کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی

کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی نوشته حسن قاضی‌مرادی است. کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی به سنجش تفکر انتقادی و تفکر غیرانتقادی می‌پردازد. این کتاب را نشر اختران منتشر کرده است.

درباره کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی

اغلب آماده‌ایم تا به بهانه‌ای از گفتار، رفتار و عقاید دیگران انتقاد کنیم. آماده‌ایم روی نقاط ضعف آنان انگشت بگذاریم. اما هرگز مسئولیت اشتباه‌ها و نقاط ضعف خود را نمی‌پذیریم. در مقام مادر یا پدر چون فرزندمان را دوست داریم و قطعاً خیر و صلاح او را می‌خواهیم انتظار داریم نظر و راهنمایی ما را درست بداند و مطابق خواست ما عمل کند.

ـ چه بسیار در برابر نظر انتقادی موجه یا ناموجه دوست خود قرار می‌گیریم یا موضعگیری خاصی را نسبت به خود از او انتظار داریم. اما بدون پرداختن به انتقاد او یا اندیشیدن به اینکه چرا مطابق انتظار ما موضعگیری نکرده با خود می‌اندیشیم دوستمان نیست یا به او می‌گوییم: «مرا بگو! فکر می‌کردم دوست من هستی!» 

در مقام روشنفکر و فعال سیاسی همان اندیشه‌ها و معتقداتی را حقیقی می‌دانیم و به خاطر می‌سپریم که یا مراجع فکری یا رهبری سازمانی‌مان به ما ابلاغ کرده‌اند. نسبت به هر مسئله‌ای موضعی می‌گیریم که فکر می‌کنیم رهبری یا جمع سازمانی از ما انتظار دارند. بنابراین، در تعیین اندیشه‌ها، احساس‌ها و رفتار خود مدام به اطرافیانِ هم. موضع خود توجه داریم. از «جمع» دنباله‌روی می‌کنیم. به نظراتی باور داریم یا خود را به باورشان برمی‌انگیزیم که فکر می‌کنیم به تأیید ما از سوی دیگران می‌انجامد. برای ما هر مخالفتی به معنای طرد شدن است و ما از طرد شدن می‌ترسیم.

چه بسیار افراد که اصلاً علیه «داوری کردن» موضع می‌گیرند. اینان داوری دربارهٔ ایده و نظر، کردار یا بروز احساسات دیگری را عامل جدایی خود و او می‌دانند. اما هستی انسان با داوری کردن تعین می‌یابد. حتی در زندگی روزمره اغلب بدون اینکه بدانیم پیوسته با داوری کردن پیش می‌رویم. سوار اتوبوس یا تاکسی شدن نتیجهٔ یک داوری است. سلام گفتن به دیگری و لحن ما حامل داوری‌مان نسبت به رابطه با او است و... وقتی می‌گوییم باید دیگری را در همان موقعیتی که هست بشناسیم این شناخت یعنی داوری. حتی وقتی بگوییم دیگری را همان‌طور که هست باید پذیرفت و درباره‌اش داوری نکرد این نظر حامل داوری است.

از این رو، اگر ما به هیچ وجه گریزی از داوری کردن نداریم مگر که به انسانیت خود بی‌توجه بمانیم، چه کنیم تا بتوانیم دربارهٔ رویدادها، دغدغه‌ها، مشکلات، موضوعات، ایده‌ها، اطلاعات، وضعیت‌ها و... به‌درستی داوری کنیم؛ یعنی به آن داوری دست یابیم که ما را در آستانهٔ تصمیم‌گیری و عمل موفقیت‌آمیز به اتکای داوری‌هایمان قرار دهد! پاسخ، پیش گرفتن شیوهٔ تفکر انتقادی است.

نظریه‌های تفکر انتقادی بیشتر در نیمهٔ دوم سدهٔ بیستم در غرب تدوین شده‌اند. اما شیوهٔ تفکر انتقادی بسیار قدیمی است و به دوره‌ای مربوط می‌شود که بشر منطقی اندیشیدن را درک کرد. این کتاب سعی دارد ریشه‌های این تفکر را بررسی کند.

خواندن کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به درک بهتر جامعه و شناخت تفکر انتقادی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب درآمدی بر تفکر انتقادی

وجه عمدهٔ ما به محتوای تفکرمان و نه به‌طور همزمان به محتوا و شیوهٔ آن علل گوناگونی دارد. برای نمونه، در باورها، اصول و اعتقاداتی که می‌پذیریم ردّی از انتخاب خود می‌یابیم؛ با آنها احساس هویت کرده و خود را ابراز می‌کنیم؛ از جمله، با واسطهٔ آنها است که با دیگران ارتباط می‌گیریم؛ با آنها است که نوع رابطهٔ خود را با جهان تعیین می‌کنیم و.... این نیز در صورتی است که، تا حدی آگاهانه، به محتوای تفکر خود بپردازیم و کورکورانه و دنباله‌روانه از باورها، اصول و اعتقاداتی پیروی نکنیم که به صورت‌های گوناگون به ما منتقل شده‌اند؛ در صورتی که نخواهیم در انتخاب آنها صرفاً به «عُرف» گروه و قشری که به آن متعلقیم بسنده کنیم. امروزه که به دلایل گوناگون مسئلهٔ «هویت» به دغدغهٔ مهم جوانان ما تبدیل شده است به میزانی که فرد به هویت‌یابی فردی‌اش توجه دارد می‌کوشد محتوای تفکرش را خودش انتخاب کند. این جستجوی هویت فردی برای ما گام بسیار مهمی به پیش در جهت ساختن جامعه‌ای متجدد (مدرن) و رهایی از دوران گذاری است که برای حدوداً صدوپنجاه سال در آن گیر افتاده‌ایم.