کتاب هنر رمان

«هنر رمان» کتابی است جامع و کابردی به قلم ناصر ایرانی (-۱۳۱۶) که به تاریخچه پیدایش رمان، ساختار و جایگاه ادبی آن می‌پردازد. این کتاب یک دانشنامه کوچک کابردی در زمینه شناخت رمان و آموختن رمان‌نویسی است و برای هر کس به داستان و داستان‌نویسی علاقه‌مند است و یا می‌خواهد تجربه شخصی برای نوشتن رمان خودش را داشته باشد، توصیه می‌شود. نویسنده در ابتدای فصل اول می‌نویسد: تاکنون داستان‌شناسانِ نظریه‌پرداز هیچ تعریفی از هنر رمان عرضه نکرده‌اند که ماهیت آن را تمام و کمال بشناساند. علتش شاید سرشت پویا و حد و مرزناپذیر و قاعده‌شکن و بدعت‌گذار خودِ این هنر باشد که هر تعریفی را خواه ناخواه نارسا یا ناقص و زودازود کهنه می‌کند؛ و نیز به آن سبب که هنر رمان همانندِ، به‌مثل، هنر شعر رودخانه جهانی عظیمی است که از گذشته‌های دور تا اکنون و از اکنون تا آینده دور جریان دارد و در این جریانِ دور و درازش به هر ملت و هر زمانِ تاریخی‌ئی که رسیده ویژگی‌های روحِ آن ملت و زمان را پیدا کرده و بازتابانده. از این رو، در عین حال که رمان همچنان رمان مانده است، شکلی دیگر و روحی دیگر یافته است. همین شکل‌ها و روح‌های گوناگونِ رمان باعث شده است که نتوان تعریفی از رمان عرضه کرد که شناساننده کامل و جامع آن باشد. بهترین راهی که می‌توانید از طریق آن هنر رمان را بشناسید خواندنِ رمان است. هر چه بیشتر رمان بخوانید هنر رمان را بیشتر می‌شناسید؛ و هر چه بیشتر رمان‌های ملت‌ها و زمان‌های مختلف را بخوانید گونه‌های مختلف هنر رمان را بهتر می‌شناسید. خواندنِ کتاب‌ها و رساله‌هایی هم که داستان‌شناسانِ نظریه‌پرداز در باب ماهیت و صناعت و تاریخ رمان نوشته‌اند بسیار آموزنده و مفید است. هر چه بیشتر کتاب‌ها و رساله‌هایی را بخوانید که داستان‌شناسان مختلف از دیدگاه‌های مختلف درباره هنر رمان نوشته‌اند، و هر چه سنجشگرانه‌تر یافته‌ها و گفته‌های مختلف ایشان را با هم مقایسه کنید، هنر رمان را عالمانه‌تر می‌شناسید.