کتاب روایت

مجتبی بزرگ علوی(۱۳۷۵-۱۲۸۲)، از نویسندگان برجسته ادبیات فارسی و مشهورترین نویسنده چپ‌گرای ایران است. علوی یکی از بنیانگذاران حزب توده ایران بود و آثار ادبی مشهوری را به رشته تحریر در آورد که از آن جمله می‌توان به رمان «چشمهایش» و داستان کوتاه «چمدان» اشاره کرد. برای کسانی که ممکن است «روایت» را به عنوان یک تاریخ یا سرگذشت تلقی کنند و اشخاص و حوادث آن را واقعی بپندارند ذکر این نکته لازم است که این کتاب، با همه اشارات تاریخیِ ظاهرا واقعی که در آن وجود دارد، به‌هرحال یک «رمان» است. این کتاب مثل هر رمان و داستان دیگری، در عین‌حال که ممکن است از واقعیات الهام و بهره بگیرد، هیچ‌ یک از حوادث و شخصیت‌های آن «حقیقی» نیستند و علیرغم شباهت بعضی از آنها با حوادث و شخصیت‌های حقیقی، داستان مطلقا ساخته و پرداخته ذهن و احساس و دریافت و سلیقه‌ها و داوری‌های آگاهانه و ناخودآگاه نویسنده است و بدون شک اگر کسی «نوار» و «دنباله نوار» را که انگیزه نگارش کتاب بوده،گوش کند، هیچ رابطه «واقعی» میان این دو نمی‌تواند بیابد. زمانی که کتاب «چشمهایش» انتشار یافت خیلی‌ها گفتند که استاد ماکان، قهرمان داستان، کمال‌الملک است. خیلی‌ها هم اظهار عقیده کردند که ارانی است. بعضی‌ها هم که خود را در کار هنر وارد می‌دانستند مدعی شدند که علوی با ترکیبی از خودش و این دو نفر پرسوناژ اصلی داستان را ساخته است. او در آن زمان در برابر تمام این اظهارعقیده‌ها سکوت می‌کرد و اگر کسی با سماجت از او درباره استاد ماکان می‌پرسید، به یک کلمه «نمی‌دانم» اکتفا می‌کرد. اما چندسال پیش از مرگش وقتی کسی از او پرسید: «آقابزرگ، این استاد ماکان کیست؟» محجوبانه و مظلومانه جواب داد: «خودمم». با این اوصاف شاید «فرود» هم کسی جز خود آقابزرگ نباشد.