کتاب ناصرالدین شاه قاجار

کتاب ناصرالدین شاه قاجار از مجموعه سرگذشت‌نامه‌های نشر پارسه و به قلم بهزاد کریمی است. مجموعهٔ سرگذشت‌نامه‌ها با نثری روان و دلپذیر و به‌قصد آشنا کردن عموم ایرانیان و فارسی‌زبانان با شخصیت‌های مهم تاریخی ایران و جهان برای تمامی اقشار کتاب‌خوان جامعه تدوین شده است. 

این مجموعه به‌گونه‌ای شیرین و جذاب زندگی مهم‌ترین شخصیت‌های عصر باستان تا دورهٔ معاصر را از لابه‌لای سنگ‌نگاره‌ها، دست‌نبشته‌ها، پوست‌نبشته‌ها و اسناد تاریخی، بر پایهٔ واقعیات تاریخی موجود در این اسناد، در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

در این مجموعه از زندگی‌نامهٔ بزرگانی چون کوروش، داریوش و امیرکبیر تا شخصیت‌های تاریخی جهان همچون ژولیوس سزار و نرون، امپراتوران روم را خواهید خواند.

درباره کتاب ناصرالدین شاه قاجار

در تاریخ معاصر ایران دربارهٔ هیچ پادشاهی به اندازهٔ ناصرالدین‌شاه این همه اظهارنظرهای متناقض صورت نگرفته است. گذشته از دنیای پژوهش‌های تاریخی، در فضای عامیانه هم شاهدِ تکرارِ این ماجرا هستیم. هنوز که هنوز است روی استکان‌های کمرباریک و قلیان‌ها صورت ناصرالدین‌شاه نقش می‌بندد و افسانه‌های مربوط به او به صورت عجیبی جذاب است؛ گویی تودهٔ مردم تصویری مثبت از شاهی در سر دارند که مطابق با روایت‌های تاریخی، یکی از عوامل اصلی عقب‌ماندگی ایران در دورهٔ معاصر و مسئول از دست‌دادن قلمرو وسیعی از سرزمین اصلی ایران به شمار می‌رود. جالب است که مردم چگونه این چنین توانسته‌اند علاقه به امیرکبیرِ مصلح را با تمایل و یا نوعی همدلی با ناصرالدین‌شاه به‌عنوانِ آمر قتل امیر جمع کنند. این هم از آن دست مسائل بغرنج روان‌شناختی توده‌های ایرانی است که همچنان توجه جدّی به آن نشده است و البته نمی‌توان با نظریاتی همانند نخبه‌کشی و امثال این‌ها قضیه را فیصله‌یافته تلقی کرد.

بهزاد کریمی در این کتاب تلاش کرده است تا دورهٔ پنجاه‌سالهٔ زندگی ناصرالدین‌شاه را تا ۱۲۹۷ ق، یعنی زمان عزل میرزاحسین‌خان، به اجمال بررسی کند. او کوشیده است با انتخاب و بررسی برخی ابعاد کم‌تر بررسی‌شدهٔ زندگی سیاسی ناصرالدین‌شاه و با تکیه بر منابع دست اول تاریخ آن دوران، حرف‌های تازه‌ای بزند و یا لااقل داده‌های مناسبی را برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ قاجاریه فراهم کند.

 خواندن کتاب ناصرالدین شاه قاجار را به چه کسانی پیشنهاد می کنیم

 علاقه‌مندان به تاریخ، به ویژه تاریخ قاجاریه و همچنین دوست‌داران سرگذشت‌نامه‌های تاریخی را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

بخشی از کتاب ناصرالدین شاه قاجار

یکی از مهم‌ترین و البته مبهم‌ترین جنبه‌های زندگانی ناصرالدین‌شاه، به چگونگیِ رابطهٔ او با امیر مربوط است. به واقع این مقطعِ چهارسالهٔ ۱۲۶۴ تا ۱۲۶۸ ق، یعنی زمان قتل امیر در فین، آن‌چنان به گمان‌ورزی‌های متفاوتِ پژوهشگران گرفتار آمده است که شاید یافتن واقعیتی هرچند متزلزل، امری ناممکن به نظر برسد. اما واکاویِ نوع تعامل و مناسبات میانِ شاه و امیر، شاید به‌مثابهٔ جست‌وجو در ریشه‌های طولانیِ معادلهٔ دووجهیِ تعامل/ تخاصم میان شاهان و وزیران در طول تاریخ ایران دورهٔ اسلامی باشد. امیرکبیر نقش‌های متفاوتی را در دربار ناصری ایفا می‌کرد: از سویی صدراعظم و دومین مقام مملکت به شمار می‌رفت و از سوی دیگر، امیرنظام (سپاه)، شوهرخواهر شاه، یک اصلاح‌طلب طرفدارِ حکومت منتظم مطلقه و یک پدر معنوی برای شاه بود. وجوه مختلف نظری و عملیِ هر یک از نقش‌های پیش‌گفته و نیز تداخلِ آن‌ها با یکدیگر، خود می‌تواند در مجالی فراخ‌تر مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. اما آنچه در این‌جا اهمیت دارد، پیگیری فراز و فرودِ مناسبات امیرکبیر در مجموعِ تمامی‌این نقش‌هاست با ناصرالدین به‌عنوان شاه ایران.

امیر در سال‌های نخستِ حکومت شاه، حداقل تا ذیقعدهٔ ۱۲۶۷ ق، یعنی زمان بازگشتِ موکب شاه و همراهان از سفر اصفهان‌ــ که به آن خواهیم پرداخت‌ــ همواره یکی از نزدیک‌ترین و قابل‌اعتمادترین افراد نزد شاه بود. امیر که هوای حکومت مبتنی بر حکم مطلقهٔ شاه را در سر می‌پروراند، تلاش می‌کرد تا فنونِ سیاست‌ورزی را آن‌چنان که در توان دارد، به شاه آموزش دهد. در این سطحِ رفتاری، ما با امیرِ معلم مواجه هستیم‌ـ معلمی‌پرشور که قصد دارد شاگرد جوانِ جویای نامِ خویش را به حقوق و تکالیفِ خویش بیاگاهاند. در عین حال، امیر درصدد است تا امور دیوانی و لشکری را به خواستِ خویش تمشیت کند. همین رفتار دوگانهٔ امیر، سرمنشأ نوعی تناقض بود: از سویی امیر می‌خواست تا ناصرالدین‌شاه به معنای کلاسیکِ ایرانی‌ـ اسلامی پادشاهی کند و قدرت مطلقه باشد و از دیگر سو می‌خواست تا اندیشه‌های اصلاح‌طلبانهٔ خویش را حتی به‌رغمِ نظر شاه جوان عملی سازد. امیر در جایی به ناصرالدین‌شاه می‌نویسد: "به این طفره‌ها و امروز فردا کردن و از کار گریختن در ایران به این هرزگی حکماً نمی‌توان سلطنت کرد" و از طرف دیگر قلمی ‌می‌کند:

مقرر فرموده بودند که جواب‌های خراسان به نظر همایون برسد. این غلام هرگز بی آن‌که به نظر همایون برسد یا حکم همایون نباشد، یک کلمه کاغذ به جایی نفرستاده است. بعد از آن‌که همهٔ نوشتجات تمام شد، به نظر همایون می‌رساند.