کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد سوم

کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد سوم نوشته نیایش پور حسن است. این کتاب به جریان نهضت آشنایی ایرانیان با «پیر کورنی» در عصر قاجار و تراژدی حکایت رُدُگون، خواهر پادشاه پارت می‌پردازد.

درباره کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد سوم

این مجموعه به‌طور کلی شامل مقوله‌های «پیدایی نمایشنامه‌نویسی در ایران»، «پیدایی تئاتر و تماشاخانه در ایران»، «مقلدان و نمایشگران تقلید» و «نهضت ترجمه در ادبیات نمایشی در ایران» است که با تمرکز بر عصر قاجار به‌ویژه دورهٔ سلطنت ناصری، مظفری و سپس دورهٔ مشروطه با عنوان کلی «سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار» عرضه می‌شود. در این مجموعه از برخی مسائل نمایش‌های ایرانی همانند «تعزیه»، «نقالی» و سایر اقسام نمایش‌های ایرانی که تاکنون به‌وفور راجع به آن نوشته شده پرهیز شده است. مجموعه‌ای از جستارهای تازه‌یاب و ناگفته راجع به جریانات مهم و تأثیرگذار نمایشی، مترجمان، نویسندگان، هنرمندان و آثار نمایشی فراموش‌شده از عصر قاجار است که برای نخستین بار به خوانندگان عزیز تقدیم می‌‌شود.

خواندن کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد سوم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و پژوهشگران هنر نمایش پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار؛ جلد سوم

«میرزامحمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه»، «میرزاآقا ابن باباخان» و «محمدطاهرمیرزا اسکندری» و چند تن دیگر، از جمله مترجمان و نویسندگان ایران در عصر ناصری هستند که از قرار معلوم برای نخستین بار در آثار خود به‌صورت گذرا به «پیر کورنی» اشاراتی نمودند.

«اعتمادالسلطنه» (۱۲۵۹-۱۳۱۳ ه.ق) وزیر انطباعات ایران در عصر ناصری و از معدود رجال و مترجمان عصر قاجار است که در گوشه و کنار آثار خود جدا از معرفی ادبیات نمایشی و نمایشنامه‌نویسان فرانسه، به هر نحو نیز به «پیر کورنی» اشاره نمود. چنانچه وی در جلد دوّم کتاب «تاریخ منتظم ناصری» که در سال ۱۲۹۹ ه.ق به‌صورت چاپ سنگی منتشر کرد، از «پیر کورنی» به قرار ذیل اشاره نموده است:

«سنهٔ ۱۰۹۶ هجری= سنه ۱۶۸۴ مسیحی

فرانسه- فوت کُرنیل عالم معروف».

همچنین «اعتمادالسلطنه» در نسخهٔ خطی رسالهٔ «غصن مثمر در ترجمهٔ ولتر» که در رمضان ۱۳۰۴ ه.ق نگارش نمود، از «پیر کورنی» به قرار ذیل اشارهٔ مختصر دیگری نموده است:

«جوانمردی و کار خوبی که ولتر در این مدت متمادی کرد، این بود که دختر فقیری در فرانسه بود از نواده‌های کورنیل شاعر معروف. ولتر آن دختر را آورده تربیت کرد و مال بسیاری غیر از جهیزیه به او بخشید و به جوان معتبری او را شوهر داد و در شب زفاف او در مجلس می‌گفت: من در ادای این تکلیف مثل سرباز پیری هستم که حقوق دختر سردار خود را ادا کرده باشد. مقصود ولتر این بود که من نسبت به کورنیل شاگردم و او استاد.»

بعد از «اعتمادالسلطنه» یکی از مترجمانی که با ترجمهٔ کتاب «تاریخ فرانسه» به‌اختصار از «پیر کورنی» صحبت نمود، «میرزاآقا ابن میرزا باباخان» است.

وی که یکی از مترجمان دارالطباعهٔ دولتی بود، در تاریخ رجب ۱۳۰۸ ه.ق ترجمهٔ کتاب «تاریخ فرانسه» را در دارالخلافهٔ طهران به اتمام رساند. در این کتاب که با خط نستعلیق کتابت شده است، از «پیر کورنی» به‌اختصار اشاراتی موجود است که به قرار ذیل می‌باشد:

«ریشلیو با وجود کارهای دولتی همیشه به تشویق و ترغیب صاحبان فضل و کمال که با تألیفات و تصنیفات خود معروف‌کنندگان مملکتند می‌بود و این از بذل توجه اوست که دارالفنون فرانسه بنا کرده شد. مالهرب (Malherbe) که در عهد هانری چهارم شروع به نوشتن و تألیف نموده بود در این عهد تمام کرد. «پیر کورنیل معروف» (Pierre Corneille) از دانشیان این عهد است... لوی [چهاردهم] در سنهٔ هزار و هفتصد و پانزده از دنیا رخت برکشید و اینکه سلطنت او را بیش از همه معروف گردانید یکی طول مدت سلطنت که هفتادودو سال شد و دیگری تصادف ایام سلطنت او بود با مؤلفین و نویسندگان و ادبای معروف که با تألیفات و تصانیف خود رونق‌افزای عهد لوی چهاردهم شدند. بعد از «کورنیل» (Corneille) که در عهد لوی سیزدهم بود، مولیر (Molière) در فن کومیک (Comique) تالی نداشت. «ژان راسین» (Jean Racine) در تراژدی... در نزد هیچ‌یک از طوایف مثل و مانند نداشتند... «لولی» (Lully) به دلربائی موزیک که تا آن زمان نبود افزوده اوپرا (Opéra) را اختراع نمود.»