کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف)

کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف) نوشته نیایش پورحسن است. این کتاب به تاریخچه‌ آشنایی ایرانیان با تئاتر می‌پردازد و نهضت «الکساندر دوما» در دوره قاجار و «کاترین هووارد» را بررسی می‌کند.

درباره کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف)

این مجموعه به‌طور کلی شامل مقوله‌های «پیدایی نمایشنامه‌نویسی در ایران»، «پیدایی تئاتر و تماشاخانه در ایران»، «مقلدان و نمایشگران تقلید» و «نهضت ترجمه در ادبیات نمایشی در ایران» است که با تمرکز بر عصر قاجار به‌ویژه دوره سلطنت ناصری، مظفری و سپس دوره مشروطه با عنوان کلی «سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار» عرضه می‌شود.

در این مجموعه از برخی مسائل نمایش‌های ایرانی همانند «تعزیه»، «نقالی» و سایر اقسام نمایش‌های ایرانی که تاکنون به‌وفور راجع به آن نوشته شده پرهیز شده است. مجموعه‌ای از جستارهای تازه‌یاب و ناگفته راجع به جریانات مهم و تأثیرگذار نمایشی، مترجمان، نویسندگان، هنرمندان و آثار نمایشی فراموش‌شده از عصر قاجار است که برای نخستین بار به خوانندگان عزیز تقدیم می‌‌شود.

کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف) درباره نهضت الکساندر دوما در دوره قاجار است. زمانی که آثار او به فارسی ترجمه شد و هم توجه نویسندگان و هم نشریات و روزنامه‌ها را به خود جلب کرد.

کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف) اثری جالب برای تمام علاقه‌مندان و پژوهشگران در حوزه تئاتر است.

بخشی از کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد هشتم (الف)

نویسندگان و جراید دوره قاجار نیز هر کدام به زعم خود اهمیت آثار الکساندر دوما را به‌طُرُق مختلف در آن زمان بیان نمودند که از آن جمله باید به روزنامه «حدید» اشاره نمود که در اواخر دوره سلطنت مظفری در این‌خصوص چنین نوشته است:

«بر رأی خبیر دانشوران بصیر عرضه می‌دارد که دانشمندان بافرهنگ و حکمای ملل فرنگ از آنجایی‌که طبایع را مایل به قصص و افسانه عاشقانه مشاهده نموده‌اند، به‌مصداق (خوش‌تر آن باشد که سر دلبران. گفته آید در حدیث دیگران) نصایح سودمند و مواعظ دلپسند را در لباس افسانه و مراد مهمه تاریخی، در ضمن قصص عاشقانه بیان نموده‌اند که عموم طبایع بدون ملالت و کسالت به مطالعه آن مبادرت نموده تا نتایج مقصوده در ضمن به‌حصول پیوندد و آیات و تألیفات الکسندر دوماس، ژول ورن و سایر فضلا، شاهد این مدعا است.»

آثار الکساندر دوما در دوره قاجار به‌مثابه «رمان تاریخی» قلمداد می‌شد و چون غالب خوانندگان به این نوع کتاب‌ها علاقه وافر نشان می‌دادند، لذا ترجمه رمان‌های دوما سرآغاز نهضت ترجمه رمان‌های تاریخی در ایران نیز گردید. چنان‌چه شاهزاده «محمدطاهرمیرزا اسکندری» (نخستین مترجم رمان‌های دوما در دوره قاجار) در این زمینه چنین نوشته است:

«این کتاب [ها] به‌طریق افسانه نوشته شده ولی چون افسانه‌های دیگر، بالمرّه بی‌اصل و کذب محض نیست. بلکه غالب اشخاصی که در این حکایت ذکر می‌شود به‌عیناهم بوده و وجود داشته‌اند... و افسانه‌نویس تفاصیل را به‌وجهی ادا ساخته که مطبوع طبع مطالعه‌کنندگان افتد و این علم افسانه‌نویسی یعنی افسانه تاریخی، در فرنگستان شایع‌ست و او را رومان استوریک می‌نامند که فی‌الحقیقة تاریخی نیست به‌عنوان افسانه.»

همچنین «ابوتراب نوری نظم‌الدوله» نیز این موضوع را با توضیحات شفاف‌تری بدین‌قرار بیان نموده است:

«نزد ارباب بصیرت پوشیده نیست که مؤلفین و نویسندگان فرنگ سبک رمان‌نویسی را برای این اختراع کرده‌اند که مطالب تاریخی را با آب‌ورنگ افسانه زینت داده، طبایع را به‌واسطه شیرینی آن به‌خواندن مایل کنند که طبیعت به‌زودی منزجر نشود و اصول عمده تاریخی را به‌سهولت فراگرفته در خاطر بسپارند. رمان‌نویسی را هم به دو شعبه منقسم کرده‌اند. یکی رمان هیستریک یعنی افسانه تاریخی و دیگر هیستوار رمانتیک یعنی تاریخ افسانه؛ و شق اخیر که این رشته تألیفات الکساندر دوما از همان قسم است. نص تاریخ و از اغراقات افسانه‌ای بسی به‌دور است. منتها در جزئیات آن، قدری شرح و بسط افسانه نما داده شده که بر حلاوتش افزوده است.»

«سردار اسعدقلی‌خان بختیاری» نیز با مقایسه ادبیات مکتب‌خانه‌ای و رمان‌نویسی تاریخی غربی در دوره قاجار، الکساندر دوما را چنین ستوده است:

«بر دانایان محترم و قاریان معظم پوشیده نیست که حکمای قدیم، پندیات و ادبیات را بدون پیرایه و الحاقات در کتب و مصنفات خود نوشته‌اند و جمعی از شعرا هم همان مؤلفات را به منظومات و ادبیات ملیح فصیح درآورده و کتب زیادی نظماً و نثراً از برای بصیرت آیندگان و خوانندگان نوشته و گذاشته‌اند. مسلم است از خواندن آن کتب طبیعت انسانی خسته و از شوق کاسته شود، به‌حدی‌که مایل به قرائت نگردند...

در این اواخر که علوم متعدده متفرقه در فرنگستان ترقی کلی حاصل نموده و از طریق مختلفه هر علمی را رونقی دادند، از جمله پندیات را با حکایات شیرین مخلوط کردند که طبایع هر پیر و جوان از مرد و زن مایل به خواندن شوند و همچنین سایر علوم را سهل و آسان نمودند تا در اذهان جلوه دیگر دهد... و این حکایات و رومان که به اصطلاح قصه باشد انواع مختلفه دارد و از قبیل اخبار تاریخی و جغرافی و اخلاق و هیئت و علوم ادبیات و غیره و غیره... از جمله مصنفین یکی الکسندر دوماس مورخ مشهور فرانسه است که کتاب‌ها نوشته و اکثر رومان‌ها تاریخی است. مثلاً حکایت «سه نفر تفنگدار» و «بعد از بیست سال» (ویکونت دو براژلون) است... هرکس آن کتاب‌ها را مطالعه نموده از حالات «لوی سیزدهم» و «لوی چهاردهم» و دربار آن‌ها و وضع رفتارشان با رعیت و خدم کاملاً مطلع می‌شود و هرگاه آن تاریخ را به‌طور قصه شیرین نمی‌نوشت احدی مایل به خواندن تاریخ سلطنت آن دو پادشاه نبود؛ و یکی از کتب معروف الکسندر دوماس کتاب «شوالیه دارمان‌تال» است که از وضع سلطنت «لوی پانزدهم» می‌نویسد، در وقتی‌که طفل بوده و دوک دو اورلئان بنا به‌وصیت لوی چهاردهم، نایب‌السلطنه او بوده... و در نزد اهل اروپا نیز این کتاب مشهور و معروف است.»