کتاب زنان دانشمند

کتاب زنان دانشمند نوشتهٔ مولیر و ترجمهٔ مهشید نونهالی است. نشر قطره این نمایشنامهٔ کمدی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب زنان دانشمند

کتاب زنان دانشمند ۱۲ شخصیت دارد و از ۵ پرده تشکیل شده است. مکان این نمایشنامه، شهر پاریس است. نمایشنامه با گفت‌وگوی ۲ خواهر به نام‌های «آنریت» و «آرماند» شروع می‌شود. یکی در پی ازدواج و تشکیل خانواده است و دیگری در پی فلسفه و ارزش‌های والا است. کدام هدف ارزش والاتری دارد؟ کدام الگو، الگوی یک زن شایسته است؟ بگومگوی این ۲ دربارهٔ ارزشمندبودنِ این ۲ هدف، آغاز و به «کلیتاندر» معشوق «آنریت» ختم می‌شود. این کتاب مبتنی بر دیالوگ‌ها است.

مولیر از بزرگ‌ترین نمایشنامه‌نویسان جهان و تئاتر کلاسیک فرانسه است. او به محتوای تند و انتقادی آثارش شهرت دارد و از نظر هنر درام‌نویسی، پختگی زبان نمایشی، قدرت تأثیر، خلق موقعیت و پرداخت شخصیت‌ها جایگاهی بسیار ممتاز دارد. بسیاری بر این باورند که قدرت تأثیر و جذابیت مولیر در آثارش، نه در نتیجه‌گیری فوری و پایان‌بندی تصنعی ماجرا، بلکه در روند قصه، کل ساختار و پرداخت دقیق و کامل شخصیت‌ها است. پژوهشگران تئاتر، نوع کمدی او را «کمدی شخصیت» می‌نامند؛ چون او همواره اهمیت فراوانی برای شخصیت‌های اصلی قائل است. مولیر در بزرگ‌ترین آثارش به نقد و تحلیل بی‌رحمانۀ خلق‌وخوی آدمی، کاویدن ریشۀ حماقت‌های بشری و تحلیل پندارهای نادرست انسان می‌پردازد. آثار او دو جنبه دارد؛ از یک جنبه او بسیار دقیق بر ناآگاهی، حسادت، دورویی و سرگردانی شخصیت انسان توجه دارد و از جنبه‌ای دیگر به مفاهیمی همچون احترام به آزادی، ارزش دوستی و ستایش صداقت می‌پردازد. او در پس زبان کمدی خود، جنبه‌های مثبت و منفی شخصیت انسانی را کالبدشکافی می‌کند. اولین آشنایی مخاطبان و هنرمندان تئاتر ایران با ادب و هنر غربی و تئاترِ دارای دیالوگ انتقادی، به‌وسیلهٔ آثار مولیر، اقتباس و الهام از نمایشنامه‌های او انجام شد. از زمان تأسیس دارالفنون، اگر با مولیر آشنا نمی‌شدیم، امروز نه نوشته‌ای از «میرزا فتحعلی آخوندزاده» داشتیم و نه نمایشنامه‌ای از «میرزا آقا تبریزی». محتوای انتقادی آثار مولیر، زمینه را برای نقد منتقدان از پایه‌های پوسیدهٔ حکومت مستبد قاجار، افشای فساد فراگیر اجتماعی آن دوره و نشان‌دادن عقب‌ماندگی فکری و فرهنگی آن نظام فراهم کرد. «قطب‌الدین صادقی» معتقد است ما با اصالت، زیبایی و ارزش دراماتیک آثار مولیر، دیرهنگام آشنا شدیم و چندان بر ارزش کارهای او آگاه نیستیم؛ شاید بخشی از این موضوع ناشی از اقتباس‌های سردستی و اولیه از آثار مولیر باشد که دیگر [اصطلاحاً] بیات شده‌اند. با آن تصاویر اقتباسی و اولیه، کمتر کسی یافت می‌شد که گرایش و علاقهٔ چندانی نسبت به مولیر و آثارش نشان دهد. انتشارات قطره با ترجمه و نشر آثار مولیر، قدمی در معرفی تئاتر کلاسیک فرانسه و این چهرۀ درخشان تاریخ نمایش برداشته است.

می‌دانیم که نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان»، «علیرضا نادری» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب زنان دانشمند را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تئاتر و ادبیات نمایشی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مولیر

ژان باتیست مولیر در سال ۱۶۲۲ میلادی به دنیا آمد و به سال ۱۶۷۳ درگذشت. او در ۱۶۳۱ میلادی وقتی ۹ساله بود، جزو پیشخدمتان خاصهٔ شاهی شد. در جوانی زبان لاتین را آموخت و آثار ترنس، شاعر و کمدی‌نویس رومی قرن دوم پیش از میلاد، را خواند که موجب آشنایی بیشتر او با زبان لاتین شد. مدتی به تحصیل حقوق پرداخت و پس از آن به‌عنوان وکیل دعاوی به کار پرداخت. وقتی در دربار فرانسه مشغول کار شد، با برنامه‌های نمایشی که توسط بازیگران ایتالیایی در دربار اجرا می‌شد، آشنا و شیفتهٔ این هنر شد. «عشق طبیب» نام یکی از آثار مولیر است که یک فارس کوتاه و سبک (Farce) به‌شمار می‌رود. پس از این اثر بود که او محبوب شد. مولیر عناصر کمیک «کمدیا دل آرته» همچون پیشخدمتان بامزه، فضل‌فروشان، عشاق جوان دلخسته، دختران احساساتی را گرفت و با زندگی فرانسوی انطباق داد و آثاری پدید آورد که عناوینی همانند کمدی رئالیستی یا اجتماعی یا انسانی را یدک کشده‌اند. در عصری که کورنی و راسین با تراژدی‌های خود آن دوران را به اسم خود سند زده بودند، مولیر با کمدی‌هایش در کنار آن ۲ قرار گرفت، این دوران مقارن بود با حکومت لویی چهاردهم؛ دورانی که فرانسه نه‌تنها به سیاست که بر زبان، ادبیات و هنر سراسر اروپای غربی حکمرانی می‌کرد؛ عصری که مولیر در مدت ۳۶ سال از یک زمین تنیس اجاره‌ای به «کمدی فرانسه» راه یافت و در قلهٔ آن قرار گرفت تا هجو اصول اخلاقی را در دربار لویی چهاردهم دستمایهٔ آثار کمدی خودش قرار بدهد، روابط غیراخلاقی درباریان و اشراف ورشکسته، قماربازی‌ها، حرکات جنون‌آمیز برای کسب جاه و مقام و عنوان، ضیافت‌های باشکوه و پر زرق‌وبرق، خودآرایی‌ها، تملق و چاپلوسی و غیره را در کمدی‌های خود به شیوه‌ای جذاب و واقع‌گرا به انتقاد گیرد و پوزخندی زهرآگین به اشرافیت در‌حال‌زوال و بورژوازی جاه‌طلبِ عصر خود بزند. نمایشنامهٔ «تارتوف» ادعانامهٔ مولیر علیه فساد حاکم بر کلیسا است. «مردم گریز» یا «میزانتروپ» برخورد اجتماعی و اخلاقی مولیر با جامعهٔ فرانسه در عصر لویی چهاردهم است. او در «خسیس» اقتصاد واپس‌گرای عصر خود را تصویر می‌کند. در مضحکهٔ «زنان فضل‌فروش» کوته‌فکری‌های آداب و معاشرت اشراف را نشان داده و عقاید ارتجاعی درمورد زنان را نیز در «مکتب زنان» بازگو می‌کند. ویژگی‌های جهانی کمدی‌های مولیر برآمده از این است که در زمینهٔ آثارش رگه‌های روان‌شناسی اجتماعی وجود دارد؛ توأم با سرزندگی، شادی، طراوت و قابل‌قبول‌بودن شخصیت‌ها. در فن شناخت آثار نمایشی، آثار مولیر را «کمدی شخصیت» می‌گویند. مولیر وحدت‌های سه‌گانهٔ زمان، مکان و عمل را در آثار خود رعایت کرده است.

بخشی از کتاب زنان دانشمند

«آرماند: می‌بینم که ذهنتان امکان بهبودی ندارد

بس‌که به پیداکردن شوهر اصرار دارد.

اما لطفاً ببینیم چه کسی را می‌خواهید قبول کنید،

دست‌کم کلیتاندر نباشد کسی که دنبالشید؟

آنریت: کلیتاندر، چرا که نباشد! دلیلتان چیست؟

آیا شایسته نیست؟ یا انتخاب حقیری است؟

آرماند: نه، اما بی‌شک نیت صادقانه‌ای نیست

ربودن کسی که دلش در گرو دیگری است،

و البته بر کسی هم پوشیده نمانده

که کلیتاندر آشکارا به‌دنبال من بوده.

آنریت: بله اما این تمناها در چشم شما چیز بیهوده‌ای است

و خواری‌های بشری هرگز مطلوب شما نیست.

ذهن شما برای همیشه از زناشویی چشم پوشیده

و فلسفه است که تماماً قلبتان را ربوده.

کلیتاندر دیگر نظر شما را جلب نمی‌کند،

چه اهمیت که دیگری ادعایی داشته باشد.»