کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر

کتاب اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر با عنوان اصلی Women's autobiographies in contemporary Iran حاصل گردآوری «افسانه نجم‌آبادی» و ترجمهٔ «سمیه طباطبائی» است و به‌وسیلهٔ نشر بیدگل منتشر شده است. این کتاب جزو مجموعه‌ای پژوهشی دربارهٔ جایگاه و تحولات خودزندگی‌نامه‌نویسی زنان ایرانی در سده‌های اخیر است. اثر حاضر با گردآوری مقالاتی از پژوهشگران مختلف به بررسی موانع فرهنگی، اجتماعی و ادبی پیش روی زنان در روایت زندگی شخصی خود پرداخته و نمونه‌هایی از تلاش‌های زنان برای بازنمایی تجربه‌های زیستهٔ خود را تحلیل کرده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر اثر افسانه نجم آبادی

کتاب «اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر» مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی است که به بررسی ریشه‌ها، موانع و تحولات اتوبیوگرافی‌نویسی زنان ایرانی پرداخته است. مقالات کتاب حاضر نخستین‌بار در کنفرانسی در مرکز مطالعات خاورمیانهٔ دانشگاه هاروارد ارائه شده و به موضوعاتی همچون نقش سنت، حجاب، ساختارهای مردسالارانه و مرز میان امر خصوصی و عمومی در شکل‌گیری یا فقدان اتوبیوگرافی زنان پرداخته است. نویسندگان با رویکردی تطبیقی، وضعیت اتوبیوگرافی زنان ایرانی را با سنت‌های غربی مقایسه کرده و به نمونه‌هایی از زنان پیشگام در این عرصه، مانند «تاج‌السلطنه» و «فروغ فرخزاد» اشاره کرده است؛ همچنین این کتاب به تأثیر تحولات اجتماعی و سیاسی معاصر بر افزایش حضور زنان در عرصهٔ نوشتار شخصی پرداخته و نشان داده است که چگونه زنان ایرانی با وجود محدودیت‌ها به‌تدریج صدای خود را در ادبیات و جامعه بازمی‌یابند.

کتاب «اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر» اثر «افسانه نجم‌آبادی» نخستین‌بار در سال ۱۹۹۰ میلادی به‌وسیلهٔ انتشارات دانشگاه هاروارد (Harvard University Press) منتشر شده است.

خلاصه کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر

این کتاب با نگاهی تحلیلی به تاریخ و فرهنگ ایران به بررسی دلایل کم‌رنگ‌بودن اتوبیوگرافی زنان ایرانی می‌پردازد. نویسندگان مقالات، ابتدا به موانع تاریخی و فرهنگی اشاره می‌کنند؛ از جمله ارزش‌گذاری سنتی بر امر جمعی و مردانه، حجاب و جدایی فضای خصوصی و عمومی و هراس از داوری اجتماعی؛ سپس نمونه‌هایی از تلاش‌های زنان برای روایت زندگی شخصی خود بررسی می‌شود؛ مانند خاطرات «تاج‌السلطنه» که از نخستین اتوبیوگرافی‌های زنانه در ایران است و شعرهای «فروغ فرخزاد» که سویه‌های اتوبیوگرافیک پررنگی دارند. کتاب حاضر نشان می‌دهد که زنان ایرانی اغلب ناچار بوده‌اند روایت خود را در لفافه یا با نقاب‌های ادبی بیان کنند و حتی در آثارشان هویت فردی خود را در پیوند با مردان تعریف کنند. در دهه‌های بعدتر زنان بیشتری به نوشتن اتوبیوگرافی و بازنمایی تجربه‌های زیستهٔ خود روی آورده‌اند. این روند نشانه‌ای از دگرگونی در جهان‌بینی و جایگاه اجتماعی آنان است. کتاب حاضر به تفاوت‌های ساختاری میان اتوبیوگرافی و دیگر ژانرهای ادبی پرداخته و تأکید کرده است که سنت ادبی فارسی برخلاف غرب، کمتر به روایت فردی و زندگی‌نامه‌نویسی تمایل داشته است.

چرا باید کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر را خواند؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا خواننده با ریشه‌های تاریخی و اجتماعی کم‌رنگ‌بودن اتوبیوگرافی زنان ایرانی آشنا شود و دریابد که چگونه ساختارهای فرهنگی و ادبی، روایت فردی زنان را محدود کرده‌اند؛ همچنین این اثر با بررسی نمونه‌های برجسته و تحلیل روندهای معاصر نشان می‌دهد که چگونه زنان ایرانی به‌تدریج توانسته‌اند صدای خود را در عرصهٔ ادبیات و جامعه مطرح کنند. مطالعهٔ این اثر برای کسانی که به مطالعات جنسیت، تاریخ فرهنگی ایران و تحولات ادبی علاقه دارند، دریچه‌ای تازه به‌سوی فهم تجربه‌های زیسته و روایت‌های پنهان زنان ایرانی می‌گشاید.

خواندن کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران مطالعات زنان، علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران، دانشجویان ادبیات و جامعه‌شناسی و کسانی که دغدغهٔ روایت‌های فردی و تجربه‌های زیستهٔ زنان را دارند، مناسب است. این اثر به کسانی که به‌دنبال فهم عمیق‌تر از موانع فرهنگی و تاریخی پیش روی زنان در بیان خود هستند، پیشنهاد می‌شود.

درباره افسانه نجم آبادی

افسانه نجم‌آبادی، این نظریه‌پرداز و تاریخ‌نگار ایرانی - آمریکایی، در سال ۱۳۲۵ متولد شد. تحصیلات خود را در رشتهٔ فیزیک در کالج رادکلیف آغاز کرد و پس از دریافت مدرک کارشناسی‌ارشد، مسیر علمی خود را به حوزهٔ علوم اجتماعی تغییر داد. در سال ۱۳۶۳ دکترای جامعه‌شناسی را از دانشگاه منچستر دریافت کرد. پس از تدریس در دپارتمان مطالعات زنان کالج بارنارد، در سال ۱۳۸۰ به دانشگاه هاروارد پیوست و به‌عنوان استاد تاریخ و مطالعات زنان و بعدها عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات زنان، جنسیت و سکسوالیته فعالیت خود را ادامه داد. او یکی از دبیران دانش‌نامهٔ شش‌جلدی «زنان و فرهنگ اسلامی» است و پژوهش‌هایش بیشتر بر تاریخ‌نگاری جنسیت و سکسوالیته در ایران قرن نوزدهم و معاصر متمرکز است.

از جمله آثار برجستهٔ این نویسنده و پژوهشگر می‌توان به کتاب «زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش» اشاره کرد که به بررسی تغییر نگرش به جنسیت و تمایلات جنسی در دورهٔ قاجار می‌پردازد؛ همچنین مجموعه مقالهٔ «چرا شد محو از یادِ تو نامم؟» با ترجمهٔ «شیرین کریمی» و کتاب‌های «اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر» (با همکاری نویسندگان دیگر) و «جریان‌های پنهان خانوادگی» از دیگر آثار منتشرشدهٔ او به پارسی است. افسانه نجم‌آبادی به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران حوزهٔ زنان و جنسیت شناخته شده است. او جوایز و افتخارات گوناگونی دریافت کرده است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان اشاره کرد به دریافت Joan Kelly Memorial Prize در سال ۲۰۰۵ میلادی از انجمن تاریخ‌دانان آمریکا به‌خاطر نگارش کتاب «زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش».

فهرست کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر

- سخن مترجم: این بخش شامل مقدمه‌ای دربارهٔ دشواری‌های اتوبیوگرافی‌نویسی زنان در ایران و زمینه‌های تاریخی آن است.

- «صداهای مستور: اتوبیوگرافی زنان در ایران» (نوشتهٔ فرزانه میلانی): این مقاله به تحلیل موانع فرهنگی، اجتماعی و ادبی پیش روی زنان ایرانی در روایت زندگی شخصی و مقایسه با سنت غربی پرداخته است. نویسندهٔ این مقاله استاد مطالعات خاورمیانه و عضو دپارتمان زبان‌ها و فرهنگ‌های جنوب آسیا در دانشگاه ویرجینیا بوده است.

- «صدایی متفاوت: تاج‌السلطنه» (نوشتهٔ افسانه نجم‌آبادی): این مقاله به بررسی خاطرات «تاج‌السلطنه» به‌عنوان یکی از نخستین اتوبیوگرافی‌های زنانه و تحلیل جایگاه و تجربه‌های او در بستر تحولات اجتماعی ایران پرداخته است. نویسندهٔ این مقاله استاد دپارتمان مطالعات زنان، جنسیت و سکسوالیته در دانشگاه هاروارد بوده است.

- «صدای اتوبیوگرافیک: فروغ فرخزاد» (نوشتهٔ مایکل کریگ هیلمن، Michael Craig Hillman): این مقاله به واکاوی سویه‌های اتوبیوگرافیک در شعر فروغ فرخزاد و نقش او در گشودن راه برای بیان فردی زنان در ادبیات معاصر پرداخته است. نویسندهٔ این مقاله استاد زبان و ادبیات فارسی در دپارتمان زبان‌ها و ادبیات شرقی و آفریقایی در دانشگاه تگزاس بوده است.

- «صداهای خفه: زندگی و آثار زنان ایرانی» (نوشتهٔ ویلیام ل. هاناوی، William L‌. Hanaway): این مقاله به بررسی تاریخی جایگاه زنان در ادبیات فارسی و تحلیل ساختارهای روایی و فرهنگی که مانع شکل‌گیری اتوبیوگرافی زنانه شده‌اند، پرداخته است. نویسندهٔ این مقاله استاد زبان و ادبیات فارسی در دپارتمان شرق‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا بوده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

- مارگارت میلز (University of Pennsylvania) کتاب را بررسی و اشاره کرده است که هرچند طول آن کم است، نکات مهمی دربارهٔ زندگی زنان معاصر ایران در آن طرح شده و انتشار آن ارزشمند است.

- نسرین رحیمیه (University of Alberta) ضمن معرفی اولیهٔ کتاب در سال ۱۹۹۲ میلادی، آن را اثری معتبر در حوزهٔ مطالعات زنان معرفی کرده و به‌دلیل تمرکز بر خاطره‌نگاری زنان ارزشمند شمرده است.

بخشی از کتاب اتوبیوگرافی‌ زنان در ایران معاصر

«روشن نیست بی‌بی‌خانم چگونه با زندگی زنان اروپایی آشنا شده است. تجربهٔ زیستهٔ مردان ترقی‌خواه قرن نوزدهم، در شهرهای اروپایی به‌عنوان دانشجو، دیپلمات، مسافر و بعدتر تبعیدی، بر دگرگونیِ انگاره‌های آنان دربارهٔ زنان بسیار تأثیر نهاد. اما این ترقی‌خواهان اولیه، عموماً زنان یا خواهرانشان را با خود به اروپا نمی‌بردند. هرچند ممکن است چند زن برای مدت کوتاهی با شوهران خود به شهرهای خاصی مانند سن‌پترزبورگ سفر کرده باشند، تا دههٔ ۱۹۲۰ از حضور دانش‌آموزان دختر در اروپا نشانی نمی‌یابیم. به دیگر بیان، زنان با مردان در تجربهٔ شوکه‌کنندهٔ مواجهه با اروپا سهیم نبودند. تصورات نوپدید زنان از زندگی زن اروپایی در آن دوران، جدای از آنچه مردان دربارهٔ زنان اروپایی در سفرنامه‌ها، رمان‌ها، نمایشنامه‌ها و مقالات سیاسی می‌نوشتند، می‌توانست برآمده از تعامل با همسران اروپایی مبلغان، دیپلمات‌ها و مسافران به ایران نیز بوده باشد؛ کسانی که از سبک زندگی و الگوهای ارتباطی زن‌ـ‌مرد متفاوتی پیروی می‌کردند.»