کتاب روان شناسی توتالیتاریسم

کتاب «روان‌شناسی توتالیتاریسم (چگونه مردم به استبداد تن می‌دهند)» با عنوان انگلیسی The psychology of totalitarianism نوشتهٔ «ماتیاس دسمت» با ترجمهٔ «مهدی اسفندیاری» توسط انتشارات نگاه منتشر شده است. این اثر به بررسی ریشه‌های روان‌شناختی و اجتماعی شکل‌گیری حکومت‌های توتالیتر و چرایی پذیرش استبداد توسط مردم می‌پردازد. «ماتیاس دسمت» با رویکردی تحلیلی، نقش علم، رسانه، ساختارهای اجتماعی و روان جمعی را در شکل‌گیری توده‌ها و پذیرش اقتدارگرایی بررسی می‌کند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب روان شناسی توتالیتاریسم اثر ماتیاس دسمت

کتاب «روان‌شناسی توتالیتاریسم» به قلم «ماتیاس دسمت» در سال ۲۰۲۲ میلادی و در ایران در سال ۱۴۰۳ منتشر شده است. این اثر که در بستر تحولات اجتماعی و سیاسی معاصر نوشته شده، به بررسی عمیق پدیدهٔ توتالیتاریسم در قرن بیست‌ویکم می‌پردازد. «ماتیاس دسمت» با الهام از تجربه‌های شخصی و پژوهش‌های علمی، روند تاریخی و روانی شکل‌گیری حکومت‌های توتالیتر را از قرن بیستم تا امروز دنبال می‌کند. کتاب «روان‌شناسی توتالیتاریسم» با اشاره به بحران‌های اجتماعی، افزایش کنترل دولت‌ها، رشد فرهنگ بیداری و نقش رسانه‌ها تصویری از جامعهٔ مدرن ارائه می‌دهد که در آن مردم به‌تدریج به‌سمت پذیرش اقتدار و کنترل بیشتر سوق داده می‌شوند.

«ماتیاس دسمت» با ارجاع به آثار متفکرانی چون «هانا آرنت» و «یووال نوح هراری» تفاوت میان دیکتاتوری‌های کلاسیک و توتالیتاریسم مدرن را در سازوکارهای روان‌شناختی و اجتماعی جست‌وجو می‌کند. کتاب در سه بخش اصلی، ابتدا زمینه‌های روانی و اجتماعی توده‌سازی را بررسی می‌کند؛ سپس به فرایند توده‌سازی و ارتباط آن با توتالیتاریسم می‌پردازد و در نهایت راه‌هایی برای عبور از این وضعیت و بازاندیشی در هویت و زیست جمعی انسان پیشنهاد می‌دهد. این اثر با تحلیل بحران‌های اخیر مانند همه‌گیری کرونا به بررسی نقش علم و رسانه و سیاست در شکل‌گیری توده‌ها و پذیرش استبداد می‌پردازد و تلاش می‌کند راهی برای رهایی از بن‌بست فرهنگی و روانی معاصر ترسیم کند.

خلاصه کتاب روان شناسی توتالیتاریسم

پیام اصلی کتاب «روان‌شناسی توتالیتاریسم» حول این پرسش شکل می‌گیرد که چرا و چگونه جوامع مدرن حتی با وجود پیشرفت‌های علمی و آزادی‌های فردی به‌سوی پذیرش اقتدارگرایی و شکل‌گیری حکومت‌های توتالیتر سوق پیدا می‌کنند. «ماتیاس دسمت» با بررسی‌های تاریخی و روان‌شناختی نشان می‌دهد که ریشه‌های توتالیتاریسم نه صرفاً در ساختارهای سیاسی، بلکه در فرایندهای روانی و اجتماعی عمیق‌تری نهفته است. او توضیح می‌دهد که چگونه علم زمانی‌ که از مسیر حقیقت‌جویی خارج و به ایدئولوژی بدل می‌شود می‌تواند ابزار دستکاری و کنترل توده‌ها شود.

کتاب «روان‌شناسی توتالیتاریسم» به نقش رسانه‌های جمعی، بحران‌های اجتماعی، افزایش اضطراب و تنهایی و فروپاشی معنا در زندگی مدرن اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که این عوامل چگونه زمینه را برای توده‌سازی و پذیرش استبداد فراهم می‌کنند. نویسنده تأکید می‌کند که توده‌سازی نوعی هیپنوتیزم جمعی است که توانایی تفکر انتقادی و اخلاقی افراد را تضعیف می‌کند و آن‌ها را به پذیرش روایت‌های غالب و رفتارهای آیینی جمعی سوق می‌دهد. در نهایت کتاب هشدار می‌دهد که راه‌حل مشکلات اجتماعی و روانی معاصر افزایش کنترل و مقررات نیست، بلکه بازاندیشی در روایت‌های جمعی، تقویت پیوندهای انسانی و بازگشت به گفت‌وگو و حقیقت‌گویی است.

چرا باید کتاب روان شناسی توتالیتاریسم را خواند؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و چندلایه به یکی از مهم‌ترین پرسش‌های زمانهٔ ما می‌پردازد؛ چرا جوامع مدرن با وجود ادعای آزادی و پیشرفتْ مستعد پذیرش اقتدارگرایی و استبداد می‌شوند؟ «ماتیاس دسمت» با ترکیب روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تاریخْ تصویری از فرایندهای پنهان ذهنی و اجتماعی ارائه می‌دهد که به توده‌سازی و ظهور توتالیتاریسم می‌انجامد. مطالعهٔ این اثر به درک بهتر نقش رسانه، علم و ساختارهای اجتماعی در شکل‌گیری رفتار جمعی و پذیرش استبداد کمک می‌کند و مخاطب را به بازاندیشی دربارهٔ مسئولیت فردی و جمعی در برابر روندهای اقتدارگرایانه دعوت می‌کند.

خواندن کتاب روان شناسی توتالیتاریسم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به روان‌شناسی اجتماعی، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و تاریخ معاصر مناسب است؛ همچنین برای کسانی که دغدغهٔ فهم چرایی شکل‌گیری توده‌ها، پذیرش استبداد و نقش رسانه و علم در تحولات اجتماعی را دارند اثری خواندنی و آموزنده خواهد بود. پژوهشگران، دانشجویان و فعالان اجتماعی نیز می‌توانند از تحلیل‌های کتاب بهره‌مند شوند.

درباره ماتیاس دسمت

«ماتیاس دسمت» استاد روان‌شناسی بالینی در دانشگاه «خِنت بلژیک» به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین متخصصان جهان در زمینهٔ «نظریهٔ شکل‌گیری توده‌ای» (mass formation) به‌ویژه در ارتباط با همه‌گیری کووید ۱۹ شناخته می‌شود. او هم‌زمان به‌عنوان روان‌درمانگر روان‌کاوانه نیز فعالیت کرده است. نظریهٔ شکل‌گیری توده‌ای از روان‌شناسی اجتماعی و روان‌کاوی الهام گرفته و تلاش می‌کند توضیح دهد چگونه گروه بزرگی از مردم در یک جامعه ممکن است در شرایط خاصی دچار نوعی هیپنوتیزم جمعی یا ذهنیت گروهی شوند؛ به‌گونه‌ای که تفکر انتقادی‌شان کاهش یابد، اطلاعات متناقض را نادیده بگیرند و با باور به روایت یا روایت‌های خاصی رفتارها و واکنش‌های جمعی شدید و گاه افراطی نشان دهند.

«دِسمت» این نظریه را به‌طور خاص درمورد واکنش عمومی جهان به همه‌گیری کووید ۱۹ به کار برد. او معتقد است که بسیاری از مردم در مواجهه با کرونا دچار شکل‌گیری توده‌ای شده‌اند و ترس از ویروس، اطلاعات رسانه‌ای یک‌سویه و روایت‌های رسمی باعث اطاعت کورکورانه و کنترل اجتماعی شدید و حذف تفکر مستقل در جامعه شده است. برخی اقدامات یا سیاست‌ها (مثل قرنطینهٔ شدید، اجبار واکسن، سانسور مخالفان) بیشتر حاصل جو روانی جمعی بود تا تصمیماتی صرفاً علمی.

کارهای پژوهشی و دیدگاه‌های «دِسمت» بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته‌اند؛ از جمله در برنامهٔ «The Joe Rogan Experience» و رسانه‌هایی مانند «فوربز»، «نیویورک پست»، «Salon.com»، «فاکس نیوز» و بسیاری منابع خبری دیگر. مصاحبه‌های او بارها در سراسر جهان دیده شده‌اند. «دسمت» بیش از صد مقالهٔ علمی داوری‌شده (peer-reviewed) منتشر کرده است و آثار پژوهشی او در حوزهٔ روان‌کاوی و روان‌شناسی نظری شناخته‌شده‌ هستند.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

«دسمت» در سال ۲۰۱۸ برندهٔ جایزهٔ «مطالعات موردی روان‌کاوی مبتنی بر شواهد» از سوی انجمن روان‌درمانی روان‌کاوانه شد و در سال ۲۰۱۹ جایزهٔ Wim Trijsburg را از انجمن روان‌درمانی هلند دریافت کرد.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

این کتاب در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات پندار تابان با ترجمهٔ «امین پورحسن» منتشر شده است. در سال ۱۴۰۳ نیز نشر اختر با ترجمهٔ «حبیب جلیلی‌ کهنه‌شهری» این کتاب را وارد بازار کرده است.

بخشی از کتاب روان شناسی توتالیتاریسم

«از دوران روشنگری به بعد، تفکر مکانیکی کلان‌روایت تمدن غرب را فراهم آورد. طبق این داستان، همه‌چیز با انفجاری بزرگ آغاز می‌شود که جهان در حال انبساطی را به حرکت درمی‌آورد و مجموعه‌ای از پدیده‌های رو به پیچیدگی را پدید می‌آورد. نخست هیدروژن شکل می‌گیرد؛ سپس هلیوم و پس از آن همهٔ عناصر دیگر از طریق فرایندهای متناوب همجوشی و انفجار. عناصر به هم می‌پیوندند و ستارگان و سیارات را تشکیل می‌دهند و یکی از آن‌ها، زمین، آب را در خود جای می‌دهد. این آب امکان تشکیل اسیدهای آمینه را فراهم می‌کند که اغلب اولین شکل حیات تلقی می‌شوند. از این نقطه به بعد، تحت هدایت انتخاب طبیعی، اشکال سادهٔ زندگی تدریجاً جای خود را به اشکال پیچیده‌تری می‌دهند تا اینکه سرانجام انسان در حکم نقطهٔ پایان موقتی تکامل پدیدار می‌شود. بدین ترتیب، گفتمان علمی اسطورهٔ آفرینش خود را ترسیم می‌کرد.

از این منظر، کلِ تجربهٔ ذهنی انسان به محصولی ناچیز از فرایندهای مکانیکی تبدیل می‌شود.

«شاید انسان به آن آگاه نباشد، اما انسانیت او درواقع اهمیتی ندارد، چیزی اساسی نیست. کل وجود او، آرزوها و خواهش‌هایش، ناله‌های عاشقانه و نیازهای سطحی‌اش، شادی و اندوهش، تردید و انتخاب‌هایش، خشم و بی‌منطقی‌اش، لذت و رنجش، نفرت عمیق و والاترین ذوق هنری‌اش و همهٔ احساساتش، در نهایت می‌تواند به ذرات بنیادی‌ای تقلیل یابد که براساس قوانین مکانیک با هم کنش می‌کنند.»»