کتاب تراژدی

کتاب تراژدی نوشتهٔ کلیفورد لیچ و ترجمهٔ استاد مسعود جعفری جزی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. این کتاب از مجموعهٔ مکتب‌ها، سبک‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری است.

درباره کتاب تراژدی

مجموعه‌ٔ مکتب‌ها، سبک‌ها و اصطلاح‌های ادبی و هنری که این کتاب یکی از آن‌هاست دربرگیرنده‌ٔ حدود سی کتاب مستقل از هم است که از میان کتاب‌های مجموعه‌ٔ The Critical Idiom برگزیده شده‌اند. این کتاب‌ها به مقوله‌های گوناگونی می‌پردازند: برخی به نهضت‌ها و جنبش‌ها و مکتب‌های ادبی، برخی به انواع ادبی و برخی به ویژگی‌های سبکی و مانند این‌ها.

واژه‌ٔ تراژدی در زبان یونانی باستان به معنای سرود یا آواز بُز است. ظاهراً این نوع ادبی شکل کمال‌یافته‌ٔ سرودخوانی‌ها و نغمه‌سرایی‌هایی است که در مراسم قربانی‌کردن بُزی برای خدای باروری و کشت و زرع با آداب خاصی اجرا می‌شده است. بعدها نمایش‌نامه‌نویسان یونانی در حدود قرن پنجم پیش از میلاد بازیگرانی هم بر این سرودخوانی‌ها افزودند و به‌تدریج تراژدی یونانی به اوج عظمت خود رسید. پس از افول فرهنگ کلاسیک یونان، در آستانه‌ٔ عصر مسیحی، کانون اصلی نمایش و تراژدی به روم منتقل شد. در قرون وسطا تراژدی یونانی و رومی جای خود را به تعزیه‌های مذهبی و ذکر و بازنمایی مصائب مسیح و قدیسان داد. در عصر رنسانس که همه‌ٔ نگاه‌ها دوباره به یونان و روم خیره شد، تراژدی کلاسیک نیز از نو احیا شد و زمینه‌ٔ شکوفایی تراژدی عصر جدید فراهم آمد.

خواندن کتاب تراژدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران ادبیات پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تراژدی

«تراژدی، به معنایی که ما می‌شناسیم، پدیده‌ای اروپایی است و از آنجا به دیگر نقاط جهان راه یافته است. اگر از این منظر اروپایی بنگریم، تراژدی نخست در یونان به وجود آمد. قدیم‌ترین نمونه‌های تراژدی که ما از آنها اطّلاع داریم مربوط به قرن پنجم پیش از میلادند. چنان که آلاردیس نیکول در کتابِ تئاتر جهان اشاره کرده است، احتمال می‌رود که نمونه‌ای از تراژدی در هزارهٔ دوم یا سوم پیش از میلاد در مصر پدید آمده باشد، اما قدیم‌ترین متن‌هایی که از حوادث روزگار مصون مانده‌اند مربوط به آتن‌اند. شواهد و دلایلِ کافی در اختیار است که نشان می‌دهد این قالبِ ادبی در اصل از آوازِ همسرایان در ستایشِ دیونیزوس، ایزدِ شراب و باروری، نشأت گرفته است. در آغاز یک بازیگر در پاسخ به آواز همسرایان سخنانی بر زبان می‌آورده و بعدها ــ در آثار آیسخولوس (اِشیل) ـ هم شاهدِ تک‌گویی یک قهرمان هستیم (مثلاً به شکل برجسته در آگاممنون) و هم گفت‌وگوی دو بازیگر با یکدیگر. این سخنان در پاسخ به آواز همسرایان ادا می‌شود. در آثارِ سوفوکل و اوریپید هم‌زمان سه بازیگر حضور دارند و گروه همسرایان نقشی کوچک‌تر اما همچنان مهم را بر عهده دارد.

اما همسرایان چه می‌گفتند و بازیگران با سخنانی که از پشتِ صورتک‌ها بر زبان می‌آوردند به دنبال القای چه مطلبی بودند؟ آنان از تسلیم و خضوع انسان در برابر خدایان سخن می‌گفتند و از این که عملِ بد (خواه ارادی باشد مانند این که آگاممنون دخترش ایفی‌ژنی را قربانی کند یا غیر ارادی مانند این که اُدیپ پدرش را بکشد و با مادرِ خود ازدواج کند) پیامدی ناگزیر خواهد داشت و این که انسان‌ها با تحمّل رنج و درد فرصتی می‌یابند تا به رشد و کمال نایل شوند. اُدیپ در دهکدهٔ کولون مقدّس تلقی می‌شود. این تقدّس نه در تضاد با گناهی است که مرتکب شده بلکه دقیقاً به‌خاطر همین گناه است و این که خود او کاملاً به این گناه وقوف دارد. نمایش‌نامه‌نویسان یونانی به کسی که به این آگاهی ــ و به اصطلاح «بازشناخت» ــ رسیده، وعده نمی‌دهند که در جهانِ دیگر رستگار خواهد بود و نعمت و پاداش خواهد یافت.»