کتاب موسیقی عاشورا

کتاب موسیقی عاشورا نوشته توران زاهدی است. کتاب موسیقی عاشورا را انتشارات سوره مهر منتشر کرده است و پژوهشی جامع و کاربردی در زمینه شناخت و معرفی موسیقی عاشورا است.

درباره کتاب موسیقی عاشورا

همه می‌دانند که نقشِ صدای خوش، الحان خوش‌نوا، اجرا و آواز استادانه، کلمات دلکش و گویا و حتی سازهای مناسب، در سهیم کردن شیفتگان و عاشقان سرور شهیدان بسیار حائز اهمیت است. زیرا اگرچه شیعیان به خودی خود نسبت به حسین بن علی (ع) ارادت خاص دارند، ولی روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی‌های مناسب به بروز و ظهور این احساساتِ عاشقانه بسیار کمک می‌کند. 

وقتی که دههٔ عاشورا آغاز می‌شود، همهٔ ما، بی‌توجه به اینکه میزان تعهد و تقید و صاحب‌قدمی‌مان چقدر است، گوش جان به نوحه‌هایی می‌سپاریم که در رثای سرور شهیدان حسین بن علی (ع) خوانده می‌شود، و حتی با آن‌ها دم می‌گیریم و ترجیع‌بندها را به اتفاق هم تکرار می‌کنیم. این گونه مراثی که همگی به کمک موسیقی و در دستگاه‌ها و مقام‌های موسیقایی بیان می‌شوند، از کودکی در ضمیر ناخودآگاه ما نقش می‌بندند و در تمامی عمر، همراه و در یاد ما می‌مانند. 

این کتاب موسیقی عاشورا، شکل ها و ویژگی‌های خاص آن را بررسی می‌کند و برای علاقه‌مندان به شناخت فرهنگ عاشورا کتابی کاربردی و جامع است.

خواندن کتاب موسیقی عاشورا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به موسیقی مذهبی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب موسیقی عاشورا

روضه‌خوانی مقدم بر تعزیه است و قبل از آن، در ایران رواج داشته است. در مراسم روضه، اشعاری را که در سوگ و رثای سیدالشهدا سروده شده است، با لحن بسیار محزون و غمناکی می‌خوانند. هدف از خواندن این اشعار، شریک کردن مستمعان در فیوضات ناشی از شهادت سرور شهیدان است؛ و آواز خوش به این منظور به کار گرفته می‌شود که حاضران متأثر شوند و به گریه بیفتند.

کهن‌ترین روضه‌خوانِ مشهور، مؤلف و متألهٔ شهیر ملاحسین کاشفی است. او از اهالی سبزوار و صاحب تألیفات عدیده‌ای است که از آن میان، کتاب روضۀ‌الشهدا از آثار قطور اوست. این اثر بسیار مشهور، حاوی صورت‌های کثیری از انواع روضه است که حتی امروزه نیز مورد علاقهٔ روضه‌خوانان است و مکرراً مورد مراجعه قرار می‌گیرد.

ملاحسین کاشفی در زمان حکومت سلطان‌حسین بایقرا عازم هرات شد و در مقر حکومت او به حضورش رسید. ملاحسین واعظی کاشفی که در اوایل قرن دهم هجری وفات یافت، با کتاب آغازگرش روضةالشهدا فرهنگ جامعی در خصوص روضه‌خوانی از خود به یادگار گذاشت. به گفتهٔ ادوارد براون پیش از این، منحصرا خواندن کتاب مزبور را «روضه‌خوانی» می‌گفته‌اند، ولی بعدها، اصطلاح روضه‌خوانی بر کتاب‌های دیگری مانند طوفان‌البکا و اسرارالشهادة نیز اطلاق شد. این دو کتاب، مانند روضة‌الشهدا، حاوی روضه‌هایی‌اند که مؤلفان آن‌ها از خود برای نسل‌های بعدی به یادگار گذاشته‌اند و روی‌هم‌رفته، دایره‌المعارف روضه‌خوانی و مرثیه‌خوانی در رثای سیدالشهدا را تشکیل می‌دهند.

ذکر مصائب وارده بر امام حسین (ع) که با خواندن روضه‌های مندرج در کتاب روضة‌الشهدا و کتابهای مشابه از دورهٔ صفویه آغاز شد و به مراسم عاشورا (که از قبل وجود داشت) علاوه گردید، «روضه‌خوانی» نامیده می‌شود. میزان اعتبار و حد و حدود تأثرانگیزی و حزن‌آمیزی این مراسم که معمولاً در تکیه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها اجرا می‌شود، به قدرت واعظین و روضه‌خوانان در موسیقی، بستگی تمام و کمال دارد. این گروه، روضه‌خوانی را آن‌چنان رونق بخشیدند که شعرای معاصر آنان بر سر شوق آمدند و بهترین اشعار خود را در این زمینه سرودند. چنان که در دورهٔ حکومت صفویه، محتشم کاشانی که با شاه طهماسب صفوی معاصر بود، اشعار و مراثی بسیاری در این زمینه سرود که نزد اهل ادب از شهرت کافی برخوردار است. او ترکیب‌بندی در دوازده بند دارد که بسیار شهرت یافته و تا امروز نیز تازگی و زیبایی خود را حفظ کرده است. در اینجا، ابیاتی از این ترکیب‌بند از نظر می‌گذرد:

باز این چه شورش است که در خلق عالم است

باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است