کتاب آرمانشهر واقع بین ها

کتاب آرمانشهر واقع بین ها و راه رسیدن به آن نوشتهٔ روتخر برخمان و ترجمهٔ مزدا موحد است و نشر نو آن را منتشر کرده است. روتخر برخمان در این کتاب ایده‌های آرمانشهریِ متعددی پیش می‌کشد و ثابت می‌کند که آنها امروزه نیز عملی‌اند. آرمانشهر واقع‌بین‌ها از نادر کتاب‌هایی است که به‌واقع متحیرمان می‌کند و تصورمان از آینده را زیر و زبر می‌کند. برخمان در این کتاب ما را به سفری در تاریخ می‌برد، سفری رها از مرزبندی‌های سنتی چپ و راست. او مدافع عقایدی است که زمانشان فرا رسیده است.

درباره کتاب آرمانشهر واقع بین ها

در فلسفۀ غرب، آرمانشهر نمادی است از واقعیتی آرمانی و تام؛ همچنین می‌توان آن را نمودِ حقیقتی دست‌نیافتنی دانست. افلاطون را نخستین فیلسوف آرمان‌گرای اندیشۀ غرب می‌خوانند. درواقع، آرمانشهر با مفهوم ایدهٔ افلاطون هماهنگی کامل دارد. این اندیشهٔ افلاطون را می‌توان در رسالهٔ جمهوریاش پیدا کرد که در آن، سیاست را به عرصه‌های گسترده‌تری همچون دولت و قانون اساسی بسط می‌دهد و خطوط اصلی‌ای را که برای سازماندهی شهر آرمانی لازم است ترسیم می‌کند؛ از همین رو است که بسیاری او را مبدع این اندیشه می‌دانند.

ایدئالیست‌های قرون‌وسطی هم تصورات الهیاتی‌ای دربارۀ مفهوم آرمانشهر داشتند. آرمانشهر از نظر آنها جایی بود مثل سرزمین رؤیاییِ «کوکِین»، سرزمینی از شیر و عسل که در آن نهرهای شراب جاری است، میوۀ درختان پنکیک است، و شیرینی و کلوچۀ داغ از آسمان می‌بارد. در «کوکِین» کشاورز و صنعتگر و غیره با هم برابرند و زیر آفتاب مطبوع لمیده‌اند.

مشکل سیاست‌مداران امروزی این است که حتی در این حد هم دیدگاهی مشترک از این مفهوم به دست نمی‌دهند و از آنجا که قدرت تخیلشان را هم از دست داده‌اند، این مفهوم را دربست به راست و چپ افراطی واگذار می‌کنند تا آنها انواع و اقسام آرمانشهرها را به خورد ابنای بشر بدهند.

روتخر برخمان، مورخ جوان هلندی، در کتاب «آرمانشهر واقع‌بین‌ها» می‌نویسد که امروزه حتی معقول‌ترین نیروهای سیاسی نظیر دولت‌های رفاه هم ابداً تعریفی از آرمانشهر ندارند و صرفاً آن را به مسائلی از قبیل کاهش مالیات فروکاسته‌اند. در حالی که روزگاری که در آن زندگی می‌کنیم اتفاقاً جان می‌دهد برای تحقق رؤیاهای قرون‌وسطایی. درواقع در جهانی که نابینایان می‌توانند با کاشتن تراشه‌ای در مغزشان اندکی از بینایی را بازیابند، چرا نباید به تحقق آرمانشهر ــ‌آن‌هم نه در رؤیا که روی زمین‌ــ امید داشت؟

برخمان در این کتاب با سفر در تاریخ نشان می‌دهد که اتفاقاً فقدان تعریفی مشخص از مفهوم آرمانشهر، دست‌کم در قیاس با تصورات خام‌اندیشانۀ گذشتگان، دلیل اصلیِ بی‌اعتمادیِ انسان مدرن به سوسیالیسم، علم، نهادهای بزرگ بین‌المللی و حتی تمایل به روش‌های جدید زندگی است، حال آنکه انسان مدرن بهشت قرون‌وسطی را مدت‌ها است که ساخته است اما باورش ندارد و بهبودش نمی‌بخشد.

برخمان اثرش، «آرمانشهر واقع‌بین‌ها»، را تلاشی برای باز کردن قفل آینده می‌داند، تلاشی برای گشودن پنجرۀ اذهان ما. آرمانشهرها، بیشتر از آنکه از واقعیت‌های پیشِ رو سخن بگویند، گزارشگر وضع و حال مردمانِ زمانه‌هایی هستند که این آرمانشهرها در آنها پدیدار شده‌اند؛ حال آنکه امروز انسان در جهانی می‌زید که هزاران برابر دوست‌داشتنی‌تر از هر آرمانشهری است که انسان قرون‌وسطایی تصور می‌کرد. با این حال، چرا امروزه به‌ظاهر آرمانشهرها محل رشد و نمو اختلاف و خشونت و حتی نسل‌کشی هستند؟ چرا آرمانشهرها به ویرانشهرها بدل می‌شوند؟

برخی از جملاتی که بزرگان دربارهٔ این کتاب گفته‌اند از این قرار است:

متنی لازم برای هر آنکه نگران معایب اجتماع فعلی است و می‌خواهد به درمان آنها کمک کند.

ــــ زیگموند باومن، نظریه‌پرداز برجستهٔ علوم اجتماعی

اگر از کلیشه‌های قدیمی چپ و راست خسته شده‌اید شاید از اندیشهٔ شجاعانه و متن شیوا و مباحث مستدل این کتاب لذت ببرید.

ــــ استیون پینکر، نویسندهٔ فرشتگان بهترِ سرشت ما

اگر افراد کافی این کتاب را بخوانند، جهان جای بهتری خواهد شد.

ــــ ریچارد ویلکینسون، نویسندهٔ تراز

ندایی درخشان برای تفکر آرمانشهری دربارهٔ دستمزد و ساعات کاری و پادزهری برای بدبینی در مورد اتوماسیون در بازار کار.

ــــ چارلز کنی، نویسندهٔ وارونه

خواندن کتاب آرمانشهر واقع بین ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که گمان می‌کنند این روزها دیگر آرمانشهری وجود ندارد پیشنهاد می‌کنیم. این کتاب برای پژوهشگران حوزه‌های فلسفه، تاریخ، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی مناسب است.

بخشی از کتاب آرمانشهر واقع بین ها

«گذشته بدون تردید مکانی خشن بود؛ پس منطقی است که مردم در رویای روزی بودند که اوضاع بهتر شود. یکی از روشن‌ترین و زنده‌ترین رویاها رویای سرزمینی از شیر و عسل به نام کوکین بود. برای رسیدن به آنجا باید اول مسیر خودت را با خوردن سه مایل شیربرنج باز می‌کردی. اما زحمتش می‌ارزید؛ چون هنگام رسیدن به کوکین می‌دیدی در دیاری هستی که نهر شراب جاری است، غازهای بریان بالای سرت پرواز می‌کنند، میوهٔ درختان پنکیک است و شیرینی و کلوچهٔ داغ از آسمان می‌بارد. کشاور، صنعتگر، روحانی همه برابر و باهم زیر آفتاب لمیده بودند.»