسفه در قرن ۱۹ میلادی، منطق در فلسفهٔ آلمانی، پیروزی ایدئالیسم، فلسفه در گذار، ظهور طبیعت‌گرایی، طبیعت‌گرایی زبانی گروپه، روان‌شناسی‌گرایی فیزیولوژیکی چولبه و افول طبیعت‌گرایی پرداخته است. فصل دوم با عنوان «بازسازی فلسفی» در باب جنبش‌های تازهٔ فلسفهٔ اواخر قرن ۱۹، علایق بنیادین فرگه، نوشته‌های او پیش از مفهوم‌نگاشت، ترندلنبورگ و ایدهٔ یک زبان منطقی، تعبیر لوتسه از یک منطق محض، تأثیر لایبنیتس و کانت بر اندیشهٔ فرگه و نیز صورت‌گرایی منطقی به‌مثابهٔ ریشهٔ سنت تحلیلی سخن گفته است. فصل سوم با عنوان «زبان اندیشهٔ محض»، فصل چهارم با نام «در جست‌وجوی اعیان منطقی»، فصل پنجم با عنوان «تحلیل دلالت» و فصل ششم و پایانی با عنوان «پایان منطق‌گرایی» به موضوعاتی مانند تصور فرگه از مفهوم‌نگاشت، نمادپردازی منطقی و زبان، مفهومِ منطقیِ تابع نزد فرگه، تقدم احکام بر مفاهیم، قانون‌های منطقی به‌مثابهٔ قانون‌هایی عام، قانون‌های منطقی به‌مثابهٔ قانون‌های صدق، تلقیِ لوتسه‌ایِ فرگه از عینیت، بسط دیدگاه‌های فرگه در دههٔ ۱۸۹۰، نسبت میان یک نظریه و مفاهیم مقوم آن، تناقض راسل و مبانی جدید پرداخته‌اند.

خلاصه کتاب گوتلوب فرگه

کتاب با زندگی‌نامه‌ای از فرگه آغاز می‌شود که سال‌های نخستین زندگی او، تحصیلاتش و عواملی را که منجر به شکل‌گیری ایده‌هایش شدند، در بر می گیرد. پس از این نویسنده به کتاب «مبانی حساب»، یکی از مهم‌ترین آثار فرگه پرداخته است. «هانس دی. اسلوگا» تلاش فرگه برای استخراج اصول حساب را از بدیهیات کاملاً منطقی، پروژه‌ای که به‌عنوان منطق‌گرایی شناخته می‌شود، بررسی کرده است. او استدلال‌های فرگه برای اثبات این نظریه و چالش‌هایی را که با آن روبه‌رو بود، بررسی می‌کند؛ از جمله کشف ناسازگاری‌ها در سیستمش توسط برتراند راسل. نمادگذاری مفهومی و منطق محمولی. اسلوگا توضیح داده است که چگونه سیستم فرگه اساس منطق محمولی مدرن را پایه‌گذاری کرد و از چه جهاتی منطق او با منطق سنتی ارسطویی تفاوت داشت. پس از این فلسفۀ زبان فرگه مورد بحث قرار گرفته و نویسنده نظریه‌های فرگه درمورد معنا، ارجاع و حس را شرح داده است؛ آنچه تأثیر عمیقی بر فیلسوفان بعدی مانند برتراند راسل و لودویگ ویتگنشتاین داشته است. این کتاب با ارزیابی تأثیر فرگه در زمینه‌های مختلف از جمله ریاضیات، منطق و فلسفه به پایان می‌رسد. اسلوگا تأثیر پایدار ایده‌های فرگه بر بحث‌های فلسفی معاصر را برجسته و از میراث او قدردانی کرده است.

چرا باید کتاب گوتلوب فرگه را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر درک جامعی از آرای پدر منطق کلاسیک و فلسفۀ تحلیلی به شما ارائه می‌دهد.

کتاب گوتلوب فرگه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به پژوهشگران فلسفه، علاقه‌مندان به فلسفهٔ تحلیلی و آرای «گوتلوب فرگه» پیشنهاد می‌کنیم.

درباره هانس دی. اسلوگا

هانس دی. اسلوگا (Hans D. Sluga) در ۲۴ آوریل ۱۹۳۷ به دنیا آمد. او یک فیلسوف آلمانی است که بیشتر دوران حرفه‌ای خود را به‌عنوان استاد فلسفه در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی گذراند. درمورد موضوعاتی در تاریخ فلسفهٔ تحلیلی، تاریخ فلسفهٔ قاره‌ای، نظریهٔ سیاسی، فلسفهٔ باستان در یونان و چین مطالبی نوشته است. او به‌ویژه تحت‌تأثیر افکار «گوتلوب فرگه»، «لودویگ ویتگنشتاین»، «مارتین هایدگر»، «فردریش نیچه» و «میشل فوکو» بوده است. در دانشگاه بن و دانشگاه مونیخ تحصیل کرد و مدرک BPhil را از آکسفورد گرفت. او به بررسی دقیق زندگی، آثار و آرای فلسفی «گوتلوب فرگه»، ریاضی‌دان و منطق‌دان و فیلسوف آلمانی پرداخته است. حاصل این بررسی کتابی به نام «گوتلوب فرگه» است. این کتاب درک جامعی از فرگه، پدر منطق کلاسیک و فلسفۀ تحلیلی به شما ارائه می‌دهد.

بخشی از کتاب گوتلوب فرگه

«گرایش ریاضی‌دانان به بررسی دلالت اصطلاحات ابتدایی به‌صورت مجزا بیانگر ناکامی ژرف‌تری است. آن‌ها به این نکته التفات ندارند که ریاضیات در واقع یک نظام را می‌سازد. در ریاضیات اثبات تعداد بیشتری از نظریه‌ها یا بیان تعداد بیشتری از گزاره‌های صادق کافی نیست. آنچه مهم‌تر است نشان دادن چگونگی ارتباط نظریه‌ها و مفاهیم است. فرگه در رسالهٔ «منطق در ریاضیات» می‌نویسد:

هر علمی تنها در یک نظام کامل می‌شود. هرگز نمی‌توان نیاز به یک نظام را کنار گذاشت. حصول وضوح و نظم تنها به‌واسطهٔ یک نظام ممکن است. از یک سو، ریاضیات بهتر از هر علم دیگری می‌تواند محتوای خود را کنترل و بر روی آن کار کند تا به شفافیت کامل برسد؛ اما، از سوی دیگر، در صورت سر باز زدن از ساختن یک نظام هیچ علمی ساده‌تر از ریاضیات راه خود را در چنین مِه غلیظی گم نمی‌کند.

دلالت یک اصطلاح ریاضی مجموعه‌ای از تصورها و تداعی‌ها نیست که ما ممکن است آن‌ها را در ذهن خود به آن پیوند بزنیم. دلالت یک اصطلاح نقشی است که در نظریهٔ ریاضی دارد. به همین ترتیب، دلالت‌های گزاره‌های ریاضی اندیشه‌هایی نیست که آن دلالت‌ها ممکن است به ذهن متبادر کنند، بلکه دلالت آن‌ها جایگاهی است که در نظام ریاضی دارند. اقلیدس به این نکته پی برده بود، آنگاه که به اصل‌موضوعی کردن هندسه دست زد. هدف تحلیل منطقی ادامهٔ کاری است که اقلیدس آغازگر آن بود. تنها با ایضاح آنچه معمولاً مفروض انگاشته می‌شود، می‌توان زنجیره‌های استنتاج را از حقایق ابتدایی تا نظریه‌های پیچیده‌تر دنبال کرد. تنها در این صورت می‌توان اصطلاحات ابتدایی را به شیوه‌ای کاربردی و رضایت‌بخش تعریف کرد.

اگر کسی بپرسد ارزش شناخت ریاضی در کجا نهفته است، باید چنین پاسخ داد که بیش از آن‌که در چیز شناخته‌شده نهفته باشد در چگونگی شناخت آن نهفته است، بیش از موضوع در وسعتِ روشناییِ آن و پرتویی نهفته است که بر شبکهٔ منطقی می‌افکند.»