کتاب برخورد تمدن‌ها: چالش سنت و مدرنیته

برنارد لوئیس، کارن آرمسترانگ، دیسلاو ژیگولسکی و شماری دیگر از پژوهشگران علوم سیاسی، نویسندگان مجموعه نوشتارهای این کتاب هستند.

«برخورد تمدن‌ها: چالش سنت و مدرنیته» با رویکردی تاریخی به سیر برخورد و رویارویی تمدن‌ها و کشورهای جهان از دوران باستان تا دنیای مدرن می‌پردازد.

در بخشی از کتاب با نام «باروت سیاه و دولت‌های خودکامه مدرن» می‌خوانیم:

«اختراع باروت سیاه و استفاده از آن برای ساختن انواع سلاح‌های آتشین از جمله مهم‌ترین حوادث در تاریخ تمدن بوده است. نیروی حاصل از انفجار باروتِ سیاه، انسان را به راحتی قادر به انجام کارهایی کرد که پیش از آن به قدرت جسمانی و حیوانی فراوانی نیاز داشت. باروت سیاه تا اواسط سده نوزدهم به مدت ششصد سال و تا قبل از تولید نیتروگلیسیرین و نیترو سلولز در ۱۸۴۷ تنها ماده انفجاری بود که دولت‌ها به آن دسترسی داشتند. رواج توپ‌های قلعه‌کوب در اواخر قرون وسطی به توان دفاعی قصرها و استحکامات نظامی پایان بخشید. دولت‌های مدرن از آن پس با تهیه انواع سلاح‌های آتشین، قادر بودند بر اتباع خویش تحکم بیشتری روا دارند و در منطقه وسیع‌تری اعمال حاکمیت کنند.

این چنین بود که سلاطین اروپایی دولت‌های مطلقه و متمرکزی برپا کردند که بسیار کارآمدتر از نظام‌های پیشین بود. از آنجایی که در جهان اسلام نیز، تقریبا دو سده پس از فروپاشی حکومت عباسیان، امکان احیاء دولت‌های لشکری از هر نظر فراهم بود، امپراتوری‌های بزرگ اسلامی در اواخر سده پانزدهم و اوایل سده بعد سر برآوردند: امپراتوری صفویان در ایران، امپراتوری مغولان در هند و امپراتوری عثمانیان در آناطولی، سوریه، شمال آفریقا و عربستان. در سایر سرزمین‌های اسلامی هم نظام‌های دیگری پدیدار شدند. مانند دولت پهناور اسلامی ازبکستان در حوزه رودهای سیحون و جیحون یا به تداول رایج آمودریا و سیر دریا و تأسیس دولت اسلامی در مراکش با گرایشات شیعی».