کتاب گفتار در روش راه بردن عقل

کتاب گفتار در روش راه بردن عقل نوشتهٔ رنه دکارت و ترجمهٔ محمدعلی فروغی است. انتشارات علمی و فرهنگی این رسالهٔ فلسفی را منتشر کرده است.

درباره کتاب گفتار در روش راه بردن عقل

بسیاری کتاب گفتار در روش راه بردن عقل را هم یک کتاب فلسفی و هم یک زندگی‌نامه می‌دانند. رنه دکارت این اثر را در سال ۱۶۳۷ میلادی به رشتهٔ تحریر درآورده است. رنه دکارت در این اثر به شرح بنیان‌های فلسفهٔ خود پرداخته است. کتاب حاضر شامل شش گفتار است که نویسنده در آن به موضوعاتی همچون «ملاحظات در باب علوم»، «قواعد اصلی روشی که نویسنده دنبال کرده است»، «برخی از قواعد اخلاقی که آن روش برآورده است»، «دلایلی برای اثبات وجود خداوند و روح انسانی»، «علوم طبیعی که نویسنده در باب آن‌ها تحقیق کرده است» و «ضرورت تحقیق بیشتر در احوال طبیعت و انگیزه‌های نویسنده از نوشتن این کتاب» پرداخته است. دکارت هدف خود را از نوشتن این رساله را نشان دادن راه و روش فلسفی خودش بوده است. رنه دکارت این اثر را به زبان فرانسه نوشته است. بسیاری کتاب «گفتار در روش راه بردن عقل» را یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کتاب‌های حوزهٔ فلسفه به حساب می‌آورند.

خواندن کتاب گفتار در روش راه بردن عقل را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفهٔ غرب پیشنهاد می‌کنیم.

درباره رنه دکارت

رنه دکارت در ۳۱ مارس ۱۵۹۶ در فرانسه زاده شد. او فیلسوف، ریاضی‌دان، کیهان‌شناس و فیزیک‌دان برجسته‌ٔ قرن ۱۷ میلادی، گوینده‌ٔ گزاره‌ٔ مشهور «می‌اندیشم، پس هستم» و مؤلف کتاب‌هایی مهم مانند «تأملات در فلسفه اولی» و «فلسفهٔ دکارت» است. خردگرایی دکارت و شک دکارتی از مباحث نظری مهمی هستند که این فیلسوف بزرگ فرانسوی را با آن‌ها می‌شناسند. او با ابداع هندسه‌ٔ تحلیلی و رد فلسفه‌ٔ ارسطویی، به‌عنوان «پدر فلسفه‌ٔ مدرن» شناخته می‌شود. آثار این فیلسوف همواره الهام‌بخش دانشمندان و فیلسوفان بزرگی نظیر نیوتن، اسپینوزا و جان لاک بوده است. دکارت در ۱۱ فوریه ۱۶۵۰ از دنیا رفت.

درباره محمدعلی فروغی

محمدعلی فروغی دردشتی زادهٔ ۱۲۵۴ خورشیدی در تهران ملقب به ذُکاءالمُلک، ملی‌گرا، تجددخواه، روشن‌فکر، مترجم، ادیب و سخن‌شناس، فیلسوف، تاریخ‌دان، روزنامه‌نگار، فعال سیاسی اصلاح طلب، دیپلمات، نمایندهٔ مجلس، وزیر و نخست‌وزیر ایران بود. نخستین کتاب دربارهٔ فلسفه غرب (سیر حکمت در اروپا) به دست او نوشته شد. فروغی همچنین کتاب «کلیات سعدی» را تصحیح و فرهنگستان ایران را تأسیس نمود. لو در کنگرهٔ هزاره فردوسی حضور پیدا کرد. علاوه‎‌بر این‌ها، فروغی آثار متعددی دربارهٔ تاریخ (به‌ویژه تاریخ ایران باستان) به رشتهٔ تحریر درآورده است. محمدعلی فروغی از فعالان و مبارزان مهم انقلاب مشروطهٔ ایران بود. او در دوران پس‌از جنگ جهانی اول، عضو هیئت اعزامی ایران به کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۹) و جامعهٔ ملل بود. محمدعلی فروغی در پنجم آذر ۱۳۲۱ در تهران چشم از جهان فرو بست.

بخشی از کتاب گفتار در روش راه بردن عقل

«اما سود دیگران از آگاهی بر افکار من نیز چندان نخواهد بود، زیرا هنوز آن‌ها را به اندازه‌ای بسط نداده‌ام که از افزایش بسیار بی‌نیاز شده باشد و بنابراین موقع نرسیده که آن‌ها را به کار بیندازند و گمان دارم بی‌خودستایی می‌توانم گفت که برای افزایش آن‌ها خود از دیگران تواناترم، نه از جهت آنکه در دنیا کسی داناتر از من نیست، بلکه از آن سبب که هیچ کس چیزی را که از دیگری بیاموزد، مانند آنچه خود ابتکار نموده به خوبی درک نمی‌کند. چنان که برای من بارها شده است که بعضی از عقاید خویش را برای مردمان بسیار زیرک بیان نموده‌ام و هنگامی که با ایشان گفت‌وگو می‌کردم چنین می‌نمود که به خوبی آن را فهم می‌کنند، ولیکن چون بازگو می‌کردند، می‌دیدم دیگرگونش ساخته‌اند و با عقیده من به کلی متفاوت شده است و به این مناسبت موقع را مغتنم شمرده از آیندگان تمنا می‌کنم هر گاه کسی چیزی را به من نسبت می‌دهد، اگر خودم آن را نشر نکرده‌ام، باور نکنند و نیز شگفت ندارم از آرای عجیب و غریبی که به حکمای پیشین نسبت می‌دهند، در حالی که نوشته‌های آن‌ها به ما نرسیده و به همین جهت گمان نمی‌کنم افکار ایشان این اندازه نامعقول بوده باشد، بلکه معتقدم که آن‌ها را به درستی نقل نکرده‌اند، چه آن حکما بهترین مردم عصر خود بوده‌اند، چنان که تقریباً هرگز نشده است که کسی از پیروانشان بر ایشان تفضیل بیابد و یقین دارم که همه آن کسانی که امروز با کمال عشق و شور از ارسطو پیروی می‌کنند، خرسند خواهند بود که به اندازه او بر احوال طبیعت معرفت بیابند۹۷، اگرچه به این شرط باشد که هرگز بیش از آن چیزی ندانند، مانند گیاه عشقه که هیچ گاه از درختی که به آن پیچیده بالاتر نمی‌رود، بلکه غالباً چون به سر آن رسید به زیر برمی‌گردد و تنزل می‌کند و همین ترقی معکوس نصیب ابنای زمان ماست، چه محققان سلف هر یک مطالبی را موضوع تحقیق قرار داده و تحقیقاتش از بیاناتی که در تصنیفات خود نموده درست مفهوم می‌شود، ولیکن پیروان او از بیانات او می‌خواهند مشکلات دیگری را هم که مصنف متعرض آن‌ها نشده، بلکه آن‌ها شاید هیچ به خاطرش خطور نکرده، از بیانات او دریابند و به عقیده من این اشخاص به جای ترقی تنزل می‌کنند، یعنی نادان‌تر می‌شوند از آنکه هیچ تعلم نمی‌کردند، ولیکن برای کسانی که قریحه عالی ندارند، این قسم حکمت بافتن کار را آسان می‌کند، زیرا که به سبب ابهام و اجمال حدود و اصولی که به کار می‌برند، از هر چیز می‌توانند چنان به جرئت بحث کنند که گویی آن را می‌دانند و با دقیق‌ترین و زبردست‌ترین اشخاص در آن باب جدل کنند و به هیچ طریق ساکت و قانع نشوند و چنین اشخاص به نظر من به نابینایی می‌مانند که چون می‌خواهد با آدم بینا زدوخورد کند و بر او چیره شود، او را به قعر سردابه تاریکی می‌برد. پس البته صرفه چنین کسان در آن است که من از نشر اصول فلسفی که به کار می‌برم خودداری کنم، زیرا آن اصول در نهایت سادگی و روشنی است و اگر منتشر کنم، چنان است که به سردابی که برای زدوخورد در آن نزول کرده‌اند، دریچه‌ای باز کرده و روشنایی وارد نموده باشم؛ اما برای نفوس عالی‌تر نیز شناسایی فلسفه من مطلوب نخواهد بود، زیرا اگر می‌خواهند در هر موضوع بتوانند بحث کنند و آوازه فضل و حکمت دریابند، اکتفا به ظاهرسازی برایشان بهتر است، چه در هر باب صورت ظاهری از حقایق دریافتن زحمتی ندارد، ولی کشف حقیقت مدت می‌خواهد و تدریجی است و نسبت به معدودی از امور میسر می‌شود و چون از غیر از آن امور سخن به میان آید، ناچار باید صریحاً اقرار به نادانی نموده و اما اگر با من هم‌سلیقه هستند و معرفت حقایق معدود را بر نمایش به علم کل اشیا برتری می‌دهند، چنان که برتری هم دارد، در آن صورت زیاده بر آنچه در این گفتار اشاره کرده‌ام حاجت ندارند، چه اگر قادرند بر اینکه از من پیش‌تر بروند، به طریق اولی آنچه را من به عقیده خود دریافته‌ام آن‌ها نیز می‌توانند دریابند؛ خاصه اینکه چون من همیشه امور را بر حسب ترتیب به مطالعه درآورده‌ام، یقیناً آنچه هنوز بر من مکشوف نشده و باید بشود، بالطبع دشوارتر و نهان‌تر از آن است که تاکنون دریافته‌ام و البته اگر از من بیاموزند، برای ایشان کمتر لذت خواهد داشت تا خود کشف کنند. گذشته از اینکه چون باید از جست‌وجوی مسائل آسان آغاز کرده کم‌کم به مطلب مشکل برسند، قوه و ملکه‌ای پیدا می‌کنند که از همه تعلیمات من برای ایشان مفیدتر خواهد بود، چنان که درباره خودم معتقدم بر اینکه اگر همه حقایقی که شخصاً جست‌وجو کرده و اثبات نموده‌ام، از دیگران آموخته و زحمتی برای درک آن‌ها نکشیده بودم، هرگز حقایق دیگر کشف نمی‌کردم. و البته ملکه‌ای که حاصل نموده و سهولتی که برای من دست داده که چون سعی در جست‌وجوی حقایق می‌کنم، هر روز مطلبی تازه درمی‌یابم پیدا نمی‌کردم و مختصر کلام این است که اگر در دنیا کاری باشد که دیگری نتواند، مانند کسی که آن را آغاز کرده به خوبی به پایان برساند، کاری است که من مشغول آن هستم.»