کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷ نوشتهٔ اسلاومیر مروژک و ترجمهٔ داریوش مودبیان است. نشر گویا این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی سه نمایشنامه‌ٔ کمدی.

درباره کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷

مجموعهٔ طنزآوران جهانِ نمایش، حاصل کوشش‌ها و پژوهش‌های علمی و عملی ــ پنج دههٔ اخیرِ ــ یکی از پژوهندگان و دست‌اندرکاران راستین هنر نمایش در عرصهٔ کمدی در ایران است.

هنرِ نمایش، از روزگار دیرین، بخشی از فرهنگِ جهانی‌ست که دور از هر رنگ و هر تعلقی می‌تواند ناشر اندیشه‌های بالا و والای انسان در میان انسان‌ها و سرزمین‌های گوناگون باشد. هنر نمایش، این رسانهٔ قدرتمند گروهی و جمعی، زبانِ جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها است. در این هنر طنز و کمدی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تعریفی کلی، کمدی به معنای تقلید از کردار، رفتار و حتی باورهای محیط پیرامون نوع بشر برای اصلاح امور اجتماعی است، آریستوفانس ــ پدر کمدی‌نویسی در یونان باستان ــ به طرح موضوع‌های عصر خود با زبانی هجوگونه، استهزاآمیز و گاه خشن می‌پرداخت و پس از او کمدی‌نویسان دوران میانه ــ رم باستان ــ (پلوتوس، ترنس و مناندر) در کمدی‌های خود بیشتر زبان فراواقعیت را به کار می‌گیرند و به نقدِ جامعه خویش و مناسبات اجتماعی آن دوران می‌پرداختند. اما با دگرگونی‌های فکری در دوران پس از آن و تغییر و تحول در نظام اجتماعی و سیاسی اروپا و پیشرفت علوم به ویژه جامعه‌شناسی و روانشناسی اجتماعی، عناصر واقع‌گرا چه در مضامین و چه در زبان و حتی ساختار کمدی رونق گرفت.

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷ دربردارندهٔ نمایشنامه‌های کمدی «مهاجران»، «روباه فیلسوف و «سفارتخانه» نوشتهٔ اسلاومیر مروژک است. در این دفتر دو نمایشنامۀ بلند، که هریک از شاهکارهای او محسوب می‌شوند و یک نمایشنامۀ کوتاه، کاملاً متفاوت با دیگر آثارش را عرضه شده است. مروژک در نگارش نمایشنامه‌های خود از دو ساختار متفاوت با هم سود می‌جوید. در نمایشنامه‌های تک‌پرده‌ای (و گاه دوبخشی بلند به هم پیوسته) خود: ساختار ساده، داستان خطی، شخصیت‌های معدود و همیشه کهن الگویی و گره‌گشایی از پیش تعیین شده است. او در نمایشنامه‌های بلند و پیچیده (عموماً سه پرده‌ای)، همچون «تانگو» (۱۹۶۳) و «سفارتخانه»، ساختار را بر موقعیتی پیچیده استوار کرده است: داستان پیچیده، گاه در دو خط متوازی، اصل غافلگیری در پیش روی داستان، تعداد و تنوع شخصیت‌ها و کشمکش میان آنها در سطحی کلی‌تر و جهانی‌تر. 

نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «علیرضا نادری»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و فعالان عرصهٔ هنرهای نمایشی به خصوص دوست‌داران آثار طنز و کمدی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره اسلاومیر مروژک

اسلاومیر مروژک (Sławomir Mrożek) ۲۹ ژوئن ۱۹۳۰ در لهستان به دنیا آمد. او نمایشنامه، نقد کتاب، نقد نمایش، داستان کوتاه و رمان می‌نوشت. اولین مجموعه‌داستان او به نام «فیل» در سال ۱۹۵۷ منتشر شد و بلافاصله به تمام زبان‌های اروپایی ترجمه شد. اثر دیگر او، نمایشنامهٔ «پلیس» بوده است که موفقیت بسیاری برای او داشت؛ تاجایی‌که او را بر آن داشت تا به نمایشنامه‌نویسی به چشم حرفه اصلی‌اش نگاه کند.

اسلاومیر مروژک در طول زندگی‌اش در ایتالیا و فرانسه زندگی کرد و در طول این سال‌ها به نقد حکومت کمونیستی لهستان می‌پرداخت. مدتی را هم در کراکوف لهستان زندگی کرد و در نهایت در ۱۵ اوت ۲۰۱۳ در فرانسه از دنیا رفت.

بخشی از کتاب طنزآوران جهان نمایش ۱۷

«روباه: اجازه می‌فرمائید من عقایدم رو در این مورد ابراز بدارم؟ متشکرم! برای من، فرصت طلایی و بی نظیری پیش آمده. اغلب اوقات برای من پیش می‌آد که روی مسائل پیچیده و غامض تأمل و تعمق کنم، اما اینجا، من کسی رو ندارم که باهاش حرف بزنم، و حالا که یک آدمی از اهل کلیسا رو جلوی خودم می‌بینم باید حرف بزنم. از آرا و افکار خودم بگم. مثلاً، من دربارۀ این موجوداتی فکر می‌کنم که خودشون رو بی جهت قربانی می‌کنند و درست در هنگام قربانی شدن دست به تضرع و التماس برمی دارند. اوه! اینها فقط افکاری هستند از سر وقت گذرانی. ولی چه می‌شه کرد، تمام وقت من رو می‌گیرند. من یک کمی خودم رو حقیر حس می‌کنم در مقابل آدمی به این بزرگی و در مقام والایی که شما هستید. بله، به هر جهت، خودتون رو دست کم نگیرید. شما خودتون رو فدای عقایدتون کردید و این چیز کمی نیست؛ تمام تاریخ ما پوشیده شده از این فداکاری‌ها، این ایثارها. مسیحیان اولیه هم به خاطر عقایدشون قربانی شدند، بعدش خودشون شروع کردن به قربانی کردن دیگرون و اتفاقاً باز هم به خاطر عقایدشون. حالا هرچی که می‌خواند دیگرون بگند، بگذارید بگویند؛ به هر شکلی هم که می‌خواهند بگویند، ما از قربانی شدن و قربانی کردن ضرری ندیدم. از رنج و درده که پی به ارزش اعتقاد می‌بریم. اما امروز، از چه طریق می‌تونیم پی به این ارزش‌ها ببریم؟ امروزه، این اعتقادات دیگه ارزشی ندارند، چون گفته می‌شه «باید تحمل یکدیگر را داشته باشیم». البته ممکن این قانون همه جای دنیا نباشه، اما به هر جهت در کشور ما که این قانون داره حکمفرمایی می‌کنه. امروزه، دیگه اصلاً مهم نیست کی به چه چیزی اعتقاد داره؛ اسمش رو هم گذاشتند وجدانِ آزاد! حالا در این شرایط چطور می‌شه وجدان رو ارزیابی کرد؟ امروزه، دیگه هیچ کس نمی‌خواد کسی رو قربانی کنه. حتی اگر کسی خودش بخواد قربانی بشه، نمی‌تونه این کار رو بکنه. رنج و درد- که زیر بنای عرفانه- اون رو هم نادیده گرفتند، درد رو به خدمت لذت درآوردند. در گذشته، رنج در خدمت روح انسان بود، اما امروز در خدمت هوسرانی انسان قرار گرفته. بله، رنج رو قلمرو تفکر انسانی بیرون راندند تا جایی برای خود آزاری باز کنند. دیگه هیچ کسی به فکر تعالی روح انسانی نیست چون کسی به فکر رنج بردن عرفانی نیست، رنجی که همیشه باعث تعالی روح بوده و هست. و حالا، ایمان بدون رنج و تعب چی می‌تونه باشه و رنج و تعب بدون ایمان چی؟»