کتاب زایش تراژدی از روح موسیقی

زایش تراژدی از روح موسیقی کتابی نوشته فیلسوف مشهور آلمانی، فردریش نیچه است که نظریات او را درباره تراژدی در موسیقی و فلسفه یونان باستان دربر دارد.

 درباره کتاب زایش تراژدی از روح موسیقی

 وقتی نیچه دانشجوی جوانی در شهر لایپزیک آلمان بود توجهش به اندیشه های شوپنهاور  درباره بدبینی نزد یونانیان جلب شد، همچنین دوستی نزدیکش با ریشارد واگنر موسیقیدان بزرگ عصرش و طرح دوباره نمایشنامه‌های سوفوکل درآثار واگنر باعث شد نیچه به تراژدی و نقش آن در یونان باستان بیشتر علاقه‌مند شود. 

در آغاز سال ۱۸۶۹ نیچه استاد دانشگاه بازل شد و در سخنرانی ورودیه‌اش به دانشگاه درباره درام موسیقایی یونانی و سقراط و تراژدی صحبت کرد. این سخن‌رانی‌ها در تاریخ ۱۸ ژانویه و اول فوریه ۱۸۷۰ در دانشگاه بازل ایراد شدند.

موضوع سخنرانی اول رابطه شعر و موسیقی، اهمیت گروه همسرایان در «درام موسیقایی» یونانی و خاستگاه دیونیزوسی آن بود. نیچه در سخنرانی دوم مرگ تراژدی با ظهور جریان سقراط‌گرایی و زیباشناسی آگاهانه اوریپید در یونان باستان را مطرح کرد.

 در سال ۱۸۷۰ نیچه رساله دیونیزوسی را نوشت که نسخه اولیه همین زایش تراژدی شد. در همین رساله توجه او برای نخستین بار به تضاد بسیار مهم جهان آپولونی و دیونیزوسی جلب شد و اینکه با تکیه بر این تضاد، امکان تفسیر تراژی یونانی فراهم می‌شد. جهان‌بینی دیونیزوسی طرحی نو در روند فکری نیچه ایجاد کرد و تداوم آن را می‌توان در زایش اندیشه تراژیک و سقراط و تراژدی مشاهده کرد.

نیچه بارها رساله‌اش را بازنویسی و ویرایش کرد و چیزهایی به آن افزود تا از دل آن کتاب زایش تراژدی از روح موسیقی متولد شد. 

زایش تراژدی با وجود جوانی و ناپختگی نویسندهٔ آن، سنگ بنایی برای نگرش نیچه به یونان باستان شد و بعدها نویسنده این دیدگاه را در کتاب‌های دیگرش گسترده‌تر مطرح ساخت. این تمجید و تعریفی که نیچه از ریشارد واگنر و آرتور شوپنهاور در این اثر می‌کند، بعدها دگرگون شد و حتی نیچه در رد نظریات واگنر کتابی نگاشت.

 خواندن کتاب زایش تراژدی از روح موسیقی را به چه کسانی پیشنها می‌کنیم

 پژوهشگران فلسفه و علاقه‌مندان به آثار نیچه و فلسفه مدرن و یونان باستان

 بخشی از کتاب زایش تراژدی از روح موسیقی

اگر نه فقط با نگرش منطقی، بلکه با اطمینان بی‌واسطه به این دیدگاه برسیم که ادامهٔ تکامل هنر وابسته به دوگانگی آپولونی و دیونیزوسی و مشابه پیدایش دوگانگی جنسی، به نبردی دایمی و صرفآ با آشتی در دوره‌هایی خاص بستگی داشته است، در علم زیباشناسی به نکته‌های بسیاری خواهیم رسید. این نام‌ها را از یونانیانی وام گرفته‌ایم که ژرف‌ترین آموزه‌های پنهان نگرش خود به هنر را نه در مفاهیم، بلکه به هیئت آشکار و تأثیرگذار عالم ایزدان خویش برای دیگران قابل درک کرده‌اند. شناخت ما از هنر یونانی نشان می‌دهد که در جهان یونانی تضادی بزرگ براساس خاستگاه و اهداف بین هنر تصویرگری یا آپولونی و هنر غیرتصویرگری در موسیقی یا همان هنر دیونیزوسی وجود دارد: هر دو با رانه‌های بس متفاوت دوشادوش هم، با اختلافی آشکار با هم راه می‌روند و یکدیگر را به زایش‌های نیرومند و دایمی‌مخالف هم، وا می‌دارند و می‌کوشند با این تضاد دایمی در نبردی پیروز شوند که ظاهرآ واژهٔ مشترک «هنر» را به هم مرتبط می‌کند. تا سرانجام با معجزهٔ متافیزیکی «ارادهٔ» یونانی ظاهرآ با هم جفت شوند و حین این جفت‌گیری درنهایت اثر هنری دیونیزوسی و آپولونی، یعنی تراژدی آتنی را پدید آورند.

برای آنکه بتوانیم این دو رانه را بهتر درک کنیم، ابتدا باید به دو عالم هنری جدا از یکدیگر، یعنی عالم رویا و عالم سرمستی بیندیشیم. بین این دو پدیدار فیزیولوژیک نوعی تضاد همچون تضاد بین هنر آپولونی و هنر دیونیزوسی مشاهده می‌شود. در رویا بنابر تصور لوکرتیوس۶ ایزدانی شکوهمند در برابر روح انسان ظاهر می‌شوند. پیکرتراش در رویا ساختار مسحورکنندهٔ اندام این موجود ابرانسانی را می‌دید و شاعر یونانی نیز اگر از او درباب رمز و راز آفرینش ادبی پرسش می‌شد، به رویا اشاره می‌کرد و شاید همچون هانس زاکس در استادان آوازه‌خوان چنین ما را راهنمایی می‌کرد:

دوست من، کار شاعر دقیقآ آن است

که رویاهایش را تعبیر کند و دریابد

باور کنید که حقیقی‌ترین خیال انسانی

در رویا بر او آشکار خواهد شد

تمامی شعر و شاعری

جز تعبیر رویاهای حقیقی نیست.