کتاب تاریخ تاریخ ها

کتاب تاریخ تاریخ ها؛ حماسه‌ها، رخدادنامه‌ها، عاشقانه‌ها و جستارها از هرودوت و توسیدید تا قرن بیستم نوشتهٔ جان بارو و ترجمهٔ حسن افشار است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب تاریخ تاریخ ها

کتاب تاریخ تاریخ ها داستان خارق‌العاده‌ای است در این باره که ما چگونه گذشته را از ۲۵۰۰ سال پیش تا امروز فهمیده و تفسیر کرده‌ایم. این اثر بی‌همتا با گزارش از پدر تاریخ، هرودوت، تا رخدادنامه‌های سده‌های میانه و از نقل حماسی گیبون از امپراتوری روم تا مجموعه‌های تلویزیونی کنونی، به کندوکاو در روایت‌های معرف وقایع مهم تاریخی می‌پردازد و به ما نشان می‌دهد که آنها از روزگاران خود و از روزگار ما چه می‌گویند.

برخی از جملاتی که دربارهٔ این کتاب گفته شده، باهم می‌خوانیم:

«شاهکاری در زیبایی و باریک‌بینی و گزارش خواندنی... جان بارو خود کم از هیچ‌یک از مورخان موضوع کتابش ندارد. هرکه می‌خواهد بداند تاریخ‌نگاری چه خدمتی به فرهنگ ما کرده است باید از خواندن این اثر آغاز کند.»

ــ کیت تامس، گاردین

«مثال اعلایی از اینکه تاریخ را چگونه باید نوشت... روایت جان بارو به روانی تاریخی که ستایشش می‌کند جریان می‌یابد.»

ــ مایکل بینتن، تایمز

«به‌حدی بهت‌آور بلندپرواز.»

ــ تام هلند، دیلی تلگراف

«دل‌نشین و الهام‌بخش... محاوره‌ای، استدلالی، زیرکانه و نافذ.»

ــ برایان یانگ، لیترری ریویو

«درخشان... مروری استادانه. کتاب او شخصیت، بستر، ذکاوت، و شیرینی را یک‌جا دارد.»

ــ دومینیک ساندربروک، ایونینگ استاندارد

اما چرا تاریخ تاریخ‌ها؟ چرا که نه؟ تاریخ، حتی اگر بگذاریم در معنای وسیعش باز مقولهٔ واحدی بماند، موضوع بسیار متنوعی است. طاعون‌ها، حمله‌ها، مهاجرت‌ها؛ پی‌ریزی، پرورش، گسترش ترتیبات قانونی و نظام‌های سیاسی؛ جنگ‌های داخلی و خارجی، انقلاب‌ها، دگرگونی‌های آهسته یا ناگهانی در دین و فرهنگ؛ شکل‌گیری انواع هویت‌های جمعی ــ مذهبی، ملی، عقیدتی ــ تواریخ ربانی به معنی آنچه خدا برای انسان اراده می‌کند: همهٔ اینها و خیلی‌های دیگر تاریخ‌اند. برخی تاریخ‌ها سراسر گزارش‌اند؛ برخی کمابیش تحلیل‌های بی‌زمان و غالباً واکاوی‌های ساختاری یا فرهنگی. تاریخ به بسیاری دیگر از گونه‌ها و رشته‌های پژوهش پیوسته است، از حماسه‌ها و قصه‌های پیدایش گرفته تا علوم اجتماعی مختلف، نیز زندگی‌نامه‌ها و نمایش‌نامه‌ها، بحث‌های سیاسی و اخلاقی، قوم‌شناسی، رُمان، و بازرسی‌ها و تحقیقات قضایی. تا جایی که می‌دانیم هرودوت نخستین کسی بود که واژهٔ هیستوریا (تحقیق) را به معنای امروزی تاریخ به کار برد. هیستور در قاموس هومر کسی بود که تحقیقی بر اساس داده‌ها انجام می‌داد و به نتایجی می‌رسید. پس رابطهٔ تاریخ با تحقیق از دیرباز محرز بوده است.

حال چگونه می‌توان این تحقیقات متنوع را در قالب روایت تاریخی واحدی تحت عنوان «تاریخ تاریخ» ریخت؟ یک پاسخ روشن است، که برای هر روایتی بیش‌وکم ضروری است: با تعیین غایتی، پایانی، که فصل‌های داستان، همه به تعبیری، تابع آن و سهیم در آن‌اند و مراحلی از سیر تاریخی واحدی را تشکیل می‌دهند. در مورد تاریخ تاریخ‌نگاری ــ ژانری که پیش از قرن بیستم وجود نداشت ــ بی‌گمان معمول‌ترین و آسان‌ترین راه، برحسب دورهٔ تاریخی و فرهنگ تاریخ‌نگاری حاکم، این بوده است که حال فعلی موضوع، با هر تلقی که از آن وجود داشت، نقطهٔ پایان انگاشته شود. 

خواندن کتاب تاریخ تاریخ ها را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران خواندن کتاب‌های تاریخی با روایت‌ شیرین داستانی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره جان بارُو

جان بارُو از برجسته‌ترین نویسندگان انگلیسی تاریخ اندیشه است. او از ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۵ استاد ممتاز تاریخ اندیشه در دانشگاه ساسکس و از ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۰۰ استاد ممتاز تاریخ اندیشهٔ اروپا در دانشگاه آکسفورد بوده است. آثار پیشین او عبارت‌اند از: تکامل و جامعه: واکاوی نظریهٔ اجتماعی ویکتوریایی (۱۹۶۶)، تبار لیبرال: مورخان دورهٔ ویکتوریا و گذشتهٔ انگلستان (۱۹۸۱) که برندهٔ جایزهٔ وُلفسون در رشتهٔ تاریخ شد، گیبون (۱۹۸۴) و بحران عقلانیت: اندیشهٔ اروپایی، ۱۸۴۸ ـ ۱۹۱۴ (۲۰۰۰). او از اعضای ثابت فرهنگستان بریتانیا و عضو بازنشستهٔ کالج بِیلیل در آکسفورد است.

بخشی از کتاب تاریخ تاریخ ها

«چنان‌که به پیروی از هرودوت معمول شد، او در آغاز اثرش انگیزهٔ خود را از نگارش آن می‌گوید: نوشتم «تا دستاوردهای آدمی با گذشت زمان از یاد نرود؛ و کرده‌های دوران‌ساز و شگفت‌آور ــ خواه از آنِ یونانیان و خواه از آنِ بربرها ــ بی‌نصیب از افتخار نماند؛ و بالاخص نشان بدهم که چرا دو قوم با یکدیگر می‌جنگیدند.» به سخن دیگر، تاریخ او یادمانی بود، نشانه‌ای برای جلوگیری از فراموشی که آفت زمان برای هر کردار آدمی است. او بسی فراتر از هر انتظار معقولی به توفیق رسید. ما هنوز گزارش او را از دست‌مایهٔ سترگش، که یورش شاهنشاه ایران به یونان بود، در اختیار داریم. شاه ایران با سپاه گران چندزبانه‌ای که از چهار گوشهٔ کشورش گرد آورده بود ۲۵۰۰ سال پیش یعنی تنها نیم قرن پیش از هرودوت به یونان یورش برد. هرودوت اندکی بعد (تواریخ، یک، ۹۵) به ما وعده می‌دهد که بگوید ایرانیان چگونه به رهبری پادشاهشان کورش (بزرگ) نیروی غالب در آسیا شدند؛ و وعده‌اش را پیش از آن‌که به گزارش لشکرکشی به یونان بپردازد عملی می‌کند.

یکی از نکات قابل تأمل در این بیانیهٔ ابتدایی وی آن است که می‌گوید در کنار اقدامات یونانیان از اعمال مهم بربرها (یعنی غیریونانیان) نیز خواهد گفت. همانند این انصاف و بی‌طرفی را هرچه در اسناد مصری و بابلی بگردیم نخواهیم یافت. هومر را به خاطر می‌آوریم که ــ چنان‌که هرودوت نیز یادآوری می‌کند ــ از جنگی قدیم‌تر بین یونانیان و قومی آسیایی نوشته بود. هومر به خواننده یا شنونده اجازه می‌دهد که هم با تروآیی‌ها و هم با یونانیان، و هم با پریام و هکتور و هم با آشیل و آگاممنون احساس همدلی کند. هرودوت دربارهٔ این ویژگی هومر اظهار نظر نمی‌کند، ولی ظاهراً آن را مسلم می‌گیرد. او صحت تاریخی جنگ تروآ را می‌پذیرد، اما می‌اندیشد که هومر، در مقام شاعر، روایت جنگ را طبق قالب حماسی کار خویش ساخته و پرداخته است؛ و خود بر عهده می‌گیرد که بر پایهٔ تحقیقاتش در میان ایرانیان و مصریان و به حکم عقل سلیم خویش آن را تصحیح کند: در زمان محاصرهٔ تروآ امکان نداشته که هلن در شهر بوده باشد، وگرنه مردم شهر او را پس می‌دادند (دو، ۱۲۰). همچنین هرودوت به خوبی حدس می‌زند که دورهٔ حیات هومر باید حدود چهار قرن پیش از زمان او، میانهٔ سدهٔ پنج پ‌م، بوده باشد.»