کتاب هایدگر و پرسش بنیادین

کتاب هایدگر و پرسش بنیادین نوشتهٔ بابک احمدی است. نشر مرکز این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی از مجموعهٔ «فلسفهٔ غرب» و حاوی شرحی بر آرای «مارتین هایدگر»، فیلسوف آلمانی.

درباره کتاب هایدگر و پرسش بنیادین

کتاب هایدگر و پرسش بنیادین دربردارندهٔ شرح و تأویلی از اندیشه‌های نخستین فیلسوف آلمانی، «مارتین هایدگر» است. مارتین هایدگر در سال ۱۸۸۹ به دنیا آمد، و ۸۷ سال بعد درگذشت و از خود کتاب‌ها، رساله‌ها و درس‌گفتارهای فراوانی به یادگار گذاشت. بابک احمدی در اثر حاضر بیان کرده است که دورهٔ نخست کار فکری هایدگر با انتشار دو متن آغاز شد؛ یکی رسالهٔ «نظریهٔ حکم در روان‌شناسی‌باوری: یک درآمد انتقادی ـ تحصلی به منطق» که در لایپزیگ و در سال ۱۹۱۴ منتشر شد و دیگری پایان‌نامهٔ دانشگاهی‌اش، «نظریهٔ دونس اسکاتوس درمورد مقوله‌ها و معنا» که در ۱۹۱۵ چاپ شد. کار دانشگاهی هایدگر با تدریس در رشته‌های یزدان‌شناسی کاتولیک و فلسفه، در دانشکدهٔ فلسفهٔ دانشگاه فرایبورگ در ۱۹۱۵ شروع شد، و با درس‌های مهمی دربارهٔ پدیدارشناسی، هرمنوتیک واقع‌بودگی، زمان، و بررسی نوآورانهٔ تاریخ فلسفه، در دو دانشگاه فرایبورگ و ماربورگ، در سال‌های بعد، پیش رفت. در سال ۱۹۲۷ مشهورترین اثر فلسفی او با عنوان «Sein und Zeit» یا «هستی و زمان» منتشر شد. در آغاز دههٔ ۱۹۳۰ هایدگر با بازنگری در شماری از مبانی کار فکری‌اش، راهی تازه در اندیشیدن به هستی را در پیش گرفت که پس از طی مرحله‌ای که به «دوران دگرگونی» مشهور شده، به دستاوردهایی جدید منجر شد. مهم‌ترین متنی که در حکم جمع‌بندی آراء فلسفی هایدگر در نخستین دورهٔ کار فکری او به شمار می‌رود کتاب هستی و زمان است که موضوع اصلی کتاب حاضر است. 

هایدگر با این که در مسیر کار فکری‌اش از مراحل گوناگونی گذشت و به نکته‌های بسیاری توجه کرد، اما همواره در مرکز بحث خود «مسالهٔ هستی» (Seinsfrage) را قرار داد. او از نخستین نوشته‌ها تا واپسین یادداشت‌هایش در بهار ۱۹۷۶، با شیفتگی از هستی و دربارهٔ هستی پرسید و «مسالهٔ هستی» را «موضوع بنیادین اندیشه» (die Sache des Denkens) و نکتهٔ اصلی در سخن فلسفی معرفی کرد و این پرسیدن را «پرسش بنیادین» (Grundfrage) خواند. او با صراحت اعلام کرد که مسالهٔ اصلی و مرکزی فلسفه همین پرسش‌گری دربارهٔ هستی است، که بیشتر فیلسوفان آن را فراموش کرده یا کنار گذاشته‌اند و به نکته‌هایی دیگر پراخته‌اند که در مقابل آن فرعی و کم‌اهمیت بوده‌اند. از نظر هایدگر راه درست اندیشهٔ فلسفی کوشش در کشف و توضیح افق پرسش بنیادینی است دربارهٔ هستی.

خواندن کتاب هایدگر و پرسش بنیادین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ فلسفهٔ مدرن و علاقه‌مندان به مطالعهٔ آرای مارتین هایدگر پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بابک احمدی

بابک احمدی متولد ۱۳۲۷ در تهران است. او نویسنده، مؤلف، مترجم، منتقد هنری و پژوهشگر ایرانی است. احمدی یکی از پیشگامان نقد مدرنیته در ایران است. او در معرفی بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان غربی تلاش کرده و توانسته است جوانان علاقه‌مند به فلسفه را با اندیشه‌های مدرن و پسامدرن آشنا کند.

کتاب‌های او ازاین‌قرار هستند: «آفرینش و آزادی، جستارهای هرمنوتیک و زیبایی‌شناسی»، «از نشانه‌های تصویری تا متن»، «امید بازیافته، سینمای آندری تارکوفسکی»، «باد هر جا بخواهد می‌وزد، اندیشه‌ها و فیلم‌های روبر برسون»، «تصاویر دنیای خیالی، مقاله‌هایی دربارهٔ سینما»، «چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار»، «حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفهٔ هنر»، «خاطرات ظلمت، دربارهٔ سه اندیشگر مکتب فرانکفورت»، «رسالهٔ تاریخ»، «ساختار و تأویل متن»، «ساختار و هرمنوتیک»، «سارتر که می‌نوشت»، «کتاب تردید»، «مارکس و سیاست مدرن»، «مدرنیته و اندیشهٔ انتقادی»، «معمای مدرنیته»، «واژه‌نامهٔ فلسفی مارکس»، «هایدگر و پرسش بنیادین»، «هایدگر و تاریخ هستی»، «کار روشنفکری»، «ترس و تنهایی: کوارتت‌های شاستاکوویچ»، «موسیقی‌شناسی»، «آواز زمین: هشت جستار در تاریخ موسیقی» و «دگرگونی جهان: درآمدی به مانیفست حزب کمونیست».

بخشی از کتاب هایدگر و پرسش بنیادین

«دازاین به عنوان «در جهان هستن» همواره در خارج از خویش قرار دارد، و رهسپار «آن‌جا» ست. دازاین از طرح‌ها و کنش‌های مشترک‌اش با دیگران شکل گرفته، و در هماهنگی با برداشت «هرکس» در چیزها غرق شده است. در عمل، دازاین همواره در یک یا رشتهٔ محدودی از فعالیت‌ها حل یا به اصطلاح غرق می‌شود. او با برخی از چیزها، در زمینه‌ای از همکاری با مردمان، سروکار می‌یابد، و به سوی اهدافی خاص جهت می‌گیرد. همین در وضع خاص بودن، یعنی در روشنی خاصی قرار داشتن، یک ساختار هستی‌شناسانه و اگزیستانسیال است. (ه‌ز:۱۷۱). بهتر است که بگوییم روشنی یک گشایش به جهان است. دازاین از «تعلق خود به آن‌جا»، و از چیزها باخبر می‌شود، اما پرسیدنی است که آیا از وضعیتی هم که در آن قرار گرفته، باخبر می‌شود؟ چون دازاین در توان‌مندی است و نه در فعلیت، نمی‌توانیم با یقین بگوییم که او از روشنی باخبر است یا نه. گاه باخبر است و گاه نیست. هر دازاین در وضعیتی با امکان‌های خود روبرو می‌شود، و درنتیجه، می‌تواند از وضعیت خود تاحدودی باخبر شود. همواره چیزی از وضعیت مشترکی که با دیگران دارد، بر او نیز روشن می‌شود. دازاین متوجه جهان یعنی متوجه چیزها و دیگران است. این متوجه بودن را هایدگر Betroffenheit خوانده است، که در عین حال به معناهای «تشویش» و «اضطراب» هم به کار می‌رود. اما این حالتی اگزیستانسیال نیست. من مراقب (و در همان حال در تشویش) هستم که در خیابان از گذر سواری‌ها و افراد، و از مخاطرات احتمالی، آسیب نبینم. این هنوز به معنای مراقبت از هستی‌ام نیست. آن امری که دازاین را به دقت کردن در وضعیت خودش (دقتی از زاویه‌ای هستی‌شناسانه) می‌کشاند، تیمار یا مراقبت توام با دلواپسی همیشگی از خویشتن و جهان است. با تیمارداشت، دازاین به توان‌مندی هستی‌اش پی می‌برد (ه‌ز:۴۰۲ ـ ۴۰۱). دازاین چون تیماردار است دارای این توانایی نیز هست که وضعیت خود، و نیز وضعیت مشترک خود را با دیگران، دریابد. هر دازاین اکنونِ خود را دارد، اما این را هم می‌داند که هم‌چنین در این اکنون با دیگران مشترک است. من می‌دانم که در این اکنونی که بر من می‌گذرد، دیگران اکنونِ خود را دارند (م‌پ:۲۶۴). وضعیت من، به بیان بهتر، وضعیت ماست. به همین دلیل بحث دکارت از سوژهٔ شخصی درست نمی‌نماید (م‌پ:۱۷۰). باز به همین دلیل، هر کنش مشترک به طور توان‌مند فهم‌پذیر برای همگان است (ت‌ز:۲۰۲). شناسایی موقعیت هستی‌شناسانه حتی می‌تواند امری جمعی باشد، اما به ندرت چنین می‌شود (ه‌ز:۱۹۵).

دازاین، «با هستن» است و در این مقام کنش‌گر است، در وضعیت‌هایی قرار می‌گیرد که تاحدود زیادی ناشی از منش جمعی هستنِ او هستند، اما می‌توانند یکسر شخصی هم باشند. نکتهٔ مهم این است که حتی در شخصی‌ترین حالت‌ها هم این وضعیت‌ها روانی و ذهنی یعنی اموری شخصی و انفرادی نیستند. هایدگر سه وضعیت اصلی را از هم متمایز کرده است. من به عنوان دازاین در این سه وضعیت از جهان و هستندگان و خودم باخبر می‌شوم. این‌ها همان ناحیه‌های روشن در جنگل تاریک‌اند. این سه عبارت‌اند از روحیه، فهم و بیان. هر سه از پرتاب‌شدگی دازاین به هستی آغاز می‌شوند، و هر سه به «با هستن» مربوط می‌شوند. در این فصل از «روحیه»، و در فصل ۱۲ از فهم و درنتیجه از تاویل، و در فصل ۱۳ از جای‌گاه بیان و زبان در هستی و زمان بحث می‌کنم.»