کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران

کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران نوشتهٔ سهراب یزدانی است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این کتاب به نقاط قوت و ضعف روایت احمد کسروی از مشروطه و تأثیراتی که این روایت بر تاریخ‌نگاری ایران داشته، می‌پردازد.

درباره کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران

«سید احمد حکم‌آبادی» که بعدها نام خانوادگی «کَسرَوی» را برگزید، در ۸ مهر ۱۲۶۹ به دنیا آمد. او تاریخ‌نگار، زبان‌شناس، پژوهشگر، حقوق‌دان و اندیشمند ایرانی و استاد ملی‌گرای رشتهٔ حقوق در دانشگاه تهران و وکیل دعاوی در تهران بود. کسروی در حوزه‌های گوناگونی همچون تاریخ، زبان‌شناسی، ادبیات، علوم دینی، روزنامه‌نگاری، وکالت، قضاوت و سیاست فعالیت داشت و بنیان‌گذار جنبشی سیاسی - اجتماعی با هدف ساختن یک «هویت ایرانی سکولار» در جامعهٔ ایران و موسوم به جنبش «پاک‌دینی» بود که در دوره‌ای از حکومت پهلوی شکل گرفت. احمد کسروی می‌کوشید با واپس‌ماندگی فکری و علمی مبارزه کند. او خواستار روشنگری در همهٔ ابعاد زندگانی بود و از آنچه اوضاع زندگی، خرافه‌گرایی و آداب اجتماعی مردم ایران می‌دانست، انتقاد می‌کرد. آثار احمد کسروی بالغ بر ۷۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی و عربی است. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به دو مجموعه کتاب «تاریخ مشروطهٔ ایران» و «تاریخ هجده‌سالهٔ آذربایجان» اشاره کرد که از مهم‌ترین آثار مربوط به تاریخ جنبش مشروطه‌خواهی ایران هستند و تا به امروز مراجع اصلی محققان دربارهٔ جنبش مشروطیت ایران بوده‌اند. کتاب «آذری یا زبان باستان آذربایجان» نیز اثر او است. احمد کسروی در ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ و در ۵۵سالگی، در اتاق بازپرسی ساختمان کاخ دادگستری تهران به‌ضرب گلوله و ۲۷ ضربه چاقو به‌وسیلهٔ افراد گروه فدائیان اسلام ترور شد.

سهراب یزدانی در کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران، ابتدا به شرح زندگی احمد کسروی می‌پردازد؛ سپس تحصیلات کسروی، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی او و تأثیراتی که بر او گذاشته شده و همچنین اندیشه‌های کسروی در زمینه‌های مختلفی مانند تاریخ، زبان، دین و سیاست را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. طبق آنچه سهراب یزدانی در این اثر نوشته است، روایت احمد کسروی از مشروطه به گفتمان غالب در تاریخ‌نگاری ایران تبدیل شده است. نویسنده در بخش‌های پایانی کتاب، به نقدهایی که به روایت کسروی از مشروطه وارد شده، پرداخته است.

خواندن کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و تاریخ جنبش‌های مشروطه‌خواهی و دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی و تاریخ پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب کسروی و تاریخ مشروطه ایران

«کسروی بر تأثیر بیدارگرانه آن عوامل پافشاری نمی‌کند. شاید به‌ضعف تحلیل خود در ریشه‌یابی مشروطیت واقف است. منتها آن بینش را ندارد که زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی مشروطیت را مشخّص سازد. برای آنکه کمبود دانش کسروی را، در این مورد خاصّ، نشان دهیم، به‌همان عامل اوّل باز می‌گردیم که گفتیم وی با اشاره‌ای کوتاه از آن می‌گذرد. تشخیص او تا این حدّ درست است که برخورد سرنوشت‌ساز ایران با اروپا در مقطعی رخ داد که ایران بس ناتوان و اروپا بسیار نیرومند بود. در این‌جا دو سؤال پیش می‌آید: اوّل علل آن ضعف و این نیرو چه بود؟ دوم برخورد با اروپا چرا و چگونه به انقلاب مشروطیت منجر شد؟ کسروی در پاسخ سؤال نخست می‌گوید که پس از کشته شدن نادر، و به‌خصوص پس از سرنگونی خاندان زند، ایران رو به ضعف گذاشت. امّا سؤال دوم را بی‌پاسخ می‌گذارد. در این مهم تردیدی نیست که پس از نادرشاه تمرکز قدرت در ایران از بین رفت. در پی مرگ کریم‌خان، نبردهای مداوم خانگی زندیان را ضعیف کرد. سپس جنگهای جانشینی بین زند و قاجار کشور را چند سال در ورطه آشوب و ناامنی فرو برد. شاهان قاجار هنوز به‌خود نیامده بودند که با رقابت و فزون‌طلبی کشورهای نیرومند روسیه و انگلیس در کنار مرزها و درون سرزمین خود روبه‌رو شدند. این آگاهیهای تاریخی درست‌اند، امّا جامع نیستند. نیرو گرفتن ایران در زمان نادر پدیده‌ای بی‌دوام بود. ایران، نسبت به ایام پرهرج‌ومرج اواخر صفویه و دوران حمله و حکومت افغانها، قدرتمند می‌نمود. امّا بنیانهای اقتصادی و اجتماعی کشور در همان عهد صفویان رو به ضعف گذاشته بود. حوادث مهمّی چون سقوط صفویان، جنگهای پیاپی داخلی، ورود نیروهای روس و عثمانی به مناطق شمالی و غربی ایران، علاوه بر آثار و نتایج مهلک سیاسی و اجتماعی، منابع اقتصادی را منهدم کرده بود. لشکرکشیهای پیاپی نادرشاه فشاری طاقت‌فرسا بر عامّه مردم آورد و اقتصاد کشور را بیش از گذشته به‌زوال کشاند. گفته می‌شود که در اوایل قرن نوزدهم میلادی، اقتصاد ایران وضعیتی عقب‌مانده‌تر از ابتدای قرن هفدهم داشت.»