کتاب مبارزه علیه وضع موجود

درباره کتاب مبارزه علیه وضع موجود

یکی از تجربه‌های مهم قرن بیستم، ورود جوانان انقلابی آلمان غربی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ به ساختار دولت بود. از آلمانِ پس از جنگ جهانی دوم تصویر دموکراسی باثباتی برخوردار از فرهنگی یکدست و عاری از تضاد در ذهن‌هاست. در واقع از اوایل دهه ۱۹۵۰ آن کشور شاهد اعتراض‌هایی سیاسی حول موضوع تسلیحات بود. یک دههٔ بعد، جنبش دانشجویی به‌عنوان خیزشی ابتدا فرهنگی، بعد اجتماعی و سپس سیاسی، هماهنگی ظاهری دهه ۱۹۵۰ را به هم ریخت و تأثیرهایی پایدار بر خط مشی جامعه گذاشت. جنبش دانشجویی آغازگر جدّی فرهنگِ مخالفت با وضع موجود در آلمان بود و طی سالیان به نیروی سیاسی بااهمیتی تبدیل شد.

اواخر دهه ۱۹۶۰ گروهی از جوانان آلمان غربی به این نتیجه رسیدند که حرف بس است و سلاح برداشتند تا نظام مستقر را سرنگون کنند. ادامهٔ چنان وضعی نیروهای منزوی‌شده فاشیست را به مقابله با رادیکالیسم چپ فرا می‌خوانْد و هر آنچه اروپای لیبرالِ بعد از جنگ دوم رشته بود پنبه می‌شد. نظام مستقر آلمان غربی با دو انتخاب روبه‌رو بود: افزایش فشار پلیسی و ادامهٔ وضعیت فوق‌العاده و پرونده‌سازی و گزینش برای استخدام در دستگاه‌های دولتی؛ یا تن‌دادن به عضویت جوانانِ خواستارِ دگرگونی در حکومت، درنظرگرفتنِ سهمی از گوی و میدان برای آنها و کمک به کاستن از شدت اعتراض‌ها با سهیم‌کردنِ مخالفان در امتیازهای حکومت‌کردن. آیندهٔ کل اروپا مطرح بود، راه فاجعه‌بارِ اول در دهه ۱۹۳۰ تجربه شده بود، و نظام چاره معقولی نداشت جز اینکه به آزمودنِ راه دوم رضایت دهد. برخی مخالفانِ متمایل به براندازی نیز پذیرفتند که وارد مجلسِ ملی شوند و تن به بازی‌های پارلمانی بدهند. 

کتاب حاضر، نوشتهٔ خانم سابینه فون دیرکه، استادیار زبان و فرهنگ آلمانی در دانشگاه پیتسبورگ آمریکا، مطالعه‌ای است بر ریشه‌ها و ساختار فرهنگِ مخالف وضع موجود، مفهوم بدیلی که از سیاست ارائه می‌دهد و تأثیرش بر نهادهای سیاسی و اجتماعی آلمان در سه دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰.

از میان جنبه‌های گوناگونِ جنبش‌های اجتماعی که کتاب به آن‌ها می‌پردازد، یکی مشروعیتِ خشونت و انحصارِ دست یازیدن به خشونت است. توسل حکومت‌ها به خشونت معمولا از صمیم قلب است و هدفی جز حفظ وضع موجود ندارد. اما این سؤال گاه به گوش می‌رسد که محکوم‌کردنِ خشونت از سوی روشنفکران تا چه حد تاکتیک و تمهید، و تا چه حد برخاسته از اقناعی است اصولی. در بحث پیرامون بیانیه منسوب به جمعی از روشنفکران آلمان درباره ترور دادستان کل آن کشور در سال ۱۹۷۷، در این کتاب خواهیم دید که نظام مستقر به منظور جلوگیری از تشویش اذهان نگذاشت اصلِ نوشته در رسانه‌ها منتشر شود. اما با تمام قوا کوشید بر پایه تکه‌هایی از آن نوشته به افکار عمومی بقبولاند که در صادقانه بودنِ هرآنچه روشنفکرانِ رادیکال علیه خشونت می‌گویند و می‌نویسند باید تردید کرد چون در تهِ دلْ طرفدار خشونت و براندازی‌اند.

نویسنده در فصل نهایی کتاب می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که دانشجویان انقلابی اسبق و اصلاح‌طلبانِ سابق آیا اکنون فقط بخشی از نظام بورژوایی با جذابیت‌های آشکار و پنهانش شده‌اند، یا توانسته‌اند در عین پذیرفتن نتایج آزمایش و خطاها، به عقاید خویش پایبند بمانند و همچنان بکوشند نظرات خویش را هرچه بیشتر به اجرا درآورند.

خواندن کتاب مبارزه علیه وضع موجود را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به حوزهٔ فلسفهٔ سیاسی مناسب است و به متخصصان رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب مبارزه علیه وضع موجود

آلمانِ پس از جنگ جهانی دوم را اغلب دموکراسی باثباتی می‌دانند برخوردار از فرهنگی بیشتر یکدست تا گرفتار تضاد. با دقت بیشتر در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن کشور این تصوّر زیر سؤال می‌رود و مواردی متعدد از نارضایی و اعتراض سیاسی از همان اوان ایجاد جمهوری آلمان نمایان می‌شود. برای مثال، در نخستین سال‌های پس از جنگ و در دهه ۱۹۵۰ نیز آلمان شاهد اعتراض سیاسی حول موضوع‌های تسلیحاتی بود. اما فرهنگ مسلّطْ این جنبشهای صلح‌طلبانه اولیه و دیگر جریان‌های خرده‌فرهنگ نارضایی را مهار کرد. یک دهه بعد، جنبش دانشجویی نخستین خیزش سیاسی‌اجتماعی و فرهنگی بود که هماهنگی عصر آدنائر را بکلی به هم ریخت و تأثیرهایی پایدار بر تحولات بعدی جامعه آن کشور گذاشت. پیدایش جنبش دانشجویی نشانگر آغاز فرهنگِ مخالف وضع موجود در آلمان غربی بود، فرهنگی که طی سالیان به نیروی سیاسی بااهمیتی تبدیل شده و موفقیت جنبش محیط زیست و دی تاگس زایتونگ نخستین روزنامه یومیه از نوع بدیل، شاهدی است بر این موفقیت. درک آلمان امروزی بدون آگاهی از تحولات تاریخی و تعقّلی در این فرهنگِ مخالف وضع موجود ممکن نیست. پس در این مطالعه به بررسی تاریخ خرده‌فرهنگ‌ها و فرهنگِ مخالف وضع موجود آلمان غربی از دهه ۱۹۵۰ تا نیمه ۱۹۸۰ می‌پردازیم.