کتاب چهار گزارش از تذکرة الاولیاء عطار

کتاب چهار گزارش از تذکرة الاولیاء عطار نوشتهٔ بابک احمدی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. این کتابْ گزارش‌گونه‌ای است از روایت ایمان پارسایانی دیگر، مسلمانانی که سده‌ها پیش می‌زیستند، به جهان پشت کرده بودند و از آن هیچ نمی‌طلبیدند. خدایشان را عاشقانه دوست می‌داشتند. هرچند گاه از خشم او به هراس می‌افتادند، اما لحظه‌هایی هم بود که خود را به او بسیار نزدیک ببینند. اکنون، پرسیدنی است که برای ما آدم‌های منطقی که به نیروی عقل آدمی باور آورده‌ایم، آن گرسنگان اندوهگین، آن تشنگان عدالت و دوستی چه پیامی دارند؟ 

درباره کتاب چهار گزارش از تذکرة الاولیاء عطار

این کتاب گزارش چهار بار خواندن تذکرة ‌الاولیاء نوشتـه‌ٔ شیخ فرید‌الدین ابوحامد محمد بن ابراهیم عطار نیشابوری است، هر بار به سودایی ـ هدف گزارش نخست کشف نـشانه‌هـای زندگی هرروزه‌ٔ ایامی است که در آن پدید آمد، و درک تاریخی‌ای که در آن نهفته است، و راهی که می‌گشاید برای شناخت گذران عمر مادی و معنوی مردمان، و چـارچـوب‌هـای سخن آیینـی، دینی و عرفانی، و افـق اندیشگری روزگارش. هدف گزارش دوم کشف معناهایی است که به نظر می‌رسد فهمشان در چارچوب افق دلالت‌های متن، برای مردم آن دوران ممکن بود. در این گزارش کوشش شده تا نگاه ما به اقتدار سخن عرفانی، و مرزهای رواداری پارسایان دقیق‌تر شود. هدف گزارش سوم کشف زبان جادویی، تازگی‌ها و ویژگی‌های سبک، و یـافـتن تـوان‌های روایت‌گری کتاب عطـار است. سـرانجام آرزوی دور از دسـت گزارش چهـارم یافتن خبری است از معناهای باطنی و رازهای متن.

خواندن کتاب چهار گزارش از تذکرة الاولیاء عطار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با دیدی تازه و فلسفی به تذکره الاولیای عطار و آثار کلاسیک ادبیات ایران بنگرند پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بابک احمدی

بابک احمدی در سال ۱۳۲۷ در تهران به دنیا آمد. او نویسنده، مترجم، منتقد هنری و پژوهشگری ایرانی است. احمدی یکی از پیشگامان نقد مدرنیته در ایران است. او در معرفی بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان غربی تلاش کرده و توانسته است جوانان علاقه‌مند به فلسفه را با اندیشه‌های مدرن و پسامدرن آشنا کند. کتاب‌های او از این قرار است:

آفرینش و آزادی، جستارهای هرمنوتیک و زیبایی‌شناسی

از نشانه‌های تصویری تا متن

امید بازیافته، سینمای آندری تارکوفسکی

باد هر جا بخواهد می‌وزد، اندیشه‌ها و فیلم‌های روبر برسون

تصاویر دنیای خیالی، مقاله‌هایی دربارهٔ سینما

چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار

حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفهٔ هنر

خاطرات ظلمت، دربارهٔ سه اندیشگر مکتب فرانکفورت

رسالهٔ تاریخ

ساختار و تأویل متن

ساختار و هرمنوتیک

سارتر که می‌نوشت

کتاب تردید

مارکس و سیاست مدرن

مدرنیته و اندیشهٔ انتقادی

معمای مدرنیته

واژه‌نامهٔ فلسفی مارکس

هایدگر و پرسش بنیادین

هایدگر و تاریخ هستی

کار روشنفکری

ترس و تنهایی: کوارتت‌های شاستاکوویچ

موسیقی‌شناسی

آواز زمین: هشت جستار در تاریخ موسیقی

دگرگونی جهان: درآمدی به مانیفست حزب کمونیست

بخشی از کتاب چهار گزارش از تذکرة الاولیاء عطار

«تذکرة‌الاولیاء واپسین نمونهٔ بزرگ از آن متون عرفانی صوفیان است که به زبان‌های فارسی و عربی، از سدهٔ سوم به بعد، نوشته شدند، و در آن‌ها از ایمانی ساده، که بنیادش دل آدمی است، و چندان نیازی به بحث عقلی ندارد، یاد شده است. هنوز یک‌صد سال از مرگ عطار نگذشته بود که سخن عرفانی ــ پیش از هر چیز به دلیل آثار و آموزه‌های محی‌الدین ابن عربی ــ بسیار دقیق، نظام‌مند، پیچیده و دشوار شد. برای فهم ایمان عارفی چون اویس قرنی، و درک شرح آن در کتاب عطار به دانشی گسترده نیاز نیست، دلی پذیرای محبت، و باوری ناب و ساده بسنده است. البته، دشواری این‌جاست که چنان دل و چنین باوری آسان به دست نمی‌آید. عرفان نخستین صوفیان به تجربه‌های عملی و تزکیهٔ نفس و تصفیهٔ قلب متوجه بود، و هیچ یک از آنان خود را مشغول به نگارش رساله‌های دشوار و منسجم دربارهٔ جهان‌شناسی و مسائل متافیزیکی نمی‌کرد. برعکس، نظریهٔ «وحدت وجود» که ابن عربی آن را به گونه‌ای نظام‌مند پایه‌ریزی کرده بود، در حکم جهان‌شناسی تازه‌ای بود، و در پیکار فکری با دیدگاه اهل فلسفه و کلام شکل گرفته بود. ادراک گفته‌های ابن عربی در فتوحات مکیه و فصوص‌الحکم نیازمند دانایی گسترده‌ای است که پیش‌تر به دست آمده باشد. تفاوت عرفان ابن عربی با عرفان پارسایانِ نخستین ــ که کتاب عطار دربارهٔ آن‌هاست ــ همچون تمایز بیانی «علمی» و پیچیده است با بیانی ساده و سرراست. شاید بتوان ثابت کرد که اساس بحث هر دو یکی است ــ و من نیز بر این باورم که گوهر نظر نخستین صوفیان در نوشته‌های ابن عربی و صوفیانِ بعدی تکرار شده است ــ اما انکارناکردنی است که شکل بیان آن‌ها با هم تفاوت بسیار زیادی دارد، و درک‌شان نیز نیازمند مراتب دانش ِ جداگانه‌ای است. ابن عربی از علوم خفیه و عنصر اندیشه‌های هرمسی یاری می‌گرفت، و آشکارا با سخن فلسفی دورانش و دستاوردهای سخن عرفانی دین‌های دیگر نیز آشنا بود، و جابه‌جا از آن‌ها سود می‌جست. او سنتی نیرومند را در شرح نیاز به توانایی توضیح دانایی پایه گذاشت. سنتی که تداومش سبب شد تا عارفان بعدی نیز وجود چنان دانشی را گریزناپذیر بدانند، و کتاب‌ها و رساله‌هایشان سرشار از نکته‌های دشوار و دیریاب شود. نخستین عارفان، اما، به قرآن و حدیث پیامبر بسنده می‌کردند، و برخی از آنان حتی قادر به خواندن و نوشتن نیز نبودند. آنان از هم‌زبانی با دیگران نمی‌آغازیدند، و به تداوم راه‌شان نیز چندان نمی‌اندیشیدند. همانندی کارشان با روش پیرانِ دین‌های دیگر، و شباهت ایمان‌شان با باورهای دیگر، دیرتر دانسته شد، و آشکارا خود آنان در پی ایجاد یا بیانِ چنان شباهت‌هایی نبودند. در یک کلام کار آنان چندان عقلی، علمی، فلسفی و جدلی نبود. کار دل بود.»