کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵ نوشتهٔ میرزافتحعلی آخوندزاده است. داریوش مودبیان گردآوری این مجموعه را بر عهده داشته و نشر گویا آن را منتشر کرده است. این اثر دربردارندهٔ نمایشنامه‌های «سرگذشت مرد خسیس»، «عاشق شدن آقاهاشم خلخالی» و «تئاتر کریم شیره‌ای یا...» است.

درباره کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵

مجموعهٔ طنزآوران جهانِ نمایش، حاصل کوشش‌ها و پژوهش‌های علمی و عملی ــ پنج دههٔ اخیرِ ــ یکی از پژوهندگان و دست‌اندرکاران راستین هنر نمایش در عرصهٔ کمدی در ایران است.

هنرِ نمایش، از روزگار دیرین، بخشی از فرهنگِ جهانی‌ست که دور از هر رنگ و هر تعلقی می‌تواند ناشر اندیشه‌های بالا و والای انسان در میان انسان‌ها و سرزمین‌های گوناگون باشد. هنر نمایش، این رسانهٔ قدرتمند گروهی و جمعی، زبانِ جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها است. در این هنر طنز و کمدی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تعریفی کلی، کمدی به معنای تقلید از کردار، رفتار و حتی باورهای محیط پیرامون نوع بشر برای اصلاح امور اجتماعی است، آریستوفانس ــ پدر کمدی‌نویسی در یونان باستان ــ به طرح موضوع‌های عصر خود با زبانی هجوگونه، استهزاآمیز و گاه خشن می‌پرداخت و پس از او کمدی‌نویسان دوران میانه ــ رم باستان ــ (پلوتوس، ترنس و مناندر) در کمدی‌های خود بیشتر زبان فراواقعیت را به کار می‌گیرند و به نقدِ جامعه خویش و مناسبات اجتماعی آن دوران می‌پرداختند. اما با دگرگونی‌های فکری در دوران پس از آن و تغییر و تحول در نظام اجتماعی و سیاسی اروپا و پیشرفت علوم به ویژه جامعه‌شناسی و روانشناسی اجتماعی، عناصر واقع‌گرا چه در مضامین و چه در زبان و حتی ساختار کمدی رونق گرفت.

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵ حاوی سه متن نمایشی کمدی نوشتهٔ میرزافتحعلی آخوندزاده است. عنوان این نمایشنامه‌ها عبارت است از «سرگذشت مرد خسیس»، «عاشق شدن آقاهاشم خلخالی» و «تئاتر کریم شیره‌ای یا...». گفته شده است که نخستین فرد ایرانی که دست به کار نوشتن کمدی، به تقلید از روش کمدی‌های مولی‌یر زده – البته با فضا و خلق‌وخوی شخصیت‌های ایرانی – میرزا فتحعلی آخوندزاده، ساکن تفلیس گرجستان بوده است.

نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «علیرضا نادری»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و فعالان عرصهٔ هنرهای نمایشی، به‌خصوص دوست‌داران آثار طنز و کمدی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره میرزا فتحعلی آخوندزاده

میرزا فتحعلی آخوندزاده در ۲۱ تیر ۱۱۹۱ در شهر نوخا به دنیا آمد و در ۱۸ اسفند ۱۲۵۶ درگذشت. او نمایشنامه‌نویس و آزادی‌خواه ایرانی در دورهٔ قاجار بود که پدر و استاد نمایشنامه‌نویسان آذربایجان، بنیان‌گذار ادبیات نو در ایران، نخستین نمایشنامه‌نویس ایرانی، پیشرو فن نمایشنامه‌نویسی اروپایی در آسیا و از پیشگامان جنبش ترقی‌خواهی و ناسیونالیسم ایرانی می‌دانندش. اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده بر اندیشمندان جنبش مشروطیت ایران از جمله میرزا آقاخان کرمانی، میرزا ملکم‌خان، عبدالرحیم طالبوف، میرزا آقا تبریزی و دیگران بسیار تأثیر گذاشت. او در زمان ورود به تفلیس بود که با تئاترهای گرجستان آشنا شد. در این تئاترها اغلب آثار گوگول، آستروفسکی و مولیر به صحنه می‌رفت. از آن پس بود که دست‌به‌کار نگارش نمایشنامه شد. قدیم‌ترین نمایشنامه‌های ایرانی که به تقلید از اروپاییان نوشته شد، آثار او است که «میرزا جعفر قراجه‌داغی» آن‌ها را از زبان آذربایجانی به پارسی ترجمه کرد. این ترجمه‌ها مانند نمایشنامه‌های دیگرگون‌شدهٔ مولیر بوده‌اند. از جمله آثار آخوندزاده که سبب شهرت او در حوزهٔ ادبیات نمایشی شد، کتاب «تمثیلات» است که حاوی شش نمایشنامه و یک داستان است. او به «آخوندوف» شهرت داشت. آخوندوف را از پیشگامان جنبش ترقی‌خواهی و ناسیونالیسم ایرانی دانسته‌اند.

بخشی از کتاب طنزآوران جهان نمایش ۳۵

«روز عید هر طور بود گذشت و شب را در دیوانخانه چراغان کردند و دور حیاط و جمیع طاقها و دیوارها، دیوارکوب زدند و در خیابانهای باغ اقسام اسباب چراغ زده و گذاشته شده است از قبیل جار و مردنگی و لاله. تالار یکپارچه از دست چراغ آتش گرفته میسوزد و باغ از روز روشن‌تر. تخمیناً بیست‌هزار شمع کافوری در عمارت میسوزد ولی در اغلب خانه‌های رعیت این پادشاه صاحب عید یک روشنائی نه. از یک طرف ارباب طرب در کنار دریاچه مشغول نواختن تار و تنبک و کمانچه و سنطور و دایره و رقاصان در عیش و عشرت. اما از این طرف از میان شهر صدای نالهٔ زنان بیوه و یتیم‌های صغیر و آه فقرا به آسمان هفتم پیچیده است. بیست کرور اهالی به آه و ناله مشغولند. درین بین میل مبارک شاه به بقال‌بازی حضور کشیده. کریم شیره‌ای رئیس این کار است، یک کلاه نمدی بسیار بلند بر سر گذارده و یک قبای پاره‌پاره پوشیده، بصورت آرد مالیده، از پشم و پوست ریش و سبیل درست کرده، سوار الاغ‌پالان دریدهٔ بسیار کوچک شده و پاهایش بر روی زمین میرسد، چوردکی و ریشکی و سایر عملجات او هر یک بصورتهای عجیب و غریب در جلو و یمین ویسار او دایره و کف‌زنان و تصنیف‌خوانان یکدفعه دورِ دریاچه بدین منوال گردیده و بعد کریم پیاده شده می‌آید در سر خوانچه که اسباب بقال‌بازی چیده شده است می‌نشیند.»