کتاب سلاخ خانه شماره پنج

کتاب سلاخ خانه شماره پنج نوشتهٔ کورت ونه گوت جونیر و ترجمهٔ ع.ا. بهرامی است و نشر روشنگران و مطالعات زنان آن را منتشر کرده است. نام دیگر این رمان جنگ صلیبی کودکان یا رقص اجباری با مرگ است. ونه گات از بمباران وحشتناک درسدن در جنگ جهانی دوم جان سالم به در برد تا زنده بماند و روایت آن را در قالب داستانی علمی‌تخیلی و به شکل کمدی تلخ بنویسد. قهرمان این داستان بیلی پیل گریم است که می‌تواند در زمان سفر کند و آینده و گذشته را ببیند. او با ساکنان سیارهٔ ترالفامادور در ارتباط است که پی به معنی زندگی برده‌اند. با بیلی به جنگ جهانی دوم می‌رویم و از وقایع وحشتناک جنگ مطلع می‌شویم. 

درباره کتاب سلاخ خانه شماره پنج

کورت ونه گات جونیور از داستان‌نویسان نوآور آمریکاست. او در قالب‌های داستان‌نویسی معاصر، ابتکارها و بدایع فراوانی خلق کرده و توانسته است واقعیت و خیال را طوری درهم آمیزد که برای خوانندگان زیادی بسیار گیراست. ونه گات خود تقریبا همیشه از شخصیت‌های داستان‌های خویش است، آمیزه‌ای از آدمی شاد و برون‌گرا و موجودی گوشه‌نشین و درخودفرورفته که در خلال حوادث داستان‌ها، خویشتن خویش را می‌کاود و در پی پالایش و والایش روان خود است و در چیزها به دیدهٔ شک می‌نگرد و هوس‌های زودگذر دارد و با این همه، از خود گریزان و روگردان است و وجود شخصی و خصوصی خویش را پشت نقاب شخصیت‌پردازی و طنز و سایر تکنیک‌ها و شگردهای داستان‌نویسی پنهان می‌کند.

در کتاب سلاخ خانه شماره پنج بیشتر آنچه بر سر بیلی پیل گریم شخصیت اصلی رمان که اسیر و زندانی آلمانی‌هاست می‌آید، درواقع بر سر خود ونه گات هم آمده است. درواقع این کتابْ خاطرات ونه گات است که با داستانی تخیلی درهم می‌آمیزد.

سلاخ خانه شماره پنج فصل‌های کوتاهی دارد، پاراگراف‌ها و جمله‌بندی‌های جدا از هم که ترکیب آن‌ها ساختمانی بدیع و یکپارچه می‌آفریند و معنایی کلی را القا می‌کند. در این کتاب زمان‌ها درهم آمیخته‌اند و پایان ماجرا را ما در اول رمان درمی‌یابیم. اما در میان این دو نقطه، از جملگی رخدادهای زندگی قهرمانان آگاه می‌شویم. وقایع زندگی قهرمان اول، یک‌خطی و مستقیم نیست و همین به دوربودن توالی زمانی، نمایانگر این واقعیت است که او فقط یک موجود شناخته‌شده و معمولی نیست که تحولات مختلفی را از سر می‌گذراند؛ بلکه معجونی از چیزهای گوناگون و زمان‌های گوناگون است. جنگ و فجایع جنگ هم به صورت استعاره‌ای مهم‌تری از سرگردانی و وحشت بشری ارائه می‌شود.

ونه گات در این کتاب ماجرا را از زاویهٔ دید چندگانه روایت می‌کند. قصهٔ او تنها تاکید بر تجربهٔ شخصی خویش به‌ویژه در بمباران شهر درسدن نیست. او می‌خواهد معنای نمادین درسدن را به همهٔ بشریت تعمیم دهد. از این رو، علاوه بر زاویهٔ دید اول شخص (راوی-قهرمان اول) که یقینا میدان دید و معنای رمان را به‌نوعی خاطره شخصی محدود می‌کند، از زاویهٔ دید سوم شخص و راوی دانای کل نیز برای توصیف و تحلیل وقایع اجتماعی و وضع و موقعیت بشری سود می‌جوید. او درسدن را با وقایع مرگبار دیگری مثل هیروشیما و حتی با مرگ‌های شخصی دیگر پیوند می‌زند و به آن‌ها بعد جهانی می‌بخشد.

ع.ا. بهرامی بهترین ترجمه را از این کتاب انجام داده است.

خواندن کتاب سلاخ خانه شماره پنج را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران رمان‌های ضد جنگ با بن‌مایهٔ علمی‌تخیلی و کمدی تلخ پیشنهاد می‌کنیم. اگر از خواندن داستان‌هایی مثل مغازه خودکشی (ژان تولی)، عامه‌پسند (چارلز بوکفسکی) و تبصره ۲۲ (جوزف هلر) لذت بردید، این رمان را نیز دوست خواهید داشت.

درباره کورت ونه گات جونیور

ونه گات در ۱۱ نوامبر ۱۹۲۲ در شهر ایندیانا پولیس در دوران بحران اقتصادی به دنیا آمده است، اما در آثار خود همواره از ایام کودکی شاد و پرنشاطش سخن می‌گوید؛ ایامی که برنامه‌های کمدی رادیو و سینما به‌ویژه برنامه‌های کمدین هنرمند «جک بنی» و آن زوج معروف «لورل و هاردی» بر او تاثیری ماندگاری به جای گذارد.

ونه گات نخستین تجربیات نویسندگی خود را با کار در نشریهٔ ‌دبیرستان آغاز کرد و در دانشگاه کرنل که در آن بیوشیمی می‌خواند ادامه داد. پدرش معمار بود و می‌خواست فرزندش نیز در یکی از رشته‌های علوم تحصیل کند.

در ماه مارس ۱۹۴۳ به خدمت نظام رفت و حدود یک سال بعد که با تمهیداتی مرخصی گرفت تا در روز مادر به دیدن مادرش برود مادر شب قبلش بدرود حیات گفته بود و همین خود ضربه‌ای روحی بر او وارد کرد.

در ماه دسامبر سال ۱۹۴۴ در جبههٔ جنگ اسیر نازی‌ها شد و در انباری زیرزمینی که محل نگهداری لاشه‌های گوشت بود زندانی شد. در همان هنگام، متفقین شهر درسدن را بمباران کردند و در این بمباران ۱۳۴هزار تن جان خود را از دست دادند. بعد از این حملهٔ وحشتناک، زندانیانی را که جان سالم به در برده بودند مامور کردند تا اجساد کشته‌شدگان را از زیر آوارها بیرون بکشند. ونه گات جزئیات این واقعه را بعدها به نحوی زنده و موثر در سلاخ خانه شماره پنج توصیف کند.

بعد از جنگ در موسسه‌های مختلفی کار کرد اما بعد همهٔ اوقات خود را وقف نوشتن کرد. بسیاری از داستان‌های او به دلیل دلبستگی‌اش به مسائل علمی، آمیزه‌ای از تجربیات روزمره و گزارش‌ها و پیش‌بینی‌ها و آینده‌نگری‌های علمی است و از این رو، او را از نویسندگان برجستهٔ داستان‌های علمی و تخیلی به شمار آورده‌اند.

جان‌مایهٔ اصلی آثار ونه گات، به‌ویژه در داستان‌های کوتاهش، حمایت از ارزش‌های سنتی طبقهٔ متوسط است. به‌کارگیری شگردهای ذهنی و فانتزی و نوستالژیک و طنز اجتماعی نیز درواقع برای حقانیت بخشیدن به همین امر است. اما ارزش هنری و خلاقهٔ ونه گات را باید بیشتر در رمان‌هایش جست‌وجو کرد.

نخستین رمانش «نوازندهٔ پیانو» به سال ۱۹۵۲ انشتار یافت و با استقبال فراوان مواجه شد. رمان دومش «آژیرهای هیولا» هفت سال بعد از چاپ درآمد. در این فاصله او سرگرم نوشتن داستان‌های کوتاه برای مجله‌های معتبر و سرشناس بود. این داستان‌های کوتاه بعدها به صورت مجموعه‌ای به نام «قناری در خانهٔ گربه» و چند سال بعد با یک تغییر جزئی به نام «به خانهٔ میمون خوش آمدید» نشر یافت.

رمان «شب مادر» در سال ۱۹۶۳ و رمان «پرچینک بازی» در سال ۱۹۶۳ منتشر شد. در رمان پرچینک بازی از مایهٔ فانتزی استفادهٔ بیشتری شده تا غریزهٔ بشر نسبت به بازی که هم آفریننده است و هم ویرانگر تحلیل شود. یکی از شخصیت‌های کتاب در حال «بازی» است که به کشف اتم نایل می‌آید. ونه گات سپس به نوشتن مطالبی غیرداستانی پرداخت؛ نقد و معرفی کتاب و سفرنامه و مقاله‌های گوناگون که بعدها به صورت کتاب جداگانه‌ای به نام «و مپیترز، فوما و گرن فلونز» در آمد.

در سال ۱۹۶۹ کتاب سلاخ خانه شماره پنج را نوشت که هیاهویی را برانگیخت و منتقدان دربارهٔ آن اظهارنظرهای گوناگونی کردند. بعضی آن را سخت ستودند و گروهی آن را نکوهیدند. اما همهٔ نسخه‌های کتاب به فروش رفت و فیلم موفقی هم براساس آن ساخته شد که نام ونه گات را بر سر زبان‌ها انداخت. ونه گات بعد از این شهرت دیگر به صراحت دربارهٔ سیاست و حوادث تاریخی و نابسامانی‌های اجتماعی جامعهٔ امریکا صحبت می‌کرد و از این رو، نسل جوان آن زمان سخت شیفتهٔ آثارش شدند.

کورت ونه‌ گات در روز ۱۱ آوریل ۲۰۰۷ در سن هشتاد و چهار سالگی در منزل شخصی خود درگذشت.

بخشی از کتاب سلاخ خانه شماره پنج

«همهٔ این داستان‌ کمابیش اتفاق افتاده است. به هر حال، قسمت‌هایی که به جنگ مربوط می‌شود تا حد زیادی راست است. یکی از بچه‌هایی که در درسدن می‌شناختم راستی راستی با گلوله کشته شد آن هم به خاطر برداشتن قوری چای یک نفر دیگر. یکی دیگر از بچه‌ها، دشمنان شخصی‌ش را جدا تهدید کرد که بعد از جنگ می‌دهد آدمکش‌های حرفه‌ای آن‌ها را ترور کنند. البته من اسم همهٔ آن‌ها را عوض کرده‌ام.»